Тренинг топтың жұмыс істеу принциптері.

1. Қ арым-қ атынасты диалогтау принципі. Топ сабақ тарында бір-бірімен қ арым-қ атынастарында тең дік, қ атынасушылардың бір-бірін сыйлауы, қ ұ рметтеуі, бір-біріне толық сенімділіктері. Топ мү шелерінің біреуінің немесе бірнешеуінің басың қ ы болуынан қ арым-қ атынастың сипаты диалогтан монологқ а ө теді деө зінің негізгі сипатын жоғ алтады жә не бұ л тренинг табиғ атына керісінше болады.

2. Ү немі «кері байланыс» принципі. Тренинг барысында қ атысушының ө з ә рекеті нә тижесі туралы топтың басқ а мү шелерінен хабарды ү здіксіз алып отырды. «Кері байланыстың» арқ асында адам ө зінің мінез-қ ұ лқ ын тү зете алады, нә тижесіз қ арым-қ атынас тә сілдерін жаң а мен алмастырады, оны қ оршағ андарғ а ә сер ету арқ ылы тексеру. Топта қ атынасушылардың кері байланыс жасауына жағ дай жасалуы керек (басқ ағ а оның ө зі туралы айту) жә не кері байланысты алуғ а да жағ дай жасалуы керек (басқ алардың ө зі туралы айтқ аннын тың дау).Осындай кері байланыс дамуды кө рсетеді.

3. Ө зіндік диагностика принципі қ атысушылардың ө зін ашуы, ө зінің жекелей маң ызды мә селелерін осылар арқ ылы тү сіну жә не қ ортындылау. Сабақ мазмұ нында адамның ө зін-ө зі тануына кө мектесетін жаттығ улар бар. Топ мү шесінде ө зін ә р тү рлі жағ дайда кө ретіндей мү мкіншілік болуы керек.

4. Дамудың оптимистік принципі жү ргізуші диагностика жә не белгілі бір психикалық кү йді тү зету жолдарын кө рсетіп қ ана қ оймайды, ол ол тренингке белсенді тү рде қ атынасады, жағ дайды ө згерту ү шін тү рлі жаттығ улар қ олданылады. Жү ргізуші қ атысушылардың ө зіндік дамуын бір белгілі бағ ытқ а бұ рып, жол кө рсетіп отыруы керек.

5. Ақ ыл-ой жә не ө зіндік сфераны ү ндестіру принципі. Тренинг ү шін бір жағ ынан ү лкен эмоционалды кү ш сипат, топта ө тіп жатқ ан жағ дай қ атынасушыларда шын қ обалжуларын тудырады. Бұ л оларды ашық тық қ а итермелейді. Серігіне сенуге, бір-біріне деген қ арым-қ атынастарының адамгершілікті болуын тренинг, ақ ыл-ойды белсендендіреді – жағ дайды талдау. Бұ ндай ақ ыл-ой ә рекетінің негізгі формасы – топтың пікірталас (сабақ тың барлығ ында қ олданылады).

6. Ө з еркімен қ атысу принципі. Бұ л барлық тренингте, жекелеген сабақ тарда, жаттығ уларда ескеріледі. Топ жұ мысының барысында ө з жеке басында болатын ө згерістерге қ атынасушының шынайы ішкі қ ызығ ушылығ ы болуы қ ажет. Қ атынасушыдан еркінен тыс жағ ымды мағ ынада ө згерулерді талап етуге болмайды.

7. Топ мү шелерінің тұ рақ тылығ ы принципі. Топ мү шелерінің қ ұ рамы тұ рақ ты болуы керек. ә рбір сабақ сайын жеке адамдардың келуі нә тижені ө згертеді.

Топтың қ алыптасу принципі ө те негізгі сұ рақ болып табылады. Т- топтарындағ ы жұ мысқ а қ атысушылардың жас шектерінің ең ың ғ айлысы 16-дан 40-қ а дейінгі жас аралығ ы. Жеткіншек шақ ты да қ осуғ а болады ә леуметтік-психологиялық тренинг тобына, егер жү ргізушіде олармен ү немі қ атынаста болуына мү мкіншілігі болса, ө зіндік бірінші тренинг ө ткізуді шағ ын топтардан бастағ ан дұ рыс (10-12 адам), белгілі бір тә жірибе жинақ тағ аннан кейін топ мү шелерінің санын 30-40-қ а дейін жеткізуге болады.

8. Батыру принципі. Сабақ тың ө ткізілетін уақ ыты жұ мыс бастамас бұ рын анық талып алынуы керек. Ә леуметтік-психологиялық тренинг ө ткізудегі тә жірибе мынандай қ орытынды жасауғ а негіз береді: кө п уақ ытты талап ететін жұ мыс кө п нә тиже береді – батыру – 3-4 сағ ат, бір сабақ қ а. Аптасына сабақ ты бір рет ө ткізу керек. Егер мү мкіншілік болса, мақ сатты «қ ысылғ ан» сабақ тарды 2-3 кү нде, интенсивті тренингті кү ніне 6-7 сағ атта ө ткізуге болады. 24 сағ атқ а созылатын тренинг- морафондар, оны алдын ала дайындалғ ан қ атынасушылармен ө ткізуге ғ ана болады.

9. Оң ашаланғ андық принципі. Қ атынасушылардың оларды ешкім тың дап тұ рмағ анына толық сенімділігі –сө зсіз талап болып табылады. Егер жү ргізушіге сабақ ты аудио немесе видео жазу жү ргізу қ ажет болса, ол топтың барлық мү шелерінің келісімін алуы керек. Тренинг жаттығ уларының кө п бө лігі ә дейі аудио немесе видео жазылып алуы керек болуы мү мкін, ол келесі сабақ тарда қ атынасушылардың ө здері ү шін қ ажет материал болады. Қ андай жағ дайда болмасын таспағ а жазу топ мү шелерінің келісімі арқ ылы жү реді.

10. Бос кең істік принципі. Сабақ ө тетін бө лмеде кең қ озғ алуғ а дө ң геленіп отырғ анғ а, 3-5 адамнан микротоп қ ұ рғ анғ а, жекеленуге жағ дай жасалуы керек.

Ә дебиеттер:

1.Марасанов Г.И. Социально-психологический тренинг. М.; 1998.

2.Богомолова Н.Н. Петровская П.А. Социально-психологический тренинг как форма обучения общению. Прага: 1981.

3.Прутченков А.С. Социально-психологический тренинг межличностного общения. М: 1991.