Главная страница Случайная страница
Разделы сайта
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Жоғары парафинді мұнайдың физика-химиялық қасиеттері
|
|
Мұ най ө ндіруде парафиннің шө гуімен кү ресудің ә дістерін таң дамас бұ рын біріншіден, мұ найдың қ ұ рамындағ ы парафиннің физика-химиялық қ асиеттерін анық тау қ ажет болады.
Мұ най - ә р тү рлі кө мірсутегілердің қ осындыларынан тұ ратын, сұ йық зат. Мұ най қ ұ рамындағ ы кө мірсутегілер: газ кү йінде (СН4 – С5Н12), сұ йық кү йінде (С6Н14–С16Н34), қ атты кү йінде (С17Н36 –С60Н122) болады. Қ атты кө мірсутегілерге: парафин, церезин жатады. Қ ұ рамындағ ы қ атты кө мірсутегілердің болу санына байланысты мұ най келесі топқ а бө лінеді:
1) қ ұ рамында 2 % парафин болса, парафинді.
2) қ ұ рамында 1÷ 2 % парафин болса, аз парафинді.
3) қ ұ рамында 1 % -дан аз парафин болса, парафинсіз деп аталады.
Кез-келген кен орнындағ ы мұ найдың қ ұ рамында парафин кездеседі, бірақ та ол ә ртү рлі кө лемде болады. Парафинді мұ найдың қ ату температурасы жоғ ары болады. Кейбір жағ дайларда жоғ ары парафинді мұ найдың қ ату температурасы +400С-қ а дейін жетеді, температура аз ғ ана тө мендеу ә серінен мұ найдың тұ тқ ырлығ ы кү рт жоғ арылап кетеді.
Парафинді мұ найдың қ ұ рамы бензинге бай, тү сі ақ шыл, салмағ ы жең іл жә не қ ұ рамында шайыр аз болады. Парафин мұ найдың қ ұ рамында еріген кү йде кездеседі, ал жеке алып қ арастыратын болсақ кристал тү рінде болады. Тазартылғ ан парафин тү ссіз немесе ақ кристалл тә різді масса қ ұ райды, иіссіз жә не дә мсіз, аздап майлы, +150С температурада бірлік салмағ ы 0, 907 ÷ 0, 915 тең болады. Ал тазартылмағ ан парафиннің бірлік салмағ ы 0, 881÷ 0, 905. Парафиннің еру температурасы оның молекулярлық салмағ ына байланысты, ол шамамен алғ анда 390÷ 430 - ғ а тең болады жә не ол +49+600С аралығ ында ериді.
Мұ най қ ұ рамында кездесетін парафиндердің молекулярлық салмағ ы 400÷ 430-ғ а тең, ал қ атты кө мірсутектердің одан жоғ ары фракциясы церезин деп аталады.
Химиялық қ атынас жағ ынан парафин басқ а химиялық реагенттерге қ арағ анда берік. Мысалы, кү кірт қ ышқ ылын қ ыздырғ ан кезде парафинге еш ә сер етпейді. Қ арапайым температурада парафинге ә ртү рлі сілті немесе қ ышқ ылдар ә сер етпейді.
Мұ най қ ұ рамындағ ы парафиндер негізінен дұ рыс орналасқ ан метан қ атарының кө мірсутегілерінен тұ рады [1].
Мысал ретінде, Оң тү стік Торғ ай ойпатында орналасқ ан Қ ұ мкө л, Арысқ ұ м, Ақ шабұ лақ жә не Ащысай мұ най-газ кен орындары таң далып алынды. Аталғ ан кен орындарының мұ найы жоғ ары парафинді жә не кү рделі параметрлі мұ най тү ріне жатады. Газбен араласқ ан мұ най сипаттамасын негіздегенде қ ату температурасы жә не қ ұ рамында жоғ ары молекулалы парафиндердің ө те кө п (шамамен 15÷ 25% аралығ ында) екені анық талды.
Оң тү стік Торғ ай ойпатындағ ы мұ най кен орындарының ұ ң ғ ымаларындағ ы парафинді мұ най шө гінділерінің қ ұ рамы 8.1-кестеде келтірілген.
8.1 – кесте. Мұ найдың орташа физика-химиялық қ асиеті жә не фракциялық қ ұ рамы
| Мұ найдың қ асиеті | Кен орындардың атауы | |||
| Қ ұ мкө л | Арысқ ұ м | Ақ шабұ лақ | Ащысай | |
| +200С тығ ыздығ ы, кг/м3 | 823, 8 | |||
| Қ ату температурасы, 0С | +11, 6 | +22 | +20 | +23 |
| Кинематикалық тұ тқ ырлығ ы, мм2/с: +200С +300С +500С | - 26, 85 7, 4 | - 30, 55 10, 4 | - 38, 7 10, 2 | - 44, 6 8, 9 |
| Фракциялық қ ұ рамы, % кө лем: +1000С - дейін +2000С - дейін +3000С - дейін | 4, 5 25, 73 45, 7 | 5, 0 21, 0 55, 0 | 7, 5 18, 0 34, 0 | 5, 0 22, 0 40, 0 |
| Парафиннің мө лшері, % | 8, 86 | 16, 4 | 16, 0 | 23, 0 |
| Шайырлы заттар, % | 9, 15 | 12, 95 | 4, 2 | 5, 0 |
| Асфальтендер, % | 2, 87 | 0, 87 | 5, 7 | 5, 9 |
| Кү кірт, % | 0, 136 | 0, 33 | 0, 21 | 0, 11 |
| Судың мө лшері, % | 0÷ 70 | 0÷ 20 | 0÷ 15 | 0÷ 50 |
Мұ найды талдау кезінде негізінен қ атты парафинді кө мірсутегінің жалпы мө лшері бағ аланады, оларды парафин жә не церезин деп бө ліп қ арамайды. Себебі парафинді қ алдық тардың қ ұ рамында кө птеген басқ ада қ оспалардың бар екені 8.2 - кестеде кө рсетілген. Сол себепті мұ ндай парафинді қ алдық тар кө бінесе асфальт-шайыр-парафинді шө гінді деп аталады. Сонымен қ атар АШПШ-нің қ ұ рамында мұ най, церезин жә не басқ ада механикалық қ оспалар кездесетіні анық.
8.2 - кесте. Асфальт-шайыр-парафин шө гінділерінің қ ұ рамы
| АШПШ тобы | АШПШ топшалары | Парафиннің (П) шайыр (С) жә не асфальтен (А) қ осындысына қ атынасы, П/(С+А) | Механикалық қ оспалардың ү лесі, % |
| Асфальтенді (А) | А1 А2 А3 | < 0, 9 < 0, 9 < 0, 9 | < 0, 2 0, 2 ÷ 0, 9 > 0, 9 |
| Аралас (С) | С1 С2 С3 | 0, 9 ÷ 1, 1 0, 9 ÷ 1, 1 0, 9 ÷ 1, 1 | < 0, 2 0, 2 ÷ 0, 9 > 0, 9 |
| Парафинді (П) | П1 П2 П3 | > 1, 1 > 1, 1 > 1, 1 | < 0, 2 0, 2 ÷ 0, 9 > 0, 9 |
Бақ ылау сұ рақ тары:
1. Парафин шө гумен кү ресу ә дістерін таң дамас бұ рын қ андай шаралар орындалуы керек?
2. Қ ұ рамындағ ы қ атты кө мірсутегілердің санына байланысты мұ най неше топқ а бө лінеді?
3. Оң тү стік Торғ ай ойпатындағ ы кен орындарының мұ найы қ андай мұ найғ а жатады?
|
|