Балалардың жеке гигиенасыны, киімдерінің, тамақтануының ерекшеліктері.

Балалар мен жасө спірімдер гигиенасы пә н жә не денсаулық сақ тау жү йесінің іс – тә жірибелік саласы ретінде ө сіп келе жатқ ан ұ рпақ тардың денсаулығ ын сақ тап, нығ айтуғ а бағ ытталғ ан профилактикалық шараларды ө ң деп, негіздеуге арналғ ан ғ ылым.

Бұ л пә н ө сіп келе жатқ ан организмге қ оршағ ан ортаның ә ртү рлі факторларының ә сер етуін зерттеумен жә не болашақ та осы факторлардың организмге ә серін болжаумен айналысады. Сонымен қ атар ғ ылыми мә ліметтер негізінде гигиеналық, санитарлық -гигиеналық жә не санитарлық індетке қ арсы ережелер мен нормаларды ө ң деп, аурушаң -дық ты азайтуғ а, организмнің қ ызмет қ абілетін жоғ арлатуғ а, балалар мен жасө спірімдердің қ алыпты дамуына бағ ытталғ ан емдеу-профилактикалық жә не салауаттандыру шараларын қ арастырады.

Балалар мен жасө спірімдер гигиенасы санитарлық -эпидемиологиялық қ ызметтің қ ұ рамына ене отырып, гигиена ғ ылымының жеке бө лімі болып табылады. Балалар организмінің морфофункционалдық жетілу дә режесіне байланысты, олардың ө сіп, дамуының ә р кезең іне қ оршағ ан орта факторларының ә серіне жауап ретіндегі физиологиялық реакцияларының ө зіндік ерекше дең гейі сә йкес келеді, сондық тан, гигиеналық нормалар олардың жас ерекшелігіне қ арай ө згеріп отырады.

Балалар мен жасө спірімдер гигиенасы ө з алдына жеке ғ ылым ретінде денсаулық ты сақ тап, нығ айтуғ а, сонымен қ атар организмнің ү йлесімді дамуын қ алыптастыруғ а бағ ытталғ андық тан, бұ л саладағ ы гигиеналық нормалар организм мен қ оршағ ан ортаның тек сол мезеттегі қ олайлы ә серлесуін ғ ана емес, организмнің дұ рыс ө сіп, дамуына қ ажетті жағ дайларын да қ арастыруы тиіс.

Қ оршағ ан орта факторларын нормаландыру кезінде балалардың іс-ә рекетінің тү рлері, ең бегінің сипатымен қ атар мерзімдік, климаттық жағ дайлар да ескерілуі керек.

Балалар мен жасө спірімдер гигиенасы пә нінің негізгі ерекшелігі сонда, ол ересек адамдардың организмінен сандық жағ ынан ғ ана емес, сапалық жағ ынан да айырмашылығ ы бар, ө сіп-даму кезең деріне байланысты, толық қ алыптасып бітпеген организмді зерттеп, оқ ытады. Басқ а сө збен айтқ анда, гигиенаның бұ л саласын ө сіп келе жатқ ан жас ұ рпақ тардың жас мө лшерлерінің гигиенасы деп қ арауғ а да болады.

Сондық тан, балалар мен жасө спірімдер гигиенасының қ ұ рамына ө сіп келе жатқ ан организмнің ерекшеліктерін ескере отырып кө птеген зерттеулер жү ргізетін қ осалқ ы пә ндердің бө лімдері енеді: (тағ ам тану, ең бек, коммуналдық, ә леуметтік гигиена, эпидемиология). 1959 жылы барлық ғ ылыми зерттеу жұ мыстарды біріктіретін ССРО МҒ А (ме-дициналық ғ ылыми академиясы) жү йесінде балалар мен жасө спірімдер гигиенасы ғ ылыми зерттеу институты ашылды. Осы кезден бастап балалар мен жасө спірімдер гигиенасы медициналық жоғ ары оқ у орындарының санитарлық -гигиеналық факультетінің қ ұ рамына кірді. Қ азақ станда осындай оқ у орны Қ арағ анды мен Алматы қ аласында бар.

Қ азақ станда алғ ашқ ы санитарлық -гигиеналық факультет Алматы мемелекттік медицина институтында 1943 жылы ашылғ ан болатын. 1948 жылы мектеп гигиенасы кафедрасы ө з алдына жеке кафедра болып қ ұ рылды. Оны ұ йымдастырғ ан жә не 1960 жылғ а дейін басқ арғ ан м.ғ.к., доц. В.А.Смирнов болды.

Кейіннен 1964 ж бұ л факультет Қ арағ анды мемлекеттік медицина институтына ауыстырылды жә не сол жылдан бастап балалар мен жасө спірімдер гигиенасы кафедрасы коммуналды гигиена кафедрасының қ ұ рамына кірді, осы біріккен екі саланың мең герушісі м.ғ.д., доц. Ботенко Э.К. болды.

1989 жылы Алматы мемлекеттік медицина институтында қ айтадан санитарлық -гигиеналық факультет ашылып, алғ ашқ ы 100 студент қ абылданып, оның 30 ең алғ аш мемлекеттік тілде дә ріс алды. 1991 жылы ашылғ ан коммуналды гигиена жә не балалар мен жасө спірімдер гигиенасы кафедрасы студенттерді санитария, гигиена, эпидемиология саласынан екі тілде оқ ыта бастады. Оның ұ йымдастырушысы, ә рі мең герушісі Ұ лттық ғ ылым академиясының корреспондент мү шесі, м.ғ.д., профессор Б.А.Неменко болды.

Осы кезең Қ азақ стан тә уелсіздігін жариялағ ан кезең ге тура келді жә не ө ткен Кең естер одағ ы кезіндегі осы саладағ ы заң дылық, нормалық қ ұ жаттардың барлығ ы м.ғ.д., проф. Неменко Б.А. басшылығ ымен, Республикамыздағ ы осы саладағ ы басты мамандардың қ атысуымен елімізде қ абылданғ ан жаң а Конституцияғ а сә йкес қ айта қ аралып, бекітіліп, басылып шық ты.

Аталғ ан пә н бойынша ө те қ ысқ а мерзім ішінде оқ у бағ дарламасы ө ң деліп, екі тілде дә рістер курсы дайындалды. Қ азіргі кезде коммуналды гигиена жә не балалар мен жасө спірімдер гигиенасы кафедрасы мақ сатты бағ ытта ғ ылыми-зерттеу жұ мыстарымен айналысып отырғ ан, шығ армашылық ә леуеті кең інен дамып келе жатқ ан, болашағ ы зор ұ жымдардың бірі болып отыр. Балалардың аяқ киімі

Аяқ киім - киім комплектісінің негізгі бө лігі болып табылады. Ол организмдерді салқ ын тиюден, ыстық ө туден қ орғ айды, табанды механикалық жарақ ат алудан сақ тайды, аяқ тың бұ лшық еттері мен буындарына табан қ ұ рамын дұ рыс ұ стау ү шін кө мектесу арқ ылы аяқ тардың рессорлық, амортизаторлық функциясын атқ аруғ а жағ дай жасайды. Аяқ киім жү рудің дұ рыстығ ына, балалардың қ имыл-қ озғ алыс белсенділігіне ә сер етеді, табанның кө птеген ауруларының жә не деформациясының себебі болып табылады. Балаларғ а арналып ә р тү рлі аяқ киімдер шығ арылады: жыл бойы киюге болатын, жаздық, қ ыстық, кө ктем-кү здік. Сонымен қ атар кү нделікті киетін, сә ндік, ү йде киіп жү ретін, жолғ а киетін, ұ лттық, спорттық т.б.

Гигиеналық тұ рғ ыдан аяқ киім - бала организмін метеорологиялық қ олайсыз ә серлерден жә не механикалық жарақ аттанудан сақ тауы керек; бала организмінің анатомиялық -физиологиялық ерекшеліктеріне (ә сіресе табанның) сә йкес болуы керек; табанғ а қ ажетті қ олайлы микроклимат қ алыптастырып, қ оршағ ан ортаның микроклиматтық жағ дайларына қ арамастан, қ ажетті температуралық -ылғ алдылық тә ртібін сақ тауғ а жағ дай жасауы керек.

Балалар мен жасө спірімдердің аяқ киімдеріне арналғ ан гигиеналық талаптар ө су кезең індегі табан қ ұ рылысының ерекшеліктерімен анық талатын аяқ киім конструкциясына қ ойылатын талаптардан жә не аяқ киім жасалатын материалдарғ а қ ойылатын талаптардан тұ рады.

Балалардың табаны бақ айларының басы ө те кең ейіп келетін, доғ алдау формамен сипатталады. Балалар табанының, ө кше мен аяқ тың басына қ арай алынғ ан қ атынас ересектердікіне қ арағ анда басқ аша, яғ ни, ө кше жағ ы ұ зындау болып келетіні, аяқ киімін жасағ ан кезде (ә сіресе балалар аяқ киімі ү шін қ алыптар жасағ анда) ескерілуі керек. Балалардың табанының қ аң қ а сү йектері, негізінен шеміршектен тұ рады. Сү йектенуі бой ө суінің жетілуіне қ арай аяқ талатындық тан, баланың табанына берілетін механикалық ә серлер оны жылдам деформацияғ а ұ шыратуы мү мкін. Сондық тан, аяқ киімнің қ алың дығ ын, иілгіштігін, сапасы мен жылу сақ тау қ асиетін гигиеналық нормаландыру қ ажеттігі туады.

Балаларғ а арналғ ан аяқ киімдер табан ұ зындығ ына сә йкес анық талатын ө лшем арқ ылы (ө кшенің ең дө ң естеу келген шетінен бастап, ең ұ зын бақ айдың басына дейінгі аралық) алынады Ө лшем бірлігі ретінде миллиметр алынғ ан, нө мірлер арасындағ ы айырмашылық 5мм болуы мү мкін.

Аяқ киімнің негізгі элементіне аяқ киімнің ү сті (басы, қ онышы, балтыры) жә не асты (табаны, ұ лтарағ ы, ө кшесі) жатады. Балалар аяқ киімнің бас жағ ы, бақ айларғ а дейінгі буындардан кең ірек болуы керек. Табанының (ұ лтарақ, табан, ө кшелері) қ аттылығ ы дұ рыс дең гейде болуы керек, қ арсыласуы (килограммен алынғ ан) І жә не Ү - бақ айғ а дейінгі сү йектерді қ осатын иілу сызығ ы бойынша пайда болғ ан бұ рыш, 250 - қ а дейін жетуі керек.

Ұ лтарақ - аяқ киімнің табан терісімен тығ ыз байланыста болатын жә не аяқ киім ішіндегі температуралық -ылғ алдық комфорттың сақ талуына жағ дай жасайтын ішкі бө лігі болып табылады. Ол жұ мсақ тау иілгіш, жылу, жә не ылғ алдан қ орғ ау, гигироскопиялығ ы жә не желдету қ асиеті сақ талатындық тан тек табиғ и теріден жасалуы керек.

Табан - аяқ киімнің тө менгі бө лігінің негізгі элементі болып табылады жә не оның иілгіштігі, қ алың дығ ы, массасы жә не жылу сақ тау қ асиеттері ө те жақ сы болуы қ ажет. Аяқ киімнің иілгіштігі регламенттеледі жә не сә билерге арналғ ан аяқ киімдерге - 7H/см, мектепке дейінгі жастағ ы балаларғ а арналғ ан аяқ киімдерге - 10H/см, ұ л балаларғ а арналғ ан мектептік аяқ киімдерге - 9-13H/см, қ ыз балалардың мектептік аяқ киіміне 8-10H/см есебінен алынады. Табанның қ алың дығ ы пайдаланылғ ан материалдар мен аяқ киім тү ріне байланысты алынады. (25 кесте).

Балалар аяқ киімдерін бекіту ү шін, бас жағ ының улкен иілгіштігін, жең ілдігін, аяқ киімнің ішкі аралығ ының ауа ө ткізгіштігі мен желдетілуін қ амтамасыз ету ү шін арнаулы жіптерді жә не аралас тә сілдерді қ олдануғ а болады.

Кеуекті резең ке, полиуретан жә не басқ а материалдарды қ олданғ ан кезде бекітудің желімдеу жә не біртұ тас қ ұ ю тә сілдерін қ олдануғ а болады.

Табан материалдарының жылу сақ тағ ыш қ асиеті олардың жылу ө ткізгіштігіне байланысты болады. Материалдардың жылу ө ткізгіштігі тө мен болғ ан сайын, олардың жылу сақ тағ ыштық қ асиеті жоғ ары болады. Қ азіргі кездерде қ олданылып жү рген материалдардың ішінде кеуекті резең ке жылусақ тағ ыштық қ асиеті бойынша табиғ и тері мен кеуексіз қ ұ йма резең кеден жоғ ары. Мұ нда қ оршағ ан ортаның ылғ алдылығ ы жоғ арылағ ан сайын табиғ и тері мен жү ннің (пималар) жылу жоғ алту қ асиеті жоғ арылайды, ал кеуекті резең кенің жылусақ тағ ыштық қ асиеті ө згермейді. Бұ л жағ дай тек жылусақ тағ ыштық қ асиеті ү шін ғ ана емес, сонымен қ атар қ ажетті қ алың дық ты, иілгіштікті жә не аяқ киімнің тайғ анақ тауына қ арсы қ асиеті болғ андық тан да, балалар аяқ киімінің табанын кеуекті резең кеден жасауы дұ рыс.

Ө кше - табанның артқ ы жағ ын жасанды тү рде кө тереді, оның рессорлығ ын жоғ арылата отырып, ө кшенің жерге соғ ылып ауыруынан сақ тайды жә не аяқ киімнің жылдам тозбауына жағ дай жасайды. Тек ерте жастағ ы сә билердің аяқ киімнің ө кшесі(пинеткалар) болмайды.

Ө кшенің биіктігі: мектепке дейінгі жастардағ ы балалар ү шін - 5-10мм, 8-10 жастағ ыларғ а - 20мм жоғ ары емес, 13-17 жастардағ ы ұ л балалар ү шін - 30мм, 13-17 жастардағ ы қ ыз балалар ү шін - 40мм дейін жасалуы керек. Бой жеткен қ ыз балаларғ а кү нделікті биік ө кшелі (4см-ден жоғ ары) аяқ киім киіп жү ру, ауырлық орталығ ын алдығ а қ арай ауыстырып, жү руді қ иындататындық тан, зиянды болып табылады. Ө йткені, мұ ндай жағ дайда бел омыртқ асының иіні ұ лғ айып, жамбас аймағ ының орналасуы ө згеріске ұ шырауы мү мкін. Биік ө кшемен жү ргенде тұ рақ тылық орнық ты болмай, ө кше алдығ а қ арай жылжиды, аяқ басындағ ы бақ айларғ а жү ктеме тү сетіндіктен жұ мылып, табан жалпақ тынып, бақ айлар деформацияланады.

Аяқ киім табанды қ ысып, қ ан жә не лимфоайналуын бұ зып, аяқ тың табиғ и дамуына кедергі келтірмеуі керек. Аяқ киімнің биіктігі оның тү ріне байланысты нормаланады.

Қ оныш - аяқ киімнің формасын сақ тау ү шін ө кше жағ ына орналасқ ан, аяқ киімнің ү стің гі жағ ының негізгі деталі. Аяқ киім қ онышы ө кшенің деформациясының алдын алып, табанның алғ а қ арай жылжуын болдырмауы ү шін қ ажет. Қ онышты даярлау ү шін қ алың ырақ табиғ и теріден жасайды.

Аяқ киімнің бас жағ ы- бақ айлар мен бақ айларғ а дейінгі буындардың ү стін жауып тұ ратын ү стің гі бө лігі. Аяқ киімнің бас жағ ында оның формасын сақ тау ү шін астары мен сыртқ ы қ абатының аралығ ына арнаулы қ аттылау келген деталь салынады жә не ол бақ айларды жарақ аттанудан сақ тайды.

Балалар аяқ киімін қ озғ алуғ а кедергі келтірмейтіндей етіп, аяқ тарына мық тап бекітуге арналғ ан бекітпелері болуы керек. Ол ү шін ә р тү рлі бекіткіштер: аяқ киімнің бауы, жылжымалы “молния”, арнаулы жабысқ ыштар т.б. қ олданылады. Мектепке дейінгі жастағ ы балаларғ а бекітпесі жоқ, жылдам шешіліп қ алатын ү сті ашық аяқ киімдер жасауғ а болмайды.

Аяқ киімнің массасы бекітпелерінің тү ріне, конструкциясына жә не пайдаланылғ ан материалдарына байланысты болады. Бә тең келердің массасының нормасы шолақ бә тең кеге қ арағ анда - 10гр., сә билер аяқ киімдеріне қ арағ анада - 15гр., естиярларғ а - 20гр., балалар аяқ киімінен - 15гр., мектептік - 25гр., ұ л балаларғ а - 30гр. ұ лғ аяды.

Жылдың барлық мезгілінде киілетін балалар аяқ киімі табиғ и теріден жасалғ аны дұ рыс. Жаздық аяқ киімге теріден басқ а, ә ртү рлі тоқ ыма материалдардың ө зі немесе олардың терімен араласқ ан қ оспалары пайдаланылады. Жылыландырылғ ан аяқ киімдердің ү стің гі жағ ы мауыты, шұ ғ адан, драп, жартылай жү н, жү н материалдардан, киізден т.б. жасалады. Астарлық қ а табиғ и тері жә не мақ та маталар пайдаланылады.

Балалар аяқ киімін жасау ү шін полимерлік материалдар немесе химиялық талшық тар қ осылғ ан табиғ и материалдар қ олданылуы мү мкін. Соң ғ ысы санитарлық нормалар мен ережелерде регламенттеледі.

СанНменЕ кө рсетілген материалдарды ө ндірісте тек қ ана санитарлық -гигиеналық бағ асына байланысты қ ажетті рұ қ сат берілгеннен кейін ғ ана пайдалануғ а болады. Ол ү шін зерттеу жү ргізетін мекемеге ө німнің саны 10-нан кем болмайтындай ү лгісі, зерттелетін материалдардың ғ ылыми-техникалық қ ұ жаты (3 м2) жә не технологиялық процесстің тә ртібі ә келініп берілуі тиіс. Балалар мен жасө спірімдерге гигиеналық тә рбие беру

Ә лем халық тарының ү лкен бө лігі балалар мен жасө спірімдер болып келетіндіктен, оларғ а дұ рыс кө ң іл бө лу сол қ оғ амның маң ызды міндеті болып табылады. Балаларғ а дұ рыс тә рбие беру, оларғ а дұ рыс кө ң іл бө лу деп қ арауғ а болады. Тә рбие берудің 90% ө те ерте жаста қ алыптасады.

Гигиеналық білім мен гигиеналық дағ дылар баланың денсаулығ ын нығ айтуғ а ғ ана емес, сонымен бірге баланы ә дептілікке, саналылық қ а баулиды. Баланы жеке бас гигиенасының талаптарын сақ тауғ а баулу олардың саналы тү рде қ оғ амғ а қ ажетті негізгі ережелерді сақ тап жү руін қ алыптастырады. Балағ а гигиеналық тә рбие берудің негізі бала-бақ шада басталады, одан ары қ арай мектепте терең ірек тү сініктер беріледі. Оның негізгі бө лімдері:

Оқ у ү рдісінде гигиена негіздерінен сабақ беру;

Мектеп оқ ушыларының мектептен тыс санитарлық ерікті жұ мыстарын жү ргізу;

Оқ ушылармен мектептен тыс санитарлық ағ арту жұ мыстарын жү ргізу;

Ата-аналармен санитарлық ағ арту жұ мыстарын жү ргізу т.с.с. болып табылады.

Сонымен қ атар, балалар мен жасө спірімдерге гигиеналық тә рбие беру жұ мысы - мектептің оқ у бағ дарламасының міндетті тү рдегі қ ұ рамды бө лігі болып табылады.

Гигиеналық тә рбиенің бағ дарламасы. Жалпы алғ анда оқ ушыларғ а гигиеналық тә рбие беру бағ дарламасы тө мендегі талаптардан тұ рады:

Денешынық тыру мен шынығ удың салауатандырудағ ы маң ызы;

Мектеп оқ ушыларының ақ ыл-ой ең бегінің гигиенасы;

Тағ ам тану гигиенасы;

Қ оғ амдық жә не жеке бас гигиенасы;

Жарақ аттанудың алдын алу;

Политехникалық оқ ытудың гигиенасы;

Жыныс тә рбиесі.

Бұ л саладан ең маң ызды мә селе қ ажетті тақ ырыптарды мектеп оқ ушыларының жас мө лшеріне қ арай бө ліп алу болып табылады. Балалардың жас мө лшерлері жалпы қ абылданғ ан 3 топқ а бө лінеді:

7-9 жастағ ы балалар (1-3 сыныптар);

10-14 жастағ ы балалар (4-7 сыныптар);

15-17 жастардағ ы жасө спірімдер (8-11 сыныптар);

Оқ ушыларды ө здерінің жас мө лшерлеріне сә йкес келетін бө лімдерге гигиеналық баулу - тә рбиенің негізгі принципі. Балалардың жасы ө скен сайын гигиеналық тә рбие туралы алғ ашқ ы тү сініктердің мағ насы терең дей тү седі.

Денешынық тыру тә рбиесінің тақ ырыбына дене тұ лғ асының дұ рыстығ ы туралы мә ліметтер кіреді. Мұ нда олар іс-ә рекеттің дене тұ лғ асының қ алыптасуына ә серін, де-нешынық тыру жаттығ уларының, қ имыл-қ озғ алыстың, демалыстың организмнің қ алыптасуына тигізетін пайдасымен танысады. Балаларды таң ертең гілік гимнастика жаттығ уларын жасауғ а ә деттендіру де маң ызды гигиеналық дағ ды болып табылады.

Ақ ыл-ой ең бегі гигиенасы тақ ырыбына кү н тә ртібі, ү йдегі жә не мектептегі сабақ оқ у гигиенасы, демалыс тә ртібі мен ұ йқ ы гигиенасының мә селелері кіреді. Балалар жас мө лшеріне байланысты ө здерінің кү н тә ртібінің элементтерінің ең дұ рыс ұ зақ тығ ын білуі оны ө мірде дұ рыс пайдалана білуі керек. 10 жастан бастап мектеп оқ ушылары ө здеріне ың ғ айлы кү н тә ртібін қ ұ растыра алуы тиіс.

Жоғ арғ ы сынып оқ ушылары қ ажу мен қ атты қ ажудың физиологиялық маң ызы туралы мағ лұ мат алып, бір кү ндегі, аптадағ ы, жыл бойындағ ы ақ ыл-ой қ ызмет қ абілетінің динамикасы туралы тү сінігі болуы керек. Барлық жастағ ы оқ ушылар тү нгі ұ йқ ының жағ дайы мен ұ зақ тығ ын дұ рыс бағ алай білгені дұ рыс.

Кішкене жастағ ы балалардың тамақ тану гигиенасы дастарқ ан басында отыру, салфетка, ыдыс-аяқ тарды пайдалана білуден тұ рады. Мұ нда асық пай тамақ ішу, тамақ ішкен кезде сө йлемей, алаң дамай отыру дағ дыларына ү йренеді. Одан ересек жаста мектеп оқ ушылары тамақ тың сандық жә не сапалық нормалары, минералдық заттар мен витаминдер, тамақ тану тә ртібі, астың қ орытылу механизмі туралы ақ парат алады.

Жарақ аттану - балалар мен жасө спірімдер ө лімінің негізгі себептерінің біріне жатады. Оқ ушыларғ а осы жайында жү ргізілетін дұ рыс гигиеналық тә рбиенің профилактикалық маң ызы ө те ү лкен. Бұ л тақ ырыпта мектеп оқ ушыларына (бастауыш жә не орта сыныптар) жол қ озғ алыс ережелерін оқ ытып, таныстыру - басты мақ сат. Мектепте жә не тұ рмыста жарақ аттанудың алдын алу ү шін оның тал, бұ талардан, баспалдақ тардан, балкондардан қ ұ лау жағ дайлары, асхана пышағ ын, қ айшыны, газ плитасын, электрлі заттарды дұ рыс пайдаланбаудан болатын қ ателіктер талқ ыланады.

Мектеп оқ ушылары тө менгі сыныптан бастап жең іл-желпі жарақ ат алғ анда, кесіп алғ анда, тырналғ анда, сырылып кеткенде, кү йікте, мұ рны қ анағ анда т.б. жағ дайларда алғ ашқ ы медициналық кө мек кө рсету тә сілдеріне ү йренеді.

Кө птеген зерттеушілер салауатты ө мір сү ру - рационалды тамақ тану, кү н тә ртібін жә не жеке бас гигиенасын сақ тау жә не зиянды ә деттерден бас тарту ө мір сү ру ұ зақ тығ ын 7-10 жылғ а ұ зартады деп санайды. Жеке бас гигиенасының ережелерін сақ тамау, тек ө зінің жеке басына ғ ана емес, сонымен қ атар маң айындағ ы қ арым-қ атынастағ ы адамдарғ а да қ олайсыз ә сер етуі (мыс. жұ қ палы аурулар таралуы) мү мкін. Мектеп оқ ушылары жеке бас гигиенасы туралы білім мен дағ дыларды мең геруі тиіс.

Мектеп жасына дейінгі балалар мен бастауыш сыныптардағ ы мектеп оқ ушыларына мына тә сілдерге оқ ытып, дағ дыландыру қ ажет:

- қ олдарын уақ ытында (тамақ ішер алдында, ә жетханағ а барғ аннан кейін жә не жануарлармен ойнағ аннан соң т.б.) мұ қ ият жуу;

- денені белге дейін жә не аяқ тарды жуу;

- тісті кү ту;

- шаш пен тырнақ тардың тазалығ ын сақ тау;

- бө лмелерді дұ рыс жиыстырып, желдетіп отыру;

Орта жә не жоғ арғ ы сынып оқ ушыларына инфекциялық аурулар жө нінде білім беріліп, олардан сақ танудың профилактикалық шараларын оқ ытады. Кә сіптік мамандық қ а оқ ытудың гигиеналық тә рбиесінің негізі, оқ ушыларғ а ең бек сабағ ында ө ндірістік процестер кезіндегі қ ауіптілікті тү сіндіру болып табылады. Балалар мен жасө спірімдердің оқ у бө лмелеріндегі санитарлық -гигиеналық тә ртіп ережелерін білуі керек. Жоғ ары сыныптарда ө ндірістік жарақ аттану профилактикасы тү сіндіріледі. Мектеп оқ ушылары верстактың ө з жастарына сә йкес келетін биіктіктерін, арнаулы киімдерді таң дап алуы, қ ұ рал-саймандарды дұ рыс пайдалана білуі керек. Қ ыз балалар тағ ам ө німдерін даярлау жә не сақ тау жағ дайына қ ойылатын гигиеналық талаптарды, іс тігу машинасын қ олдану дағ дыларын мең гереді. Барлық жастарда техника қ ауіпсіздігіне ерекше кө ң іл бө лінуі тиіс.

Орта сынып оқ ушыларына жыныстық тә рбие беруде де гигиеналық сұ рақ тарғ а тоқ талады. Соның ішінде, балаларда физиологиялық ө згерістер пайда болардың алдында жыныстық тә рбие жө нінен хабарлар беріледі. Жынысына сә йкес жү ргізілетін мұ ндай тү сініктер қ ыз балалар ү шін 12 жаста, ал ер балалар ү шін 13 жаста ө ткізіледі. Жоғ арғ ы сыныптардағ ы жасө спірімдерге медициналық жә не моральдық қ арым-қ атынас жағ ынан да дұ рыс мінез-қ ұ лық дағ дыларын қ алыптастыруғ а арналғ ан тә рбие жұ мыстары жү ргізіледі.