Соғыс кезіндегі медициналық қызметтің негізгі міндеттері, олардың қысқаша түсінігі мен маңызы

Қ азіргі кездегі соғ ыста медициналық қ ызметтің тіршілігінің жағ дайларына байланыста оның алдында кезекті міндеттер тұ р:

1. Жаралылар мен науқ астарғ а медициналық кө мек кө рсету, олардың ө мірін сақ тап қ алу, ұ рысқ а қ абілеттілігін тезірек қ алпына келтіру мақ сатымен емдеу шаралары жү йесін ұ йымдастыру жә не жү ргізу.

2. Жеке қ ұ рамның ұ рысқ а қ абілеттілігін сақ тап қ алу, денсаулығ ын нығ айту, аурудың пайда болуы мен жайылуын алдын алу мақ сатымен медициналық шаралардың ұ йымдастыру жә не іс жү зіне асыру.

3. Жеке қ ұ рамды жаппай қ ыру қ аруынан қ орғ аудағ ы медициналық қ ызметтің шараларын ө ткізу.

4. Ұ рыс қ имылдарын дайындау жә не жү ргізу сипатын ұ рыстың зақ ымдануы мен аурулардың пайда болу сипаты жә не ағ ымының ерекшеліктерінің медицина ғ ылымының жә не іс жү зілігінің жетістіктерін, ұ рыс жағ дайларындағ ы медицииналық қ ызмет жұ мысының тә жірибесін терең талдау негізінде медициналық қ амтамасыз етуді ә р уақ ытта дамыта беру.

Қ азіргі заманғ ы соғ ыстар кө п миллиондық ә скерледің қ атысуымен жү ргізіледі жә не кө птеген шығ ындарғ а ә келеді, осыларды қ алпына келтіру ү шін ү лкен адамдық қ орлар қ ажет болады.

Мысалы, екінші дү ниежү зілік соғ ыстың басында Германия қ арулы кү штерінің саны 1 млн 360 мың болса, ал соғ ыстың аяғ ында олардың саны 10 млн 938 мың ғ а жетті; АҚ Ш ә скері саны соғ ыстың басында 422 мың адам болғ ан, ал соғ ыстың аяғ ында олардың саны 12 млн. 245 мың ғ а ө сті.

Қ азіргі АҚ Ш ә скерінің саны 2, 5 млн. жуық адамды қ ұ райды.

Бірінші дү ниежү зілік соғ ыста Германия ә скері жылына орта есеппен 1, 2 млн. жоғ алтып отырды.

Екіншідү ниежү зілік соғ ыста 1943 жылдың тек 4 айында (5 маусымнан – 5 қ азанғ а дейін) неміс-фашист армиясының жаралылар саны 1 млн. 750 мың адамнан асып тү сті, ал екіншідү ниежү зілік соғ ыста оның адамдар санының шығ ыны (1939 ж. 1 қ ыркү йегінен 1945 ж. 20 сә уіріне дейін) 8 млн. 270 мың 756 болды.

Осындай жағ дайларда емдеу-тасымалдау шараларын ұ тымды жү ргізу айдан анық, жаралылар мен науқ астардың ө мірін сақ тап қ алу жә не ең бекке жарамдылығ ын тезірек қ алпына келтіру ө те ү лкен маң ызды іс. Осы кө біне жауды жең уге ү лкен мү мкіншілік тудырады.

Қ азіргі заманғ ы соғ ыстарда тіршіліктің бұ л жағ ы одан ү лкен маң ызғ а ие болады. Жай қ арулардың қ азіргі қ ұ ралдары ө з мү мкіндіктері бойынша жаппай қ ыру қ аруына жақ ындап келеді. Осы жағ дайларда, ал егер жаппай қ ыру қ аруы қ олданылса, онда жаппай санитарлық шығ ын тек қ олданыстағ ы ә скерде ғ ана емес, жә не де елдің тылында да болады. Бұ л ә скерді азаматтық халық ты ә скерге жұ мылтудың арқ асында қ атарын толық тыру мү мкіндігін азайтады жә не ә скер ү шін адам қ орларын негізгі толық тырулы болып медициналық қ ызметтің бө лімдері мен мекемелерінде емделіп жатқ ан жаралылар мен науқ астар табылады.

Сонымен, жаралылар мен науқ астарды жақ сы емдеп жә не оларды қ атарғ а қ осу қ олданыстағ ы ә скердің толық тырылуына себепкер жә не де оның ұ рысқ а жарамдылығ ы осығ ан байланысты. Ұ лы Отан соғ ысы жылдары Армияның медициналық қ ызметі бұ л міндетті ұ тымды шеше алды жә не қ атарғ а 72, 3% жаралылардың жә не 90, 6% науқ астарды қ айта қ осты.

Медициналық қ ызмет жаралылар мен науқ астардың ұ рысқ а жарамдылығ ын қ алыпқ а келтіруден басқ а сол жаралылар мен науқ астардың тез арада ең бекке жарамдылығ ын қ алпына келтіруге талпынуы керек, ә йтпесе олар жарақ атының ауырлығ ына жә не сипатына қ арай ә скерден шеттетіледі.

Ең бекке жарамдылық ты тез арада қ алпына келтірудің жалпы мемлекеттік маң ызы бар, себебі жазылғ ан жаралылардың майдан қ ажеті ү шін жұ мыс істейтін ө неркә сіпте, ауыл шаруашылығ ында қ олдануғ а мү мкіндік береді.

Ракеталық -ядролық қ айта қ арулану жә не қ арулы кү штердің кү рделі ә скери техникасымен толығ уы ә скери ең бек жағ дайлары мен жеке қ ұ рамның тұ рмысын тү бегейлі ө згертті, жеке қ ұ рамғ а ә сер ететін аз зерттелген психофизиологиялық жә не гигиеналық қ атынастағ ы шарттардың бірқ атарының пайда болуына ә келіп соғ ады.

Бұ ларғ а шулар, тербелістер, қ ысымның жә не температураның ауытқ уы, ү деу, иондық сә улелердің ә сері, электромагниттік ө рістер, жоғ ары желідегі сә улелер ө рісі жә не т.б. жатады.

Осы себеп шарттар ә серінің қ арқ ындылығ ы жә не дә режесіне қ арай ә р тү рлі бола тұ рып, егер алдын ала шараларын жасамаса, организмде кү рделі патологиялық ө згерістерге ә келіп соғ ады жә не оның функционалды мү мкіншілігін жә не ұ рыстық қ абілеттілігін ә лдеқ айда тө мендетеді.

Қ азіргі заманғ ы соғ ыста ә скердің ұ рыс кезіндегі тіршілігі қ иян-кескінділігімен жә не қ арқ ындылығ ымен сипатталады, уақ ыттың тарлығ ына байланысты дә л ү йлестірілген істерді керек етеді. Қ алыптасқ ан ең бек, демалыс жә не тамақ тану реттілігі бұ зылғ ан кү нде, организмнің ө згеруі мү мкін, соның салдарынан қ ате жә не теріс іс-қ имылдар кө бейеді, жауап қ айтарымы баяулайды, есептегілер мен жинақ тардың ұ рыс қ абілеттілігі тө мендейді.

Сондық тан, жеке қ ұ рамның ұ рыс тіршілігін жә не кү нделікті шарттарын жү йелі медициналық қ адағ алау жә не алдын алу шараларын уақ ытылы ө ткізу ә скерді медициналық қ амтамасыз ету жалпы комплексте маң ызды орын алады.

Ә скердегі жұ қ палы аурулардың пайда болуын, таралуын алдын алу медициналық қ ызметіне ерекше маң ызды жә не жауапты.

Ұ лы Отан Соғ ысы жылдары Совет Армиясы медициналық қ ызметімен жү ргізілген санитарлық -гигиеналық жә не эпидемияғ а қ арсы шаралардың іскерлік жү йесіне байланысты ә скерде эпидемиянық ө ршуі болмады.

Қ азіргі заманғ ы соғ ыста қ олданыстағ ы армияның жеке қ ұ рамында жә не азаматтық халық ішінде жұ қ палы аурулардың пайда болу қ ауіпі ә лде қ айда жоғ арылайды. Қ арсыластың бактериологиялық қ аруды қ олдану қ ауіпі ә скерде медициналық қ адағ алаудың, ә скерде санитарлық -гигиеналық жә не эпидемияғ а қ арсы жү ргізу маң ызын арттыра тү седі, сонымен қ атар оларды іс жү зіне асыруды ө те қ иындатады.

Жаппай қ ыру қ аруының пайда болуы ә ртү рлі қ ызметтермен жү ргізетін қ орғ анысқ а байланысты шаралардың орны мен маң ызын тез арада кө теріп жіберді.

Солардың ішінде ә скрді медициналық қ орғ ау шаралары ерекше маң ызы бар, бірқ атар арнайы заттарды (вакциналар, антибиотиктер, антидоттар т.б.) қ олдануды қ амтитын, олар зақ ымданудың пайда болуының алдын алу немесе олардың ө ту ауыртпалығ ын ә лдеқ айда тө мендетеді.

Бұ л заттарды қ олдану жеке қ ұ рамды нақ ты ұ йымдастыру жеке арнайы дайындық ты жә не жаппай қ ыру қ аруының ә ртү рлі тү рлерінің ә сер еткенде ө зіне жә не ө зара кө мек беру ә дістерін оқ ытуды талап етеді.

Жаппай зақ ымдану ошақ тары пайда болғ ан кезде медициналық қ ызмет инженерлік, химиялық жә не жалпы ә скери бө лімшелермен бірге жаппай қ ыру қ аруын қ олданғ андағ ы зардаптарын жою шараларын іс жү зіне асырады, қ ажетті медициналық кө мек кө рсетеді жә не жаралылар мен науқ астарды тасымалдауды ұ йымдастырады.

Сонымен, жаппай қ ыру қ аруын қ орғ ану бойынша медициналық қ ызметтің шаралары қ арсыластың жаппай қ ыру қ аруының ә серін азайту шаралары жә не қ арулы кү штердің жеке қ ұ рамының ұ рысқ а қ абілеттілігін сақ тап қ алу жү йесінде маң ызды тетігі болып табылады.

Ә скери медицина тарихынан, кез-келген жаң а соғ ыста қ арулы кү штерді медициналық қ амтамасыз етудің сә тті болуы, егер соғ ыс кезінде ә скери медициналық мә селелері қ арқ ынды тү рде қ олғ а алу жалғ асып жатқ анда ол іс жү зінде жаң а ғ ылыми жетістіктер ендіргенде болады.

Міндеттердің мазмұ нынан кө рінетін, оны екі бө лікке бө лу керек болады. Біріншісі – ұ рыс патологиясын зерттеу қ ажеттілігіне зақ ымданудың себептері мен даму механизмі, олардың ағ ымы, емдеу, асқ ыну жә не аяқ талуына, жә не де санитарлық шығ ынның кө леміне жә не қ ұ рылымына байланысты. Бұ л қ арудың жә й тү рлерінің кү нделікті жетілдіруіне, жаппай қ ыру қ ұ ралдарының ауқ ымының тез кең еюіне байланысты.

Қ арудың жаң а тү рлерінің пайда болуы, ә лбетте, санитарлық шығ ынның кө лемі мен қ ұ рылымына ә сер етеді, ә скерді медициналық қ амтамасыз етуді ұ йымдастыруғ а ерекше ә сер етеді.

Сондық тан, қ арастырылатын міндеттердің ерекше бө лімі ә скерді медициналық қ амтамасыз етудің кү нделікті тә жірибесін жү йелі тү рде зерттеу қ ұ райды.

Медициналық қ ызметтің алдында тұ рғ ан міндеттерді шешу ә скерді медициналық қ амтамасыз етуді ұ тымды ұ йымдастыруды жә не дә л іске асырумен қ ол жеткізіледі.

Ә скерді медициналық қ амтамасыз етудің қ ұ рамына:

· Емдеу-тасымалдау шаралары

· Санитарлық -гигиеналық жә не эпидемияғ а қ арсы шаралар

· Жаппай қ ыру қ аруынан жеке қ ұ рамды қ орғ ау бойынша медициналық қ ызметтің шаралары

· Медициналық мү лікпен қ амтамасыз ету шаралары

Емдеу тасымалдау шаралары жү йесіне іздеу, жинау, жаралылар мен науқ астарды тасымалдау, медициналық кө мекті дер кезінде кө рсету, оларды емдеу жә не қ алпына келтіруді біркелкі жиынтық қ а біріктіреді. Ол жаралылар мен науқ астардың кө пшілігінің ө мірін сақ тау, ұ рысқ а қ абілеттілікті не ең бекке қ абілеттілікті жеделдетіп қ алпына келтіруді қ амтамасыз ету мақ сатымен іс жү зіне асады.

Санитарлық -гигиеналық шаралар жү йесі. бекітілген гигиеналық қ ағ иданы жә не ә скердің жеке қ ұ рамының ұ рыс қ имылдарын, ең бекті жә не кү нделікті

ұ йымдастыру ережесі қ атаң тү рде орындау жә не де жеке басты жә не қ оғ амдық гигиенаны сақ тау мақ сатымен ө ткізіледі.

Эпидемияғ а қ арсы шаралар жү йесі жеке қ ұ рамның ортасында жұ қ палы аурулардың пайда болуының алдын алу, олардың пайда болғ ан жағ дайында эпидемиялық ошақ тарды шектеу жә не жою мақ сатымен ұ йымдастырылады жә не іс жү зіне асырылады.

Жеке қ ұ рамды жаппай қ ыру қ аруынан қ орғ ау бойынша медициналық қ ызметтің шаралары жү йесі ә скерді қ орғ аудың бір бө лігі болып табылады жә не қ арсыластың ядролық, химиялық, бактериологиялық қ аруының ә скердің жеке қ ұ рамына ә серін барынша азайту не алдын алу, арнайы шаралар жә не қ ұ ралдардың кө мегімен оның ұ рысқ а қ абілеттілігін сақ тау жә не келтіру мақ сатымен ө ткізіледі.

Медициналық мү лік пен медициналық техникамен қ амтамасыз ету шаралары жү йесі жаралылар мен науқ астарғ а медициналық кө мек кө рстеу жә не оларды емдеу, санитарлық -гигиеналық шараларды жә не де жаппай қ ыру қ аруынан жеке қ ұ рамды қ орғ ау бойынша қ ызметтің шараларын ө ткізу ү шін бө лімдердің (бө лімшелердің) медициналық мү лкіне мұ қ таждығ ын тоқ таусыз жә не толық қ анағ аттандыру мақ сатымен ұ йымдастырылады жә не іс жү зіне асырылады.

Медициналық қ амтамасыз етудің табысты болуы ү шін мыналардың маң ызы айқ ын:

· Медициналық қ ызметтің ә скери жә не жұ мылдыру дайындығ ының ү немі жоғ ары болуы;

· Медициналық мекемелерде, бө лімдерде жә не бө лімшелерде ә леуметтік-қ ұ қ ық тық жұ мысының белсенділігі;

· Ұ рыстың, тылдың жә не медициналық ахуалды жан-жақ ты есепке алу;

· Медициналық қ ызметті жеке қ ұ раммен, н, техникамен жә не мү лікпен жабдық тау;

· Медициналық қ ұ рамның мамандық дайындығ ының жә не ә скердің жеке қ ұ рамының ә скери-медициналық қ амтамасыз ету жү йесінің жоғ арылығ ы;

· Медициналық қ амтамасыз ету жү йесінің жоғ ары ө міршең дігін ұ стау, жаппай қ ыру қ аруынан медициналық қ ызметтің мекемелерін, бө лімдері мен бө лімшелерін қ орғ ау, оларды кү зету жә не қ орғ ау.

· Ү здіксіз медициналық барлау;

· Медициналық есепке алу жә не есеп беру.

· Медициналық қ ызметті табанды, ү зіліссіз, жедел басқ ару.

Ә скеді медициналық қ амтамасыз етуді ұ йымдастыру ә скери міндеттерді табысты орындау қ амтамасыз етудің бір бө лімі болып табылады, қ амтамасыз етудің барлық тү рлері сияқ ты барлық дең гейдегі кө лемдердің міндеттерінің бірі болып есептеледі.

Ә скерді медициналық қ амтамасыз ету міндеттерін табысты шешу ү шін медицина қ ызметінің бастығ ы саяси орындармен, химиялық инженерлік жә не басқ а да қ ызметтермен ү немі байланыста болуы керек.

Қ азіргі заманғ ы соғ ыста медициналық қ ызметтің тіршілігіне ерекше ә сер ететіні:

- соғ ыстың ауқ ымы жә не оны бастау тә сілдері:

Ауқ ымы бойынша мынадай соғ ыстар болуы мү мкін: бү кілдү ниежү зілік жә не жергілікті.

Ә рине, жергілікті соғ ысқ а қ арағ анда бү кілдү ниежү зілік соғ ыста қ имылдау тә сілдері қ иынырақ болады.

Соғ ыс кү тпеген жерден не келе-келе басталуы мү мкін. Соғ ыс кү тпеген жерден басталғ анда медициналық қ ызмет кү штер мен қ ұ рал-жабдық тарын жаюғ а уақ ыты тар болғ андық тан біраз уақ ыт міндеттерін ө з бө лімдері мен мекемелерінің толық емес, шектеулі қ ұ рамымен пайда болғ ан міндеттерді шешуіне тура келеді.

Сондық тан, медицина қ ызметінің жұ мыс кө лемі мен оны орындаудағ ы шектеулі кү штердің арасында айтарлық тай алшақ тық пайда болады.

- соғ ысты жү ргізу қ ұ ралдары.

Соғ ысты жү ргізу қ ұ ралдары бойынша: жаппай жою қ аруын қ олдану арқ ылы не тек қ ана жай жою қ ұ ралдарын қ олдану арқ ылы болуы мү мкін.

А. Қ арсыластың жаппай жою қ аруын қ олданғ андағ ы медициналық қ ызметтің тіршілігінің шарттары:

- ұ рыс даласында жә не елдің тылында да кө птеген жаралылардың бір уақ ытта пайда болуы.

- медициналық қ ызмет кү штері мен қ ұ рамдарында шығ ындардың пайда болуы

- ұ рыстық зақ ымданудың жаң а тү рлерінің пайда болуы – сә улелі зақ ымданулар, УЗ-мен (улы заттармен) зақ ымдану, реактивті қ алыптар.

- қ ұ рама зақ ымданулардың пайда болуы.

- санитарлық -техникалық қ ұ рылыстардың талқ андалуына, кө птеген жерлердің раиоактивті жә не улы заттармен ластануына жә не де халық тың жаппай кө шіп-қ онуына байланысты ә скердің жә не олардың ұ рыс жү ргізу аудандарының санитарлық -эпидемиологиялық жә не санитарлық -гигиеналық ахуалының нашарлауы.

- бактериологиялық қ арудың қ олдану мү мкіндігі ә скерде жә не де халық тың ортасында жаппай инфекциялық аурулардың пайда болуы жә не таралуына ә келіп соғ ады.

- ө здерінің техникалық айналымдарында қ атты ә сер ететін улы заттары, радиоактивті сә улелер шығ ару жә не зақ ымдану кө здері бар ө ндіріс жә не энергетикалық орындардың тарағ ан аудандарында жаппай санитарлық шығ ын ошақ тарының пайда болуы;

- байланыстың ұ дайы желілерінің талқ андалуына байланысты радиобайланыстың бұ зылуы, байланыстың штаттық қ ұ ралдарының шығ ыны, қ арсыластардың радиоэлектрондық кү рес қ ұ ралдарын қ олдануы;

Осы барлық шарттар медициналық қ ызметтің алдында бірқ атар мә селелерді қ ояды:

- Бейбіт кү ні, алдын ала мамандарды дайындау, қ ұ рал-жабдық тардың дә рі-дә рмектің жаң а тү рлерін қ олданысқ а алу, диагностикалық жә не емдеудің жаң а ә дістерін енгізу.

- Қ ұ рама зақ ымданудың пайда болуы кө рсетілетін кө мек шаралары тізбегін кө бейтеді, емдеу уақ ытын ұ зартады, асқ ынудың санын арттырады;

- Санитарлық -гигиеналық жә не эпидемияғ а қ арсы шараларды ө ткізуге ерекше кө ң іл бө луді талап етеді, медициналық қ ызметтің кү штері мен жабдық тарында шығ ындар болуына байланысты медициналық кү штердің жә не қ ұ ралдарың ұ рысқ а қ абілеттілігін қ алпына келтіруге ү лкен кө ң іл бө лу керек жә не қ осымша кү шті ұ стау керек;

- Медициналық қ ызметті басқ арудың барлық сатысында айрық ша ауыртпалық тар пайда болады. Қ арсыластың тек қ ана жай жою қ ұ ралдарын қ олданғ андағ ы медициналық қ ызметтің тіршілігінің шарттары:

- Ұ лы Отан Соғ ысымен салыстырғ анда біршама ерекшеліктер бар. Бұ л ә скерді моторландырумен, оларды ұ рыс кө ліктерімен жә не қ ару-жарағ ымен қ анық тыру, жай қ арудың тү рлерін жетілдірумен байланысты.

Ә скерді моторландыру жә не зақ ымдау қ ұ ралдарының кө беюі ә скердің тактикалық жә не оперативтік қ орғ алуын жә не орын ауыстырғ ыштығ ын ұ лғ айтады, ұ рыстың жылдамдығ ын арттырады, ә скерге одан да терең міндеттер қ оюғ а болады жә не орын ауыстыру жә не қ айта топтауды тезірек жасайды, осылар ө з кезегінде жағ дайдың ауысуына ә сер етеді. ә рине, осы шарттарда медицина қ ызметінің бө лімшелері мен бө лімдерінің қ орғ ауына, оларды басқ аруғ а талаптар жоғ арылайды, олардың шамаларын толық қ олданудың маң ызы арта тү седі.

Атқ ыш қ аруды жетілдіру, жанғ ыш қ оспаларды, кө лемді жарылу ұ рыс жарақ тарын қ олдану, қ арулы кү рестің жаң а озық технологиялық қ ұ ралдарының барлау-соқ қ ы беру жә не барлау-атқ ыш комплекстердің пайда болуы шығ ын қ ұ рылымдарының ерекшеліктерін жә не зақ ымданудың сипатын есепке алуды жә не де медициналық кө мектің, емдеудің ұ тымды шараларын қ олдануды қ ажет етеді.

ІІІ. Оперативтік-тактикалық себеп шарттар.

Медициналық қ ызметтің тіршілігінің шарттары ұ рыстың жә не операцияның қ андай да тү рлерінің нақ ты ерекшеліктерімен байланысты.

Шабуыл, қ орғ ану, қ арсы ұ рыс жә не тағ ы басқ а ұ рыс қ имылдарының тү рлері ә р уақ ытта ә скерді м.қ.е. ұ йымдастыру ү шін ө зіндік шарттарды тудырады.

Қ азіргі соғ ыстың ө зіндік сипаттары.

Қ азіргі соғ ыс табандылығ ымен, жоғ ары маневр жасаушылығ ымен, қ иындылығ ымен жә не жылдамдығ ымен, жағ дайдың жылдам жә не тез ө згеруімен, ұ рыс-қ имылдарының кең ауқ ымды жайылуымен, терең ге баруымен жә не олардың жоғ ары ү деумен ө ткізілетінімен сипатталады.

Осы барлық себеп шарттар жә не ұ рыс кезектерін терең детіп жасақ тау медициналық қ ызметтің тіршілігіне ү лкен ә серін тигізеді.

Тө менгі қ арқ ындағ ы ә скери қ ақ тығ ыстар ө з сипаты басталуы, жү рісі мен қ орытындысы бойынша басталуының негізгі себептеріне, жақ лар шешетін, қ ойылғ ан мақ сат пен міндеттеріне қ атысты кү штер мен қ ұ ралдардың масштабына, нақ ты жағ дайына, шарттарына, ә скердің қ имылының қ алыптары мен ә дістеріне тә уелді болады.

Заң сыз қ аруланғ ан жасақ тарды (ЗҚ Ж) қ ұ рғ анда олар белгілі-бір ү лгіге келмейтін, ө зіндік тә сілдері ерекшеленетін ә скерге қ арсы тұ руды кең ірек қ олданатын болады.

ЗҚ Ж қ имыл ә дістері бірқ алыпты емес жә не жү йелі тү рде жағ дайдың нақ ты шарттарына, шешетін міндеттерге жә не мү мкіншілігіне байланысты ауыспалы болады.

ЗҚ Ж соқ қ ы беру, шабуыл жасау, рейдтерді, тосқ ауыл қ ою, диверсиялық жә не террорлық акттерр ө ткізу, тұ тқ ындарды мен маң ызды объектілерді басып алу жолымен ұ рыс қ имылдарын жү ргізе алады. Миналық -жарылыстық шептер кең ауқ ымда қ олданылады. Ү лкен бандиттік қ ұ рылымдар елді-мекендерді, мемлекеттік, ө неркә сіптік жә не ә скери объектерді жаулап алу, оларды ұ стап тұ ру операцияларын ө ткізе алады.

Кө птеген ә скери мамандардың ойымен, ЗҚ Ж ө з міндеттерін шешкенде соғ ыс жә не қ арулы қ ақ тығ ыстардың халық аралық қ ұ қ ығ ымен тыйым салынғ ан химиялық жә не биологиялық (бактериологиялық) қ аруды қ олдануғ а дейін барады.

ЗҚ Ж-мен қ ақ тығ ысты шешу ү шін уақ ытша оперативті топтар (УОТ) қ ұ рылады, оларды жасақ таудың ерекше қ ұ қ ығ ына мемлекеттік ә скери-саяси басқ арушылығ ының қ олында.

Шақ ырылатын ә скердің саны қ ойылғ ан міндеттерге ә скери қ ақ тығ ыстың масштабына ЗҚ Ж-дың қ ұ рамы мен қ арулануына жә не олардың қ имылдарының сипатына, жә не де аймақ тың ауа райы, географиялық жағ дайына байланысты болады.

УОТ-тың негізін дұ рысында бір басымдылық тың астында ішкі істер ә скерлерінің қ ұ рылымдары, Қ орғ аныс Министрлігінің қ арулы кү штерінің Шекараны Қ орғ ау Агенттігінің (ШҚ А), Ұ лттық қ ауіпсіздік комитетінің, басқ а да кү штік мекемелер жә не қ ұ рылымдар қ ұ райды.

УОТ-қ а келесі міндеттер жү ктелуі мү мкін:

- Қ ақ тығ ыс ауданын оқ шаулау;

- ЗҚ Ж-ды қ ұ ртып жіберу (қ арусыздандыру);

- Маң ызды ә скери объектерді кү зету жә не қ орғ ау;

- Соғ ысқ а қ атысқ ан қ арсыластарды ажырату жә не қ арулы қ ақ тығ ыстарғ а жол бермеу;

- Қ ақ тығ ыс аймағ ында колонналарды сү йемелдеу;

- Ұ рыс қ имылдарын жү ріп жатқ ан аудандардан жергілікті халық ты кө шіру;

- Ішкі істер ә скерлеріне, ІІМ орындарына, жә не ШҚ А ә скерлеріне, ө здеріне жү ктелген міндеттерді орындауғ а кө мектесу.

Қ азақ стан Республикасының Ә скери доктринасының ерекшеліктерінен туындайтын ық тималдығ ы жоғ ары тө мен қ арқ ынды қ арулы қ ақ тығ ыстарды шешу, соғ ысты жарияламай бейбіт уақ ыттың жаппай ә скерге жұ мылдыруды жарияламай не жарым-жартылай ә скерге жұ мылдыру ә р уақ ытта ұ рысқ а дайын қ ұ рамалар мен бө лімдерге жү ргізіледі.

Келтірілген ережелер қ азіргі заманғ ы соғ ыстар медициналық қ ызметтің тіршілігінің шарттарын жалпы кескінде сипаттайды. Бірақ та, жоғ арыда айтылғ андардың кө рінетіндей, бұ л жағ дайлар ә рбір ә скери медициналық қ ызметтерден ө з мамандығ ы бойынша терең білімділікті, пайда болғ ан ахуалды дер кезінде жә не дұ рыс бағ алай білуді жә не медициналық қ ызметтің кү штері мен қ ұ рал-жабдық тарын жоғ ары ұ тымды пайдалануда дұ рыс шешім қ абылдауды талап етеді.

ІV. Қ арулы кү штердің медициналық қ ызметінің ұ йымдастырылуының қ ұ рамы. Медициналық қ ызметтің бө лімшелері, бө лімдері жә не мекемелері туралы ұ ғ ым. Медициналық қ ызметтің жеке қ ұ рамының категориялары.

Медициналық қ ызметтің ұ йымдастырушылық қ ұ рылымы ұ йымдастырушылық қ ұ рылыммен, ұ рыс қ имылдарының міндеттері мен медициналық қ ызметтің қ ұ рылымдарына жергілікті нақ ты міндеттерге тә уелді.

Қ азақ стан Республикасының қ арулы кү штерінің медициналық қ ызметін жалпы басшылығ ы Қ Р Қ К ә скери-медициналық қ амтамасыз ету бас басқ армасының бастығ ына жү ктеледі, оның басқ ару орны болып Қ орғ аныс Министрлігінің ә скери медициналық қ аматамасыз ету бас басқ армасы болып табылады. Ә МҚ ЕББ бастығ ы қ орғ аныс министріне бағ ынады. Қ арулы кү штердің медициналық қ ызметін басқ аруды ол қ арулы кү штерді басқ арудың жалпы жү йесінде Қ Р Қ К штабтары бастық тарының комитеті қ ұ рамына іс жү зіне асырады.

Ә МҚ ЕББ бастығ ы ә скерді М.Қ етудің арнайы сұ рақ тары бойынша қ арулы кү штердің тү рлері, ә скер тү рлері, майдан жә не аймақ тық қ орғ ану ә скерлері медициналық қ ызметі бастық тары бағ ынады.

Оның меншікті бағ ыныштылығ ында орталық ә скери-медициналық мекемелер жә не де орталық тың қ оры болатын медицина қ ызметінің бө лімдері (мекемелері) болып табылады. Осындай бағ ыныштылық медициналық қ ызметтің барлық келесі буындарында белгіленген – майдандық, армиялық, ә скерлік.

Майданның, армияның медицина қ ызметінің бастық тарында ө здерінің қ ұ зырларында басқ ару орындары, оларғ а тікелей бағ ынышты қ ұ рамалар, бө лімдер жә не мекемелері бар. Мамандық сұ рақ тар бойынша оларғ а ө з кезегінде жалпы ә скерлік армиялардың медициналық қ ызметінің бастық тары жә не қ ұ рамалардың медициналық қ ызметтерінің бастық тары бағ ынады.

- Қ ұ рамалар мен бө лімдердің медициналық қ ызметтерін медициналық қ ызметтік бастық тары басқ арады. Оларғ а ө з кезегінде тікелей қ ұ раманың жеке медициналық батальоны жә не бригадаларының медициналық бө лімі бағ ынышты. Мамандық сұ рақ тар бойынша ө з кезегінде бригадалардың медициналық қ ызметінің бастық тары жә не батальондардың (дивизиялардың) фельдшерлері бағ ынышты.

- Батальондарда батальондардың медициналық бө лімдері бар, мотоатқ ыштар роталарында – роталардың санитарлық инструкторы, мотоатқ ыштар взводтарында – санитар атқ ыштар.

Бө лімдер мен қ ұ рамалардың м.қ. кү штері мен қ ұ ралдарының жиынтығ ы ә скери медициналық қ ызметті қ ұ райды.

Медициналық қ ызметтің қ ұ рамына медициналық бө лімшелер, бө лімдер (мекемелер) жә не одан ү лкен қ ұ рамалар – госпиталді базалар кіреді.

Медициналық қ ызметтің бө лімшелеріне батальондық жә не бригаданың медициналық бө лімдері жатады, ол бө лімдерге (мекемелерге) – дивизияның жеке медициналық батальондары, жеке медициналық отрядтар, санитарлық кө ліктік бө лімдер, госпитальдар, медициналық қ оймалар, эпидемияғ а қ арсы мекемелер жә не т.б. жатады.

Медициналық қ ызметтің жеке қ ұ рамы дә рігерлер қ ұ рамымен жә не провизорлармен, орта жә не кіші медициналық қ ызметкерлермен берілген.

Дә рігерлік жә не провизорлық лауазымдарды қ олданыстағ ы ә скерде кадрдағ ы ә скери дә рігерлермен (провизорлармен) жә не жұ мылдыру кезінде шақ ырылатын қ осалқ ы топтағ ы офицерлер – дә рігерлермен «провизорлармен) жасақ талады. Дә рігерлік лауазымдар офицерлік болып табылады (медициналық қ ызметтің лейтенанты, медициналық қ ызметтің полковнигі)

Бө лімшелер, бө лімдер мен қ ұ рамалардың медициналық қ ызметі қ ұ рамында қ ызметет ететін ә скери дә рігерлерді ә скерлік дә рігерлер деп айту қ абылданғ ан.

Орта медициналық білімі бар адамдар, фельдшерлердің, лаборанттардың, фармацевттердің жә не медициналық бикелердің штаттық лауазымдарды толық тару ү шін арналғ ан. Оларғ а старшина жә не сержанттардың ә скери шендері берілуі мү мкін.

Кіші медициналық қ ызметкерлер санитарлық инструкторлармен, санитарлармен жә не науқ астарғ а қ арайтын кіші медициналық бикелермен берілген. Кіші медициналық қ ұ рамның лауазымдарына арнайы оқ у бө лімшелерінде қ ысқ а мерзімді дайындық (2 айдың кө лемінде) алғ ан ә скери қ ызметкерлер қ атардағ ы сержанттарғ а дейін ә скери шен алуы мү мкін. Санитарлар мен кө лік жү ргізушілер ретінде қ атардағ ы қ ұ рам пайдаланылады.

Медициналық бө лімдерде жә не мекемелерде шаруашылық жә не техникалық функцияларды материалдық -техникалық қ амтамасыз ету қ ызметтерінің офицерлері орындайды.

Ә рбір медициналық қ ызметкердің, Қ азақ стан Республикасының Қ арулы Кү штерінің не қ осалқ ы топта тұ ратын, ө зінің ә скери шені болады (медициналық қ ызметтің лейтенанты, медициналық қ ызметтің мойоры, медициналық қ ызметтің генерал-лейтенанты жә не т.б.)