Топтастыру стратегиясы

«Данышпан» тобы	«Ақ ын» тобы	«Ғ ұ лама» тобы
Сө з тұ лғ асына қ арай: тү бір туынды, біріккен сө з, қ ос сө з, қ ысқ арғ ан сө з, тү бір тіркесті	Біріккен сө здер   Біріккен Кіріккен   Ілгерінді Кейінді	Сө з Дара Кү рделі Тү бір + Қ осымша   Жалғ ау Жұ рнақ

Алгоритмдік дең гей

Сабағ ымыз – сө зжасамнан ө ткенді қ айталау.Соғ ан байланысты «Абай – ақ ын, данышпан, лирик» тқ ырыбын ашамыз.

Мә тіндермен жұ мыс: (Оқ ушығ а Абай ө мірі мен шығ армаларынан ү зінді беріледі).

1. «Ақ ын» 2. «Данышпан» 3. «Ғ ұ лама»

Абай келбеті Абай жері Абай ө мірі

Тапсырма. 1.Мә тін мазмұ нын айту.

2.Мә тін ішінен кү рделі сө здерді іздеу.

3.Қ осымша мә лімет айту.

Абай шығ армашылығ ынан.

Абайдың табиғ ат лирикасы тө ң ірегінде:

Жаз Кү з Жазғ ытұ ры

1.Мә нерлеп оқ у.

2.Кү рделі, дара сө здерді табу.

3.Септік жалғ аулы сө здерді табу.

4.Кө птік жалғ аулы сө здерді табу.

Тә уелдеуге:

Ауыл Жылқ ы Ел

(Ә р қ атардан бір лқ ушыдан талдайды).

Пысық тауғ а байланысты жұ мыс

Абай портретінен ой тарату: ақ ын, ғ ұ лама, данышпан, аудармашы, сазгер.

Ү йге тапсырма. 1.Абай шығ армаларынан кү рделі сө здерді табу.

2.Сынақ қ а дайындық.

Бағ алау.

Сабақ тың тақ ырыбы: Қ ысқ арғ ан сө здер

Сабақ тың мақ саты: білімділік – кү рделі сө здердің бір тү рі қ ысқ арғ ан сө здің жасалу жолдарын жә не емлесін тү сіндіру, алғ ан білімдерін пысық тау, тексеру, бағ алау; дамытушылық – оқ ушылардың білім дағ дыларын жинақ тау, дең гейлік тапсырмалар арқ ылы дамыта оқ ыту; тә рбиелік – оқ ушыларды елжандылық қ а, инабаттылық қ а, ә демілікке тә рбиелеу.

Сабақ тың кө рнекілігі: кесте-плакаттар, тест сұ рақ тары, кә ртішкелер.

Сабақ тың барысы.

Ұ йымдастыру бө лімі.

Ү й тапсырмасын сұ рау.

1.100-жаттығ у. Берілген тірек сө здерді пайдаланып шығ арма жазу. Ауыл-аймақ, кө рші-кө лем, ү лкен-кіші, аралас-қ ұ ралас, бірімен-бірі, ү йді-ү йге, ағ айын-туғ ан, қ арым-қ атынас, ата-ана, сый-қ ұ рмет, сә лем-сауқ ат, дә стү р, салт, халық, ә дет-ғ ұ рып, жарасымды, тату-тә тті.

Тест.

І нұ сқ а

1.Біріккен сө зді табың ыз.

а)ұ зынды-қ ысқ алы ә) итмұ рын б) демеуші

2.Туынды сө зді кө рсетің із.

а)алыстан ә) ү сті б) қ уырдақ

3.Кү рделі сө зді кө рсетің із.

а) білім ә) жаздай б) биыл

4.Қ ос сө здің жасалу жолын кө рсетің із.

а) шылау арқ ылы ә) сө здің тіркесуі арқ ылы б) сө здің қ айталануы арқ ылы

5. Қ ос сө з – қ ай сө з табы, табың ыз. Ақ иқ ат ө зін-ө зі ақ тап алар (орыс мақ алы).

а)зат есім ә) есімдік б) есімше

ІІ нұ сқ а

1.Жұ рнақ арқ ылы жасалғ ан туынды сө зді табың ыз.

а) зейнетпен ә) зейнетті б) зейнеткер

2.Бірге жазылатын кү рделі сө зді табың ыз.

а) Балқ аш кө лі ә) тас бақ а б) бала шағ а

3.Кү рделі сө зді табың ыз

а)ер-тұ рман, сексен алты, ауылшаруашылық ә) шө пшек, АлМУ келбеті б) саржайлау, ө мір, жетпіс

4.Зат есімнің жасалу жолын табың ыз. (Кө кшетау)

а) туындытү бірден жасалғ ан ә)бірігу арқ ылы жасалғ ан б) қ ысқ ару арқ ылы жасалғ ан

5.Сө з тудырушы жұ рнағ ы бар сө зді табың ыз.

а) биыл, оп-оң ай ә) орманғ а, кү ні кеше б)жасау, жазушы.

3. «Кім білгіш?» ойыны.Сө зжасамнан ө ткенді қ айталау сұ рақ тары

1.Сө з тұ лғ асы деп нені атаймыз? Мысал айт.

2.Тү бір мен қ осымша. Мысал келтір

3.Дара, кү рделі сө здер.Мысал келтір.

4.біріккен сө з деген не? Оның емлесі.Мысал.

5.Қ ос сө з деген не? Неше тү рі бар? Мысал.

6.Қ айталама қ ос сө з қ алай жасалады? Мысалмен айт.

7.Қ осарлама қ ос сө з қ алай жасалады? Мсыалмен айт.

Жаң а сабақ.

Кесте-плакат арқ ылы қ ысқ арғ ан сө здердің жасалу жолы мен емлесін тү сіндіру.

Кейбір кү рделі атаулар, мемлекет, мекеме, ұ йым аттары бірнеше сө здің тіркесінен қ ұ ралып, кейде қ ысқ артылып та қ олданыла береді.Мысалы: Қ азақ стан-Британ техникалық университеті деген Қ БТУ болып қ ысқ артылып та қ олданыла береді. Осындай кү рделі атаулардың белгілі тә сілдермен қ ысқ артылып алынуын

Қ ысқ арғ ан сө здер дейді.

Сабақ ты бекіту.

1. Сө здердің бас дыбыстары алынады: СЭС – санитарлық эпидемиялық станция, ЖЭС – жылу электр станциясы.

2. Бірінші сө здің буыны мен қ алғ ан сө здердің бас дыбстары алынады: Қ арМУ, Қ азМИ.

3. Сө здердің бас буындары алынады немесе бірінші сө здің бас буынына қ алғ ан сө з ө згертілмей қ осылып алынады: Қ аз пошта, партком.

4. Техника: Ан-86, Газ-51.

5. Ө лшем бірліктері: см, км, мм, т, кг.

Жаттығ у жұ мыстары.

102-жаттығ у.Қ ысқ арғ ан сө здерге қ осымша жалғ ап, сө з тіркесі мен сө йлемдер қ ұ раң дар.

Ү лгі: Қ азақ стан Республикасы Ұ Ғ А-ның)Ұ лттық Ғ ылым академиясы) жылдық жалпы жиналысы болды.

103-жаттығ у.Тө мендегі қ ысқ арғ ан сө здерді қ атыстыып, бірнеше сө йлем қ ұ рап айтың дар.

Ү лгі: Апам екі кг.лма сатып алды.

Кә ртішкемен жұ мыс.Қ ысқ арғ ан сө здерге тү рлендіру жұ мысын жү ргізу (тө рт жалғ ау бойынша): Газ-69,

медколледж, АҚ Ш, кг, Ил-86, Қ азпошта, СЭС, см.

Қ ысқ арғ ан сө зі бар сө йлем жаздырып, оны сө йлем мү шесіне талдату.Мысалы: Менің ағ ам СЭС-те дә рігер

болып қ ызмет атқ арады.

Кесте бойынша бір сө йлемге фонетикалық талдау жасату.

Испандық тар Қ азақ стан деген ел тралы КСРО ыдырағ аннан кейін ғ ана қ ұ лағ дар болыпты.

Осы орайда ол АҚ Ш, Ұ лыбритания, Жапония, Корея елдерінің тә жірибесін тілге тиек етті.

«Кү здігү нгі егін жинау науқ аны» туралы шағ ын мә тін қ ұ растыру.(суретті кә ртішкелерге сү йену арқ ылы)

Қ орытынды. Қ ысқ арғ ан сө здердің жсалу жолы мен емлесін қ ысқ аша айтып сабақ ты қ орытындылаймын.

Бағ алау.

Ү йге тапсырма.

1.101-жаттығ у.Баспасө з материалдарын оқ ып, қ ысқ арғ ан сө здерді атаң дар жә не олардың қ андай жолмен қ ысқ арғ анына назар аударың дар.Қ ысқ арғ ан сө здерді кө шіріп жазың дар.

2.Қ ысқ арғ ан сө здер тақ ырыбына бес сұ рақ тан тұ ратын тест қ ұ растырың дар.

3.Қ ысқ арғ ан сө здерге бірнеше сө йлем ойлап жазып келу.

«Қ азақ тіл білімі» бойынша тест сұ рақ тары

1.қ азақ тіл білімінің неше саласы бар?

А) 2 В) 3 С) 4 Д) 5 Е)6

2.Жалғ ауцдың неше тү рі бар?

А) 2 В) 3 С) 5 Д)1 Е)4

3.Ү ндестік заң ының неше тү рі бар?

А) 2 В) 3 С) 5 Д) 6 Е)4

4.Тіл дыбыстарын не зерттейді?

А) лексика В) морфология С) фонетика

Д)синтаксис Е) стилистика

5.Термин сө зді тіл білімінің қ ай саласы қ арастырады?

А)морфология В)лексика С)синтаксис Д) фонетика Е) фразелогия

6. Қ айсысы синтаксисте қ арастырылады?

А)екпін В) сө з табы С)мағ ына Д) сө йлем мү шесі Е)қ осымша

7.Қ айсысы сө з табына жатпайды?

А) шылау В) жіктік С) ү стеу Д) одағ ай Е) есімдік

8. Қ айсысының кү рделі сө зге қ атысы жоқ?

А) туынды сө з В)біріккен сө з С) қ ос сө з Д) тіркескен сө з Е) қ ысқ арғ ан сө з

9. Сө з табын табың ыз.

А) еліктеу сө з В) кірме сө з С) қ ос сө з Д) табу сө з Е) кә сіби сө з

10. Пунктуация қ ай тіл білімі саласының зерттейтін саласы?

А)морфология В)лексика С)синтаксис Д) фонетика Е) фразелогия

«Дыбыс жә не ә ріп» бойынша тест сұ рақ тары

1. Айтылатын жә не естілетін тілдік қ ұ былыс қ алай аталады?

А) ү н В) дауыс С) ө кпеден шық қ ан ауа Д) ә ріп Е) дыбыс

2. Тілдің ең кіші бө лігі не?

А) дыбыс В) буын С) ү н Д) кіші тіл Е) ә ріп

3. Дыбысты немен таң балайды?

А) сызық В) фонема С) символ Д) ә ріп Е) ә ліпби

4. Қ ай ә ріп ф ә рпінен кейін тұ рады?

А) Ұ В) Т С) һ Д) й Е) Д

5. Дыбыс жасалу ү шін не керек?

А) Ө кпеден шық қ ан ауа В) дауыс шымылдығ ы С) ауыз қ уысы

Д) мұ рын қ уысы Е) дыбыстау мү шелері

6.Қ айсысы дыбыстау мү шесіне жатпайды?

А) кө мей В) мұ рын С) тіс Д) тіл Е) езу

7. Қ азақ тың тө л сө здерінде кездеспейтін дыбысты тап.

А) я В) ц С) у Д) щ Е) ю

8. Ә ріптердің қ ай қ атары белгілі бір жү йеде емес?

А) з, й, қ, м В) у, т, с, р С) ү, ф, х, һ Д) а, е, о, ұ Е) і, ь, ш, ц

9.Қ осарлы дыбысты тап.

А) ш В) ө С) ю Д) у Е) й

10. кірме сө зде ғ ана болатын ә ріп қ айсы?

А) ф В) п С) ы Д) й Е) б

«Дауысты дыбыс» бойынша тест сұ рақ тары

1. Қ ай дыбыстар қ атары ө кпеден шық қ ан ауаның кедергісіз шығ уынан жасалады?

А) р, й, л В) л, о, ө С) с, ш, щ Д) а, е, ә Е) к, қ, ғ

2. Қ айсысы дауысты дыбысқ а негізделеді?

А) буын В) тасымал С) ә ріп Д) екпін Е) дауыссыз дыбыс

3. Екпін тү сетін дыбысты тап.

А) ш В) қ С) т Д)А Е)п

4. Ә ліпбидегі 12-дыбыс қ андай дыбыс?

А) езілік дауысты дыбыс В) ашық дауысты дыбыс С) дауыссыз дыбыс

Д) еріндік дауысты дыбыс Е) жуан дауысты дыбыс

5. Қ ай дыбыс жуан ә рі еріндік дыбыс?

А) Ө В) ы С) а Д) ү Е)Ұ

6. Ашық дауыстының саны қ анша?

А) 6 В) 7 С)5 Д) 8 Е) 4

7. Бірың ғ ай қ ысаң дауыстыдан тұ ратын сө зді тап.

А) бұ рылу В) кемсіту С) ә шкерелеу Д) қ ұ далық Е) ө шіру

8. Еріндік дауыстыларды тап.

А) а, ә, е, и В) ы, і, и, э С) а, о, ұ, ы Д) е, и, у, ө Е) ұ, ү, ө, о

9. Қ ай дыбыс жақ тың кең ашылуы арқ ылы жасалады?

А) ү В) ы С) у Д) і Е) ә

10.Жуан дауыстылар қ алай жасалады?

А) Тілдің ұ шы кейін тартылып, ү сті дө ң естену арқ ылы

В) Тілдің ұ шы ілгері созылып жатуы арқ ылы жасалады.

С) Еріннің дө ң геленіп алғ а қ арай созылуы арқ ылы жасалады

Д) Езудің кейін тартылуы арқ ылы Е) Жақ тың кең ашылуы арқ ылы

«Дауысты дыбыстардың емлесі» тақ ырыбы бойынша

1. Буын талғ айтын дыбысты тап.

А) у В) е С) а Д) ә Е) ы

2. Қ ай сө зде «ы» дыбысы тү сіп қ алғ ан?

А) жина В) айна С) арна Д) сұ ра Е) шайна

3.Қ ай сө зде қ ате бар?

А) жү зігі В) қ орқ у С) қ ина Д) халқ ы Е) орыны

4. «Ы» дыбысы қ ай сө зде қ ате жазылғ ан?

А) шоқ у В) жымыю С) шошу Д) сыйымдылық Е) қ иылыс

5. Қ ай сө зде «і» дыбысы жазылмайды?

А) ілезде В) ілес С) ілми Д) іле-шала Е) ілгері

6. Қ ай сө зге «-а» жұ рнағ ы жалғ анбайды?

А) орын В) ойын С) жиын Д) қ иын Е) тиын

7. Кірме сө здерде ғ ана 2-3 –буындарында кездесетін дыбыс қ айсысы?

А) ю В) ы С) ұ Д) я Е) й

8. Қ ай сө зде «у» жуан дауысты дыбыс болып тұ р?

А) қ уыс В) тауық С) уақ -тү йек Д) ауа Е) тө леу

9. Қ ай сө зде дыбыс пен ә ріпте айырмашылық бар?

А) қ оюлау В) шытырман С) айтыскер Д) қ ауырсын Е) кісен

10. Қ ай сө зде «а» дыбысы қ ате жазылғ ан?

А) жай В) шай С) рә суә Д) Фә тима Е) кү мә н

«Дауыссыз дыбыс» тақ ырыбы бойынша

1.Тек салдырдан тұ ратын дыбыс қ айсысы?

А) а В) п С) й Д) ғ Е) ж

2. Ү нді дыбыстардың қ атарын тап.

А) у, й, н, р В) г, ж, д, в С) қ, ш, т, ф Д) м, ң, ғ, з Е)й, к, л, м

3. Тек ұ яң дыбыстан тұ ратын сө зді тап.

А) айналмалы В) тасқ ын С) жазғ ытұ рым Д) ұ зағ ырақ Е) жұ ғ ады

4. Қ ай дыбыстар жұ п бола алмайды?

А) п-б В) ғ -қ С) к-г Д) с-ш Е) ф-в

5. Ә ліпбидегі алғ ашқ ы 7-дауыссыз қ алай аталады?

А) ұ яң В) ү нді С) жуан Д) жің ішке Е) қ атаң

6. Дауыссыздар ненің қ атысына қ арай 3-ке бө лінеді?

А) тіл В) ерін С) жақ Д) дауыс Е) салдыр

7. Кө біне қ ай сө здер қ азақ тың тө л сө здерінде сө здің соң ында келмейді?

А) қ атаң В) ү нді С) ұ яң Д) жуан Е) жің ішке

8. Алфавиттегі 13- дыбыс қ андай дыбыс?

А) ү нді В) қ атаң С) жуан Д) еріндік Е) ұ яң

9. Дауыссыздарды айтқ анда, ө кпеден шық қ ан ауа қ айда кедергіге ұ шырайды?

А) мұ рын қ уысы В) ауыз қ уысы С) ө кпеде

Д) кең ірдекте Е) жақ та

10. Қ осымшасы ү ндіден болғ ан сө зді тап.

А) Жазда кө лге шомылуғ а бардық В) Кешке қ ұ стар ұ ясына қ онады.

С) Қ азақ тілі кітабым сө мкеде екен. Д) Мұ раттың ағ асы машинамен келді.

Е) Ауылда гү л теруге бардым.

«Дауыссыз дыбыстардың емлесі» тақ ырыбы бойынша

1. Тек кірме сө здерде кездесетін дыбысты тап.

А) щ, х, һ, й В) в, ф, ч, ц С) б, д, г, ы Д) о, э, ю, я Е) ь, ю, я

2.Сө зге дұ рыс жалғ анғ ан қ осымшаны тап.

А) киоскіге В) Омсктен С) актқ а Д) шрифтті Е) ромбта

3. Сө зге қ ате жалғ анғ ан қ осымшаны тап.

А) ватқ а В) граммдап С) металдың Д) Кузбасстан Е) Кириллге

4. Қ ай сө зде «т» дыбысы тү сіп қ алғ ан?

А) жұ мыстар В) облысқ а С) синустар Д) поездар Е) журналистер

5. Қ ай сө зде бір дыбысы тү сіп қ алғ ан?

А) Тү нде подъездің жарығ ы сө ніп қ алыпты. В) Асшылар тамақ ты кеш дайындады.

С) Қ ызылордада жаң а ескерткіш ашылды. Д) Олар банктен ақ ша алды.

Е) Жайлауда демалғ ан ө те керемет.

6. Сө зге қ ате жалғ анғ ан қ осымшаны тап.

А) парктан В) треске С) съезі Д) ансамбльге Е) рө лі

7. Сө зге қ ате жалғ анғ ан қ осымшаны тап.

А) мен жер қ азғ ан геолог тармен таныстым. В) Мен таң ертең кискіден газет алдым.

С) Базардан 3 килограмдап жеміс-жидек алдым. Д) Біз туристік сапарғ а шық тық.

Е) Ол машинаның рульіне отырды.

8.Ү ш дауыссызы қ атар келген сө здің дұ рысын табың ыз.

А) Оның ағ асы киоскке келді. В) Класста ешкім жоқ екен, С) Бұ ларды штамптау керек

Д) Қ ұ мырсқ а тынбай ең бек етеді. Е) «Гү лдер» ансамльінің концерті болды.

9. Ү нді мен қ атаң дауыссыздар қ атар келген сө зді тап.

А) Биыл қ ыста ауа райы суық болды. В) Астана кө ркейіп келеді. С) Елімізде жетімдер ү йі кө бейіп барады. Д) Жиналыста кө п мә селе қ аралды. Е) Алыстан қ арауытып біреу кө рінді.

10. Қ азақ тың тө л сө здерінде сө здің соң ында келмейтін дыбысты тап.

А) й В) ш С) б Д) з Е) п

«Буын», «Тасымал», «Екпін» тақ ырыптары бойынша

1. Бос орынғ а қ ай сө з сә йкес келеді?

А) дауыссыз дыбыс В) дауысты дыбыс С) ә ріп Д) қ осарлы дыбыс Е) ү нді д/з

2. Қ ай сө зде 4- буыны тұ йық буын?

А) Тарихи жерлерді аралау ө те керемет. В) Ата-бабаларымыз ө те мә дениетті халық болғ ан.

С) Таудан тө менге қ арай қ ұ лдилады. Д) Ақ ырын басып ү йге жақ ындады.

Е) Оның туысқ аны жау тылында қ аза тапты.

3. Буынғ а қ ате бө лінген сө зді тап.

А) қ ұ -мырс-қ а В) дау-ыл-паз С) би-ік-тік Д) ке-мең -гер Е) бо-яу-шы

4. Бірың ғ ай жуан буынды сө зді тап.

А) Асылбек кітабын сө мкеден таппады. В) Қ ыстыгү ні ү йге кө мір ә келдік.

С) Ә скерлер кү ні-тү ні жү гірді. Д) Кә сіпорындар бірлестігінің мә жілісі ертең ге ө згертілді.

Е) Біз қ азірге дейін міндетімізді тү сінген емеспіз.

5.Қ ай сө зде тасымалданбайтын буын бар?

А) тә рбие В) жә рмең ке С) бә тең ке Д) шемішке Е) кү ртеше

6. Тасымалданбайтын сө зді тап.

А) аспан В) жақ сы С) тату Д) ақ ын Е) шешен

7. Қ азақ тілінде қ ай буынғ а екпін тү седі?

А) ортаң ғ ы буын В) бірінші буын С) соң ғ ы буын Д) ортаң ғ ы ашық буын Е) ешбір буын

8. Екпін тү спейтін қ осымшаны тап.

А) Септік жалғ ауы В) жіктік жалғ ауы С) тә уелдік жалғ ауы Д) кө птік жалғ ауы Е) жұ рнақ

9. Қ ай сө зге екпін тү спейді?

А) кү рделі сө з В) кө мекші сө з С) туынды сө з Д) туынды сө з Е) біріккен сө з

10. Сө зді айтқ андағ ы дауыс толқ ынын не дейді?

А) тасымал В)ә ріп С) дыбыс Д) буын Е) екпін

«Ү ндестік заң ы», «Ілгерінді ық пал» тақ ырыптары бойынша

1. Буын ү ндестігіне бағ ынбай жалғ анғ ан қ осымшаны тап.

А) Омар қ алам мен қ арандаш алды. В) Ертең емханағ а баруым керек. С) Ол оқ ырмандардың сұ рағ ына жауап берді. Д) Менің туысқ аным қ алада тұ рады. Е) Балалар жұ мыс істеп жү р.

2. Буын ү ндестігіне бағ ынбайтын қ осымшаны тап.

А) -лар, -лер В) –кер, -гер С) –дан, ден Д) –тың, -тің Е) –лас, -лес

3.Қ ай қ осымша буын ү ндестігіне бағ ынбай тұ р?

А) мансапқ ор В) кә сіпкер С) тө режан Д) аурухана Е) кү лекеш

4. Қ ай септіктің жалғ ауы буын ү ндестігіне бағ ынбайды?

А) барыс септік В) жатыс септік С) шығ ыс септік Д) табыс Е) кө мектес

5. Қ ай ә ріпке аяқ талғ ан жің ішке буынды сө зге қ осымша жуан жалғ анады?

А) т В) с С) х Д) ц Е) л

6. Буын ү ндестігіне бағ ынбай тұ рғ ан сө здер қ атарын табың ыз.

А) шекара, баспасө з баспана В) аман-есен, асты-ү сті, ә рі-бері С) Екібастұ з, Алакө л, Бә йгеқ ұ м

Д) отағ асы, тасбақ а, біршама Е) ешқ ашан, кейбір, ә лдеқ айда

7.Сө з ішіндегі ілгерінді ық палды тап.

А) қ ара ала В) Бозжан С) кө зқ арас Д) сақ қ ұ лақ Е) ала қ аз

8. Дыбыс ү ндестігі деген не?

А) соң ғ ы буынның жуан болуына қ арай қ осымшаның жуан жалғ ануы.

В) сө зде жуан-жің ішке дауыстылардың араласып келуі

С) Соң ғ ы буынның жуан болса да, қ осымшаның жің ішке жалғ ануы.

Д) қ атар келген екі дыбыстың бір-біріне ә сер етуі

Е) соң ғ ы буынның жің ішке болуына қ арай қ осымшаның жің ішке жалғ ануы

9.Сө з аралығ ындағ ы ілгерінді ық палды тап.

А) Мен жастық шағ ымды сағ ындым. В) Ол есіктен сыртқ а шық ты С) Мен тапсырманы тү сіндіріп болдым Д) Пышақ тың ұ шы майысып қ алыпты Е) Дауыл басылды.

10. Сө з бен қ осымша аралығ ындағ ы ілгерінді ық палды тап.

А) Кешкісін есікті ашсын. В) Болат ә скерде аспазшы болғ ан С) Оның ә кесі соғ ыстан аман келді

Д) Жомарт жайбарақ ат отыр Е) Биылғ ы қ ыс қ атал болды.

«Кейінді ық пал», «Орфография жә не орфоэпия» тақ ырыптары бойынша

1. Жазылуда ескерілетін кейінді ық палды тап.

А) Ү йдің ауласы тап-таза. В) Асан суды тө гіп тастады. С) Таң ғ ы сағ ат бесте жолғ а шық тық

Д) Бұ л айтыста Сә кен жең іп кетті. Е) Ол сө зден жең іліп масқ ара болды.

2. Сө з ішіндегі кейінді ық палды тап.

А) Біріне-бірі алшақ салынғ ан он шақ ты ү й тұ р. В) Жерұ йық ты іздеп жө нелді.

С) Олжабек табиғ атында момын, қ ақ -соқ пен ісі жоқ кісі. Д) Аманғ алидың мазасы болмай отыр

Е) Ғ абиденнің «Ө мір мен ө лім» романы жарық кө рді.

3. Сө з аралығ ындағ ы кейінді ық палды тап.

А) Он жылдың ішінде талай шығ армалар дү ниеге келді. В) Олардың отау қ ұ рғ анына биыл отыз жыл болды. С) Бір кездерде ақ ынның қ асына еріп жү рген еді Д) Батыраш тым-тырыс болып, жерге кіргендей кү йге тү седі. Е) Соғ ыс кезінде жаудың қ орғ анысын бұ зып кетті.

4. Кейінді ық палды тап.

А) Мен бұ л ө лең ді газеттен жазып алдым. В) Жиылып тұ рғ ан халық шулап қ оя берді.

С) Далағ а шық саң, кө к пен жерді кө ресің. Д) Ит-адамғ а шын дос жануар

Е) Екі ә скер жолдың шетіне отырып тынық ты.

5.Орфоэпиялық заң дылық пен жазылғ ан сө зді тап.

А) жұ лын В) қ ұ ман С) қ ұ мұ рсқ а Д) бұ рыс Е) Гү лнұ р

6. Сө з бен қ осымша арасындағ ы кейінді ық палды тап.

А) Менің сұ рағ аным бола қ оймады. В) Сө йлесіп тұ рғ ан бала кенеттен тоқ тай қ алды.

С) Ө лі риза болмай, тірі байымас. Д) Менің қ азақ тілін ү йренгім келеді Е) Су айнадай тап-таза

7. Орфоэпия бойынша жазылғ ан сө зді тап.

А) Сарыағ аш В) дейінгі С) кемең гер Д) бейбітшілік Е) кү ндү з

8. Естілуі бойынша жазылғ ан сө зді тап.

А) сыйымдылық В) тайаныш С) қ иыншылық Д) жиналыс Е) хайуан

9. Қ ай сө з орфографиялық нормағ а сай жазылғ ан?

А) бірің ғ ай В) Бегарыс С) Жаң ғ ожа Д) бұ лұ ттұ Е) Жанпейіс

10. Дә стү рлі принцп бойынша жазылғ ан сө зді тап.

А) бастаң ғ ы В) диуана С) жаң быр Д) қ оң ыз Е) Мақ сат

«Кө нерген сө з», «Жаң а сө з», «Диалект сө з» тақ ырыптары бойынша

1. Неологизмге айналғ ан кө нерген сө зді тап.

А) машайық В) сопы С) жамағ ат Д) діни басқ арма Е) муфтият

2. Архаизмнен болғ ан тіркесті тап.

А) ү лкен планета В) Абай даң ғ ылы С) нарық тық экономика

Д) валюта бағ амы Е) физикалық карта

3. Бұ рын кө нерген сө з болып қ азір нелогизмге айналғ ан сө зді тап.

А) апрель В) ай С) ғ асыр Д) апта Е) байрақ

4.Синоним болатын диалектілерді тап.

А) тү бек, шү мек В) ауқ ат, тамақ С) былғ ары, тері Д) кебеже, сандық Е) қ оржын, қ алта

5. Кө нерген сө здердің қ атарын тап.

А) дуанбасы, пролетерият, қ ағ ан В) ә семпаз, ө нерпаз, қ ыдырымпаз С) бизнес, карьера, орден

Д) акция, чек, бағ алы қ ағ аз Е) тә уелсіздік, егемендік, азаматтық

6. Қ ай қ атар неологизм сө здерге жатады?

А) анализ, скидка В) класс, лампа С) сә улет, пайыз Д) градус, температура Е) хандық, барымта

7. Белгілі бір аймақ та ғ ана қ олданылатын сө здерді не дейді?

А) кө нерген сө з В) диалект сө з С) кірме сө з Д) термин сө з Е) кә сіби сө з

8. «Тырық», «кө терем»диалектілерінің ә деби тілдегі баламасын тап.

А)зә улім В) шалғ ай С) арық Д) ескі-қ ұ сқ ы Е) кішкентай

9. Сө йлемдегі диалект сө здерді тап.

А) Табалдырық та отырма. В) Бидайғ а орақ тү скелі тұ р. С) Бау-бақ шадан жеміс тердік

Д) Бү гін азанда ерте ояндым. Е) Оның нағ ашысы ә скерден келді.

10. Историзмді тап.

А) мешіт В) имам С) жамағ ат Д) қ ылует Е) муфти

«Термин», «Кірме сө з», «Кә сіби сө з» тақ ырыптары бойынша

1.Қ ай сө йлемде термин сө з бар?

А) Апам ұ ршық иіріп отыр. В) Жазда қ ауын-қ арбыз жеуге болады. С) Еуразия—ең ү лкен қ ұ рлық

Д) Кеше қ атты бұ рқ асын болды. Е) Балалар балық аулауғ а кетті.

2. Терминдерге тә н ең басты белгі не?

А) дара мағ ыналы В) кө п мағ ыналы С) жалпы халық қ а тү сінікті

Д) белгілі аймақ та ғ ана қ олданылады. Е) халық арасында жиі қ олданылады.

3. Екі сың ары да кірме сө зден болғ ан қ ос сө зді тап.

А) адам жаны В) азды-кө пті С) тарс-тұ рс Д) оқ у-білім Е) хат-хабар

4. Ә рі термин сө з, ә рі кірме сө з болатын сө зді тап.

А) бағ ам В) ұ жым С) қ ор Д) нарық Е) нотариус

5.Кірме сө здле қ андай заң дылық сақ талмайды?

А) орфографиялық заң дылық В) орфоэпиялық С) ү ндестік заң ы Д) стильдік ерекшелік

Е) пунктуация

6. Тілдің сө здік қ ұ рамын байытатын сө зді тап.

А) диалект сө з В) кө нерген сө з С) кә сә би сө з Д) термин сө з Е) кірме сө з

7.Қ ай кә сіби сө з су шаруашылығ ыфна жатады?

А) диірмен В) мұ рап С) масақ Д) кө сеу Е) келі

8. Кә сіби сө здер қ атарын тап.

А) ық пал, буын, екпін В) синус, параллель, ромб С) білім, тұ рмыс, тіршілік

Д) тұ сау, тоқ ым, ү зең гі Е) ұ зын, биік, алыс

9.Синонимдес сө зі тап.

А) жуа, сарымсақ В) қ аң ылтыр, сым С) қ ызамық, кекіре Д) сым, леген Е) бал, ә сел

10 Диалект сө зден болғ ан кә сіби сө зді тап.

А) шемішке В) полюс С) глобус Д) кернеу Е) тарих

«Табу сө з», «Эвфемизм мен дисфемизм»тақ ырыптары бойынша

1. «Мырза жігіт», «кенже бала» сө здері қ ай сө зге қ атысты?

А) дисфемизм В) эвфемизм С) табу Д) кө нерген сө з Е) тұ рақ ты тіркес

2. Табиғ ат қ ұ былысына қ атысты табу сө зді тап.

А) ұ лыма В) жасыл тү су С) соқ ырішек Д) жаман ауру Е) дауыл

3. Табу сө здер неден туындағ ан?

А) салт-дә стү р В) сыпайылық С) ем Д) ырым Е) аты белгісіз болу

4. Дө рекі сө зді сыпайылап жеткізу қ алай аталады?

А) дисфемизм В(табу С) тура мағ ына Д) метонимия Е) эвфемизм

5. Эвфемизмге жататын сө зді белгілең із.

А) найзағ ай В) қ асқ ыр С) бақ иғ а аттану Д) ұ лыма Е) жын

6. Эвфемизмге жататын тұ рақ ты тіркесті тап.

А) қ олды болыпты. В) ашық мінез С) жү рек жұ тқ ан Д) тілі кү рмелді Е) қ арны ашты

7. Эвфемизм бойынша «сө зуарлау» сө зі қ ай сө зді алмастырады?

А) салақ В) шешен С) мылжың Д) бә дік Е) олақ

8. Қ ай сө з грек тілінде «сыпайы сө йлеймін» деген мағ ына береді?

А) эвфемизм В) дисфемизм С) табу Д) идиома Е) архаизм

9. Сө йлемдегі дисфемизмді тап.

А) Оның бір кө зінің мү кістігі бар. В) Асанның қ артайғ ан шағ ында бір қ ұ лағ ы естімей қ алды.

С) Ақ анның бойы ұ зын болғ андық тан, балалар оны «Ұ зынтұ ра» деп мазақ тайтын.

Д) Ұ лы Отан соғ ысынан оралғ андардың кө бі бір мү шесін соғ ыс даласында қ алдырып кеткен еді.

Е) Болат ә рдайым кемтар адамдарғ а кө мектесетін еді.

10. Табу сө зді тап.

А) Келін қ айынын ө з атымен атамайды. В) Сарқ ыраманың бер жағ ында маң ыраманы ұ лыма жеп жатыр екен. С) Келіншек болғ ан оқ иғ аны қ айын енесіне жеткізді.

Д) Естіген жұ рт келіншектің тапқ ырлығ ына тә нтә болды.

Е) Қ азақ тар кейбір табиғ ат қ ұ былыстарын ө з атымен айтпағ ан.

«Тұ рақ ты тіркес», «Идиомалық тіркес» тақ ырыптары бойынша

1. Қ ай тұ рақ ты тіркес «ә діл» деген мағ ынаны береді?

А) Тонның ішкі бауындай В) Ала жіпті аттамау С) Он саусағ ынан бал тамғ ан.

Д) Қ ара қ ылды қ ақ жарғ ан. Е) Мұ рнынан шаншылу.

2. Антонимдес фразеологизмдерді тап.

А) Су жү рек----жү рек жұ тқ ан В) Мойнына су кету-- ит ө лген жер С) Кө з жұ мды—жү ріп кетті

Д) Кө зге тү ртсе кө ргісіз—тайғ а таң ба басқ андай Е) Шашбауын кө теру—тақ иясына тар келу.

3. Қ ай тұ рақ ты тіркестің мағ ынасы дұ рыс кө рсетілген?

А) Мұ рнын шү йіру—дә мелену В) сө з беру—таң қ алу С) зығ ыры қ айнау--ө лу

Д) сілесі қ ату--ә бден шаршау Е) сү ттей ұ йыды—келіспеді

4. Мағ ынасы синонимдес тұ рақ ты тіркесті тап.

А) бауыр басу—ақ саусақ В) таяқ тастам жер—сү т қ айнатым уақ ыт С) екі езуі қ ұ лағ ында—тө бесі кө кке жету Д) ит арқ асы қ иянда—маң дайының соры бар Е) кө з ілмеу—кө з шырымын алу

5. Идиомалық тіркесті тап.

А) Жазда Асанбай аулы осы тө ң іректің сай-саласын мекендейді.

В) Бұ л ө ң ірдің ауылдары алты бақ ан ала ауыз болып біріккен емес.

С) Кү з келісімен, бұ лар қ ыстауғ а кө шудің амалына кірісті. Д) Данагү л саумалы малдарды сатуғ а қ арсы шық ты. Е) Шаруаның ісі бітпейтінін ол енді тү сінгендей болды.

6.Мақ ал-мә телден тұ рақ ты тіркесті тап.

А) Денсаулық —зор байлық. В) Ештен кеш жақ сы. С) Сабыр тү бі—сары алтын.

Д) Оқ у инемен қ ұ дық қ азғ андай Е) Кө п тү кірсе, кө л болады.

7. «Алыс» мағ ынасындағ ы идиомалық тіркесті тап.

А) ит жеккен В) ер қ ашты С) асқ ар тау Д) кө з аларту Е) ат арытып, тон тоздырып

8. Бастауыш қ ызметіндегі тұ рақ ты тіркесті тап.

А) Олар кө птен бері қ ырғ и қ абақ болып, бір-бірін аң дысып жү р. В) Аузы кү йген ү рлеп ішер.

С) Олар суық та қ алып, тісі тісіне тимей жаурады. Д) Істің насырғ а шапқ анын сезген Оспан сыртқ а шығ ып кетті. Е) Ұ яттан кірерге тесік таппағ ан бала қ ып-қ ызыл болып кетті.

9. Тұ рақ ты тіркесті тіл білімінің қ ай саласы зерттейді?

А) фонетика В) семасиология С) синтаксис Д) морфология Е) фразеология

«Мақ ал мен мә тел», «Нақ ыл сө з»тақ ырыптары бойынша

1. Кейін пайда болғ ан мақ алды тап.

А) Ерінбесең —емерсің В) Ұ рлық тү бі—қ орлық С) Айдағ аны бес ешкі ысқ ырығ ы жер жарады

Д) Сабыр тү бі—сары алтын Е) Отан оттан да ыстық

2. Мақ алғ а тә н ерекшелікті тап.

А) Бір ғ ана сө зден тұ рады. В) Қ ұ рамындағ ы сө ө здерді ауыстыруғ а келеді. С) Ой тұ жырымдалып, тү йінді пікір тү рінде айтйлады. Д) Кө пшілікке ү ндеу мақ сатында Е) Авторы белгілі болады.

3. Мақ алдың мағ ынасын анық та.

Алтау ала болса, ауыздағ ы кетеді, тө ртеу тү гел болса тө бедегі келеді.

А) білім туралы В) ақ ыл-парасат туралы С) тә лім-тә рбие туралы.

Д) ү лкенді қ ұ рметтеу туралы Е) ынтымақ, бірлік туралы

4. Уә деде тұ рудың маң ызы туралы мақ алды тап.

А) Алтау ала болса, ауыздағ ы кетеді. В) Ақ ылды қ ария-ағ ын дария. С) Ә зіл айтсаң да, ә діл айт.

Д) Бір қ ұ малақ бір қ арын майды шірітеді. Е) Еменнің иілгені—сынғ аны, Жігіттің екі сө йлегені--ө лгені

5. Мақ алды тап.

А) Ә кесінің баласы—адамның дұ шпаны, Адамның баласы—бауырың В) Адамның адамшылығ ы істі бастағ анынан білінеді, қ алайша бітіргенінен емес. С) Ө зің ү шін ең бек қ ылсаң, ө зі ү шін оттағ ан хайуанның бірі боласың. Д) Досы жоқ пен сырлас, досы кө ппен сыйлас.

Е) Ақ ыл азбайды, ә ділдік тозбайды, арамдық озбайды.

6. Мә телді тап.

А) Балалы ү й—базар. В) Отан оттан да ыстық С) Ойнап сө йлесең де, ойлап сө йле

Д) Жері байдың —елі бай Е) Бір қ ұ малақ бір қ арын майды шірітеді

7. Мә телдің белгісін тап.

А) Эмоциялық мағ ына басым болады. В) Қ ұ рылысы жағ ынан екі, ү ш бө лімді болады.

С) Ой нақ ты айтылады. Д) Ү лгі-ө неге тү рінде айтылады. Е) Біріншісі екінші сө йлемнің шарты болады

10Қ айсысының кө бінесе авторы белгілі болады?

А(мақ ал В) мә тел С) тұ рақ ты тіркес Д) нақ ыл сө з Е) идиома

«Сө здің тура жә не ауыспалы мағ ынасы», «Сө здің кө п мағ ынасы» тақ ырыптары бойынша

1.Тура мағ ыналы сө зді тап.

А) қ ара тас В) жуас кісі С) тас жү рек Д) терең ойлы Е) ыстық ық ылас

2. Тура мағ ыналы сө зді тап.

А) Ат арылту В) Ат сату С) Ат ойнату Д) Ат салысу Е) Ат ізін суытпау

3. Ауыспалы мағ ыналы сө зді тап.

А) Ол ә йеліне алтын алқ а сатып алды. В) Айман оғ ан жылы лебізін білдірді.

С) Тү нгі ауа салқ ындай бастады. Д) Кү згі дала сары жапырақ тан кө рінбейді.

Е) Бұ л мә селе туралы басшылармен ақ ылдасты.

4. Кө п мағ ынағ а ие бола алатын сө зі тап.

Аспанда қ алық тағ ан қ ұ стың қ анаты анық кө рінеді.

А) аспан В) қ анат С) қ ұ с Д) қ алық тау Е) анық

5. «Полисемия» деген не?

А) дара мағ ыналы В) мағ ынасы жоқ С) тура мағ ына Д) кө п мағ ыналы Е) ауыспалы мағ ына

6.Ауыспалы мағ ынада қ олданып тұ рғ ан сө зді тап.

А) Қ алада ө збек ұ лттық мә дени орталығ ы бар В) Олар ертелі-кеш ең бек етіп жү р.

С) Адамның ық ылас-ниеті жақ сы болсын

Д) Оны кө рмегелі біршама жылдар ө тті.

Е) Кө ктемде отырғ ызылғ ан жас шыбық тардың жапырағ ы шығ а бастапты.

7. «Суық хабар» асты сызылғ ан сө з қ андай мағ ына беріп тұ р.

А) кө птен кү ткен В) сү йініш С) қ айғ ылы Д) қ уаныш Е)кү тпеген

8. Ауыспалы мағ ынадағ ы сө зді тап.

А) шалғ ай ауыл В) ақ қ ар С) кең сынып Д) жазық дала Е) қ ұ рғ ақ сө з

9. Ауыспалы мағ ыналы сө зді тап.

А) Қ олындағ ы малын ермек етіп отыр. В) Кіші інісі мектеп бітіргелі жатыр

С) Оның ә жесі кө п ертегі білетін

Д) Мұ саның атасы жалпақ жұ ртқ а танымал болғ ан.

Е) Алыстағ ы ауылдардың кө птеген қ иындық тары бар.

Е) Алыстағ ы ауылдардың кө птеген қ иындық тары бар.

10. Қ ай сө йлемде «қ ара» сө зі ауыспалы мағ ынада қ олданылғ ан?

А) Олар қ ара тастан ү й тұ рғ ызды. В) Біз ү йдің іргетасын қ ара бояумен боядық.

С) Хат қ ара сиямен жазылыпты.

Д) Қ одар жырда қ ара кү штің иесі ретінде суреттеледі.

Е) Ол бү гін қ ара костюмін киіпті.

«Омоним», «Антоним» тақ ырыптары бойынша

1. Омоним бола алмайтын бір ғ ана мағ ынада қ олданылатын қ осымшаны тап.

А) –дай, -дей В) –ды, -ді С) –ма, -ме Д) –дық, -дік Е) –тау, -теу

2. Омоним бола алатын сө зді тап.

А) қ ағ аз В) кітап С) бет Д) мұ қ аба Е) оқ улық

3. Асты сызылғ ан сө здердің мағ ыналық тү рлерін кө рсет.

Айналайын қ арағ ым, Бетің е келмес қ арағ ым.

А) Синоним В) антоним С) омоним Д) тура мағ ына Е) кө п мағ ына

4.Омонимді тап.

А) Тал тү сте далағ а шық ты. В) Бала бал арасын тамашалады.

С) Жас шақ та уақ ыттың қ адірін біл. Д) Ол тартпаның тұ тқ асын тартты.

Е) Ол менің бір аптадан бері нан жемегеніме нанбады.

5. Мақ алдардан антоним сө здерді тап.

А) Ер мойнында қ ыл арқ ан шірімес В) Аң дамай сө йлеген ауырмай ө леді.

С) Ананың кө зі балада, баланың кө зі далада. Д) Ойнап сө йлесең де ойлап сө йле.

Е) Кө з—қ орқ ақ, қ ол—батыр.

6. Антонимді тап.

А) Ит арқ асы қ иянда—таяқ тастам жер В) іші жылу—кө з жұ му

С) аяқ алысы—қ олы жү ру Д) табанын жалтырату—қ арасын батыру

Е) Ат қ ою—айдар тағ у.

7. Антонимдес сө з тіркесін тап.

А) асқ ар тау, телегей тең із В) кең дала, айдын кө л

С) денсаулығ ы жоқ, ақ шасы бар

Д) тал тү сте, кү з мезгілде Е) ала жаздай, қ ыс бойы

8. Антонимді тап.

А) уақ -тү йек, майда-шү йде В) қ ұ т-береке, мә з-мейрам

С) бү ге-шү ге, егжей-тегжей

Д) азын-аулақ, қ ым-қ иғ аш Е) Бұ рын-соң ды, ертелі кеш

9. Антоним сө зді тап.

А) Халық ү шін қ алтқ ысыз ең бек ет. В) Бү гінде халық қ ұ л, қ ожа болып бө лінбейді.

С) Ә скер беті қ ызарып сө йлей алмай қ алды. Д) Олар бү гін-ертең келіп қ алар.

Е) Олар жол-жө некей кө п тоқ тады.

10. Мағ ыналары қ арама қ арсы сө здерді тап.

А) Ол мейрамдарда кө рші-қ олаң дарды аралап кетеді.

В) Ол баладан бә рін бү ге-шү гесіне дейін сұ рап алды

С) Соғ ыстан кейін бұ л жердің астан-кестең і шық ты.

Д) Кең зал ығ ы-жығ ы

Е) Ол судың ыстық суығ ына қ арамай қ отарып салды.

«Синоним», «Сө здің ауыспалы мағ ынасының кө ркем ә дебиетте қ олданылатын тү рлері» тақ ырыптары бойынша.