Астықтын күлділігін анықтау

Жабдық тар. Зертханалық диірмен, аналитикалық таразы, муфель пеші, эксикатор, фарфорлы тигельдері, №3 кварцты тигельі, тигельді ұ стағ ыштар, шыны пластинкалар ө лшемдері 200х200 болатын, №08 елеуіш металдан тоқ ылғ ан елек, пипетка.

Реактивтер. 1, 2г/см³ тығ ыздық ты ауа қ ысқ ыш, сірке қ ышқ ылды магнийдің спиртті ерітіндісі, келесідей дайындалғ ан: 1, 61гр сіркеқ ышқ ылды магнийі 100мл 96%-тік таза этил спиртінде ерітіп, 1-2 тамшы йод қ осып, фильтр қ ағ аз арқ ылы фильтрлейді.

Тездеткішті тексеру. Ол ү шін екі таза тигельге пипеткасы 3мл жылдамдатқ ышты қ ұ яды да жандырады. Жылдамдатқ ыштың жанып кетуінен кейін оны муфель пешіне салып 20 мин кү йдіреді, содан соң тигельді эксикаторда суытып ө лшейді. Жылдамдатқ ышпен бірге кү йдірілген тигельмен таза тигельдің салмақ тарының айырмашылығ ы бойынша кү лділігінің жылдамдатқ ышының массасын анық тайды.

Талдау. Орташа сынамадан 30 – 50гр бидайды бө ліп алып оны қ оспалардан тазалап зертханалық диірменде ұ нтақ тайды. Ұ нтақ талғ ан бидай металдан тоқ ылғ ан №08 елек арқ ылы ө туі керек.Ұ нтақ талғ ан бидайды шыны пластинкағ а салып, ені 3 – 4мм болу ү шін ү стіне тағ ы бір шыны пластинаны бастырып қ ояды. Жоғ арғ ы шыныны алып тастап, 2 – 2, 5гр болатын екі сынаманы алып, алдын ала кү йдірілген эксикаторда суытылғ ан тигельге салады кейін олар аналитикалық таразыда ±0, 0002гр дә лдікпен ө лшенеді. Екі сынамадағ ы бидайдың ылғ алдылығ ын біруақ ытта анық тайды[1].

Муфель пешін дайындау. Қ арапайым муфель пештерінде артқ ы жә не алдың ғ ы қ абырғ аларының ортасында Ø 40мм тесік жасап қ ояды, ол жану ө німдерін алып тастау ү шін жә не ауа ө туі ү шін қ ажет(сурет 5.3.1).

5.3.1. Сурет Муфель пешінің сыртқ ы кө рінісі

Пештің максималды қ ызуын алу ү шін жабдық талғ ан пештің болғ аны жақ сы. Бұ л ү шін муфельді орап тұ рғ ан қ абығ ын 1, 2мм хромоникелді сыммен алмастырылады.

Жылдамдатқ ышты пайдаланбай бидайдың кү лділігін анық тау. Сынама салынғ ан ө лшенген тигельдерді муфель есігіне қ ойып, жанып кетпеуін бақ ылайды. Қ ұ рғ ақ айдаудың ө німдерінің бө лінгеннен кейін тигельді муфелдің ішіне қ ойып қ ызыл тү ске дейін қ ыздырады. Кү лділікті ақ жә не сұ р болғ анғ а дейін жү ргізеді. Кейін тигельдерді ө лшеп айырмашылығ ы 0, 0002гр жоғ ары болса, қ айталап кү йдіруді жү ргізеді.

Жылдамдатқ ыштарды пайдаланатын бидай кү лділігін анық тау. Азот қ ышқ ылымен кү лділігі. Кү лділік процессін муфельдегі тигельдің ішіндегі қ ұ рамын сұ р затқ а айналғ анғ а дейін жү ргізеді. Тигельдің ішіндегіні суытқ аннан кейін оны 3 – 5 тамшы химиялық таза азоттың қ ышқ ылымен ылғ алдандырады, кейін оны муфелдің ішіне қ ойып 20 – 30мин кү йдіреді.

Эксикаторда суытылғ ан тигельдердің салмағ ы ө згермесе анық тау бітті деген сө з.

Пештің жоғ ары температурадағ ы кү лділікті анық тау. Кү лділік қ ыздыру температурасы ә р тү рлі болатын муфель пештерінде сатылап жү ргізіледі. Ө лшенген сынама салынғ ан тигельдерді 5 – 10мин муфель пешінің алдың ғ ы бө лігіне қ ояды. Айдалу ө німдерінің бө лінуінен кейін тигельдерді 40 – 50мин муфельдің ішіне қ ояды. 1-ші кү лділіктен кейін тигельдерді жаң адан жабдық талғ ан пешке 30мин қ ояды. Содан соң тигельдерді суытып, ө лшейді. Кү лділікті келесі формуламен анық тайды:

Мұ ндағ ы: m_{3 –} кү лділік массасы, гр;

m_{н –} ұ нтақ талғ ан бидайдың сынамасының массасы:

W – ұ нтақ талғ ан бидайдың ылғ алдылығ ы %.

Ұ нның кү лділігі сорттың қ осымша кө рсеткіштері болып саналады. Тө менгi сорттқ а қ арағ анда, жоғ арғ ы сорттың кү лділігі тө мен болады. Ө йткенi жоғ арғ ы сорт ұ нның дә ні негізінен эндоспермі бө лшектерінен тұ ратындық тан, бө лек дә н ұ лпаларында минералды заттардың бір текті таралмауы байқ алады.

Жоғ арғ ы сорт бидай ұ нының кү лділігі – 0, 55,

Бірінші сорт – 0, 75-тен,

Екіншісі – 1, 25-тен аспау керек.

Ұ нның тартылу ірілігі ә р сортында ө зіндік белгіленген бө лшектің мө лшерімен сипатталып, маң ызды технологиялық рө л атқ арады.

Ұ нның кү лділігін стандарттық ә діспен анық талады.