Німді қабатты ашу

Ө німді газ қ абатын ашу – ұ ң ғ ыманы бұ рғ ылаудың соң ғ ы процесі.

Ө німді қ абатты ашу технологиясы ұ ң ғ ыманы мең геру шарттарына ә сер етіп, ө німділіктің сипаттамасын анық тайды. Ө німді қ абатты ашу ә дістері қ абат қ ысымына, ө німді қ абаттың сипаттамасына жә не басқ а да факторларғ а тә уелді болады.

Ө німді қ абатты ашу кезінде ашық фонтандаудың алдын алып, тү п аумағ ы жыныстарының табиғ и сү зілу қ асиеттерін сақ тау қ ажет. Егер, қ абаттың ө ткізгіштігі тө мен болса, онда газ ағ ынының қ арқ ындылығ ын жоғ арылату мақ сатында ұ ң ғ ыманың тү п аумағ ының сү зілу қ асиетін жақ сартатын ә ртү рлі ә дістерді қ олданады. Одан бө лек, қ абаттың газ бө лігін, сү зілу кедергісінің тө мен коэффициенті мен ұ зақ уақ ыт сусыз газ ағ ынын алу мақ сатында ашу ә дісін қ олдануғ а болады. Сонымен бірге ол ең жоғ арғ ы газ бергіштік коэффициентін қ амтамасыз етуі керек.

Ашық апаттық фонтандаудың алдын алуда тү п аумағ ында қ ысымғ а қ арсы саз ерітіндісінің бағ аны қ амтамасыз етеді. Ол ү шін ә детте ұ ң ғ ыма бағ анындағ ы саз ерітіндісінің қ ысымы, тү птегі қ ысымнан 10÷ 15%-ғ а жоғ ары болуы қ ажет, яғ ни оғ ан бірлік салмағ ы сә йкес келетін жуу ерітінділерін (барит немесе гематит қ осылғ ан бор ерітіндісін) қ олдануғ а болады. Егер, жуу сұ йығ ының сапасы тө мен болса, онда бағ анада саздың тығ ыз қ абатшалары пайда болады. Ескере кету керек, саз қ абатының ө ткізгіштігі қ абаттың ө ткізгіштігінен екі есе тө мен болады. Яғ ни ол ұ ң ғ ыма тү бінің ө німділігін бірден тө мендетіп жібереді. Сол себептен, ө німді қ абатты ашу кезінде жуу ерітіндісінің сапасына кө ң іл аудару қ ажет: су бергіштігі кем дегенде 30 минут ішінде 2÷ 3 см³ жоғ ары; тұ тқ ырлық стандартты қ ондырғ ыда (вискозиметр) 18÷ 25 сек аралығ ында болуы керек. Кө п жағ дайда КМЦ (карбоксил-метил-целлюлоза) жә не басқ ада қ оспалары бар ерітіндіні қ олданады.

Қ абатты ашу кезінде қ абатқ а қ ашауларды ө те ұ қ ыптылық пен тү сіреді, ә сіресе бұ рғ ылау қ ондырғ ыларын жоғ ары кө теру кезінде ұ ң ғ ыманы жуу сұ йық тарымен ұ ң ғ ыма сағ асына дейін толтыру міндеттеледі. Бұ л тө тенше апаттардың болуынан сақ тану, атқ ылаудың алдын алу мақ сатында жү ргізіледі.

Ө німді қ абат аралығ ында сазды қ абатшалардың бар болғ ан жағ дайында, саз балшық тың ісінуінің алдын алу шараларын қ олдану қ ажет, олай болмағ ан жағ дайда ұ ң ғ ыманы пайдалануда қ иыншылық тар туындап, ұ ң ғ ыманың ө німділігі нашарлайды.

Гидростатикалық қ ысымнан қ ысымы тө мен қ абаттарды ашу кезінде, саздануы мен қ абатқ а судың сің уінің алдын алу мақ сатында, мұ найдың негізінде дайындалғ ан сазды ерітінділерді, беттік активті заттарды жә не ә ртү рлі қ оспаларды қ олданады.

Одан бө лек, ө німді қ абатты ашу кезінде тү пке газ айдауды қ олдануғ а болады. Ұ ң ғ ыма сағ асы лақ тыруғ а қ арсы қ ондырғ ымен (превентормен) жабдық талуы керек. Айналатын превенторды қ олдану жақ сы нә тиже береді. Газ ұ ң ғ ымаларында ө німді қ абатты ашуғ а дейін, аралық тізбекті немесе кондукторды терең ге тү сіру қ арастырылады.

Ө німді қ абаттарды толық немесе бө лек ашады. Егер, игеру процесі кезінде берілген аралық пен қ абатта табан жә не нұ сқ алық сулар кездеспесе, жә не олардың келуі болмаса, онда қ абатты толық ашады, егер керісінші болғ анда бө лек-бө лек ашады. Қ абатты ашу мен жұ мыс ө німін таң дау тапсырмалары техника-экономикалық болып табылады, жә не ол ә ртү рлі тиімді варианттарды бағ алау ә дісімен шешіледі.

Қ абаттың тү п аумағ ындағ ы тау жыныстарының сипаттамасына байланысты (алдағ ы кү тілген ө німділік дә режесіне, табан жә не екі қ абатшаны байланыстыратын қ абаттардағ ы суларына, қ абат қ ысымына жә не т.б. байланысты) газ ұ ң ғ ымасының тү п аймағ ына сә йкесінше жабдық тар таң далады.

Егер тү п аумағ ы орнық ты жыныстардан қ ұ ралғ ан болса (қ ұ м тастардан, ә к тастардан, ангидридтен), онда ө німді қ абаттағ ы ұ ң ғ ыма ашық тү пті болады. Бұ л жағ дайда пайдалану тізбегін ө німді қ абаттың жабынына дейін тү сіреді де, сағ ағ а дейін цементтейді.

Орнық ты тау жыныстарынан қ ұ ралғ ан коллекторлар болғ анның ө зінде, тү п аумағ ы сү згімен жә не аралық қ ұ бырмен (хвостовик) жабдық талады. Бұ л жағ дайда сү згілерді қ ұ мның фракциялық қ ұ рамына байланысты фрезормен тігінен кесілген (0, 75 ÷ 3мм шамасында) стандартты қ ұ бырдан дайындайды. Егер сү згінің жә не пайдалану қ ұ бырының диаметрі бірдей болса, ондай жағ дайда сү згіні тізбекпен бірге ұ ң ғ ыманы ашқ аннан кейін толық терең дігіне дейін тү сіреді. Цементтеу ө німді қ абаттың жабынынан бастап жоғ ары қ арай жасалады. Егер сү згінің диаметрі пайдалану қ ұ бырының диаметрінен кіші болса, онда пайдалану тізбегін ө німді қ абаттың жабынына дейін тү сіріп цементтейді жә не осыдан кейін ұ ң ғ ыманы жобаланғ ан терең дікке дейін бұ рғ ылап, аралық қ ұ быр сү згісімен жабдық тайды. Мұ ндай сү згіні ұ ң ғ ымағ а конусты резбасы бар арнайы муфтамен бұ рап кигізілетін, солғ а бұ ралатын резбасы бар аударғ ымен бірге бұ рғ ылау қ ұ бырлары арқ ылы тү сіріледі. Ұ ң ғ ыма тү біне сү згіні тү сіріп жә не орнатқ аннан кейін, бұ рғ ылау қ ұ бырын босатып ұ ң ғ ымадан шығ арады.

Егер, тү п аумағ ы тез бұ зылатын қ ұ м немесе қ ұ мтастардан қ ұ ралғ ан болса, онда тү п аумағ ы арнайы қ иыршық -тасты сү згілермен жабдық талады. Тү п аумағ ына сонымен бірге, арнайы сү зілгіштік қ асиеті бар шайырлар немесе пластмассалар айдауғ а болады. Соның ішінде сулы қ абаттарда қ ұ рылғ ан газды жер астында сақ тау кезінде ұ ң ғ ымалар арқ ылы шайырды айдау ә дісі кең інен таралғ ан.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Ө німді қ абатты ашу технологиясы қ алай жү ргізіледі?

2. Газ ұ ң ғ ымасы тү п аймағ ына жабдық тар қ алай таң далады?

3. Орнық ты тау жыныстарынан қ ұ ралғ ан коллекторлар қ андай

жабдық тармен жабдық талады?