Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Нарықтық тепе-теңдік. Тепе-теңдік баға






Нарық та болатын сатып алушылар мен сатушылар айырбас операцияларын жү ргізуге ө здерінің ә ртү рлі дайындық тарын кө рсетеді. Шынымен де келісім екі жақ ү шін тиімді болғ ан жағ дайда, яғ ни сатушының ұ сынатын тауарының кө лемі сатып алушы алатын бағ ағ а сә йкес келген жағ дайда ғ ана болады.[5, 314б] Сұ раныс пен ұ сыныс қ исық тары нарық тағ ы осы сатушылар мен сатып алушылардың айырбас операциясына қ аншалық ты дайын екенін кө рсететін сызық болғ андық тан бұ лардың ө зара қ атынастары екі жақ ү шін тиімді келісім қ ұ рудың шынайы кө рінісі болып табылады. Бұ л 2.1. жә не 2.2. суреттерден кө рінеді. Графиктен кө ріп отырғ анымыздай, сұ раныс қ исығ ы D(P) мен ұ сыныс қ исығ ының S(P) қ иылысқ ан жерінде сұ раныс пен ұ сыныс бағ асы (P*=PD=PS) жә не кө лемі (Q*=QD=QS) ө зара те2ң. Сондық тан да нарық тың мұ ндай жағ дайын нарық тық тепе-тең дік деп атайды.

Нарық тық тепе-тең дік – тауардың ұ сынысы сұ ранысымен сә йкес болғ анда жә не нарық тық бағ аны ө згерту тенденциясы жоқ болғ анда байқ алады.[6, 236б.]

Нарық тық тепе-тең дік шартының параметрлері тепе-тең дік бағ а мен тепе-тең дік кө лем болып табылады. Тепе-тең дік бағ а тауардың сұ раныс кө лемі мен ұ сыныс кө лемі тең ескен жағ дайда, ал, тепе-тең дік кө лем тауардың ұ сыныс пен сұ раныс бағ асының арасында тең дік орнағ ан кезде болады. Бұ л кезде келісімге келген екі жақ ү шін де орнағ ан жағ дайды ө згертетін ішкі ұ мтылыс болмайды. Бұ л орайда нарық тық тепе-тең дік жағ дайы ә рқ ашан бақ ыланып отырылатын сатып алу мен сатудың сандық қ ана тең дігіне байланысты емес екенін ескеру керек. Іске асқ ан келісімдер тек сату мен сатып алудың арасындағ ы тең дікте ғ ана кө рсетеді. Бұ л сатып алушының қ алағ ан бағ асы болмауы мү мкін, немесе сатушының ұ сынар кө лемі болмауы мү мкін. Бұ ның барлығ ы нарық қ а қ атысушылардың жағ дайды ө згертуге ұ мтылыстары бар екенін кө рсетеді. Нарық тық тепе-тең дік сатып алу мен сатудың ө зара тең есуге дайындығ ы нарық тық жағ дайды тұ рақ тылығ ын кө рсететін нағ ыз дә лел болып табылады. Ал нарық тық тепе-тең дік механизмінің орнығ уы туралы сұ рақ қ қ а оралар болсақ, оны тү сіндірудің екі тү рі бар. Біріншісін Л.Вальрас бергендіктен Вальрас тепе-тең дгінің орнығ уы, ал екіншісі – А.Маршалл тепе-тең дігінің орнығ уы деп аталады.

Нарық тық тепе-тең діктің Вальрас бойынша орнығ уы сұ раныс пен ұ сыныстың сандық кө лемінің тең есуі арқ ылы болады. Тең діктің орнығ уы сұ раныс пен ұ сыныстың жетіспеушілігі қ ысымының нә тижесі ретінде қ аралады. Бұ л ә дістің графикалық интерпретациясы 2.1.сурете кө рсетілген. Ұ сыныс мө лшері сұ раныс мө лшерінен артық болғ ан жағ дайда кейбір тауарлар пайдаланылмай қ алады. Бұ л кезде сатушылар арасында сатып алушы ү шін бә секе басталады да, ол бағ ағ а ә сер етеді. Бә секе нә тижесінде сатушылардың шығ ындары тө мендеген бағ адан асып кеткен бө лігі нарық тан шығ а бастайды да, бұ л ұ сыныстың тө мендеуіне ә келеді. Керісінше, сұ раныс ұ сыныстан асып кететін болса, тауар дефицит болады да, сатып алушылыар арасында бә секе басталады. Бұ дан бағ а кө теріле бастайды да сұ раныс азайып кетеді. Себебі кейбір тұ тынушылар ү шін бұ л бағ а тауарды пайдаланғ анғ а қ арағ анда тиімсіз болады. Екі жағ дайда да сұ раныс пен ұ сыныс кө лемінің тепе-тең дікке ұ мтылуы ортақ жә не бұ л сұ раныс пен ұ сыныс қ исық тарының қ иылысқ ан кезінде болады. Мұ ның қ орытындысы сатып алушының да сатушының да жағ дайды ө згертуге ұ мтылысы болмайтындай белгілі бір Р* тепе-тең дік бағ асының орнауы болып табылады.

Нарық тық тепе-тең діктің Маршалл бойынша орнығ уы сұ раныс пен ұ сыныстың бағ алық тең есу нә тижесінде болады. Тепе-тең діктің орнауы сұ раныс бағ асының ұ сыныс бағ асынан асып кеткен кезінде немесе ұ сыныс бағ асының сұ раныс бағ асынан асуы кезінде. Бұ л жағ дайдың графиктік кө рінісі 2.2.суреттен кө рінеді. Кө лемдегідей, сұ раныс бағ асы ұ сыныс бағ асынан асып кеткен кезде, сатушылар артық табыс алады да, бұ л ұ сыныс кө лемін арттыруғ а ә келеді. Ұ сыныстың артуы, бағ аның тө мендетеді. Бағ а сатушылардың шекті шығ ындары тү сетін тү сіммен тең ескен кезге дейін тө мендейді. Осығ ан ұ қ сас процесс тек кері бағ ытта ұ сыныс бағ асы сұ раныс бағ асынан асып кеткен жағ дайда байқ алады. Тауарлар пайдаланбағ андық тан ұ сыныс та азаяды, сатушылар бағ аны тү сіруге мә жбү р болады да, олардың бір бө лігі нарық тан кетеді. Соң ында нарық та ө ндіріс тауарын артығ ымен тепе-тең дік бағ амен ө ндіре алатындар ғ ана қ алады. Сұ раныс пен ұ сыныс бағ асының тең есуі, тепе-тең дік бағ асы мен кө лемін береді. Кө ріп отырғ анымыздай, екі жақ ты талқ ылау да дұ рыс, мағ ыналары бірдей. Оларғ а тә н айырмашылық біреу ғ ана – ол біреуінде кө лемді, екіншісінде бағ аны тең естіру жә не бұ лар кей жағ дайда ә ртү рлі қ орытынды беруі мү мкін. Бұ ларғ а қ арағ анда нарық тық тепе-тең дікке жету сұ рағ ы маң ыздырақ болып келеді.

Тепе–тең дік бағ а – бұ л сатып алушылар мен сатушылардың ө зара ә рекеттері нә тижесіндегі сұ раныс бағ асы мен ұ сыныс бағ асын тең естіретін ортақ бағ а. Ал тепе – тең дік кө лем – бұ л сатып алушылар мен сатушылардың ө зара ә рекеттері нә тижесінде сұ раныс кө лемі мен ұ сыныс кө лемін тең естіретін ортақ сату жә не сатып алу кө лемі.

 

 






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.