Стратегияны жүзеге асыру тәртіптерін, ережелерін, бюджетін әзірлеу

Саясат. Басқ арма ұ зақ мерзімді жә не тактикалық жоспарлардыкұ рып болғ аннан кейін, қ осымша бағ дарлар қ ұ руғ а кірісуі керек. Жү зегеасыру ү рдісіндегі бұ л кезең саясатты қ ұ ру болып табылады. Басқ армамақ саттарды жү зеге асыруды жең ілдету ү шін ә рекет еткенде, шешімқ абылдағ андасаясатты қ олданады. Саясат жоғ ары басқ арушыларарқ ылы ұ зақ мерзімге қ ұ рылады. Штейнер мен Майнердің сө зінесү йенсек: «Саясатты қ андай бағ ытта ә рекет етуді анық тайтын «Заң даркодексі» деп қ арастыруғ а болады. Саясат ә рекеттерді мақ саттарғ ажетуге, орындалуына қ арай бағ ыттайды. Ол мақ саттарды қ алай жү зегеасыруды тү сіндіреді. Жә не ол мақ саттардың тұ рақ ты сақ талуына, тезшешім қ абылдаудан бас тартуына арналғ ан».

Саясат ә леуметтік қ амтамасыз ету мә селесінде тиімді шешім қ абылдау жә не тиімді тү рде енбек ресурсын қ олдануда аз ү лт ө кілдерімен ә йел адамдардың жұ мысқ а орналасу мү мкіндігін тең естіреді.

Мү ндай саясат ә йел адамдардың немесе аз ү лт ө кілдерінің кандай дабір жү мысқ а орналасу мү мкіндіктерін тең етеді [16].

Саясат шешім қ абылдаудың бағ ытын кө рсеткенімен, олә рекеттердің еркіндігін сақ тап отырады. Мысалы «Дженерал Моторс»жаң а ү лгіні ө ндіруде жаң а қ ү ралдардың мө лшерін қ ысқ арту саясатынү станады. Зерттеу барысында кө птеген автокө ліктердің бө лшектерімен басқ а да компоненттері бірдей болып шық ты жә не жаң а ү лгініқ ү рағ анда ескі ү лгінің қ ү ралдары қ олданьшып отырды. Бү л, кө рініптү рғ андай, шешім қ абылдағ анда таң дау еркіндігі саясатын білдіреді.

Тең мү мкіншіліктер саясаты басқ арушығ а, оның діні мен жынысына

қ арамастан, тү рлі жү мыс кү шін алуғ а жол береді.

Рә сімдеме. Ә детте, басқ ару қ ызметімен айналысатын басқ арушығ абір саясатты қ олдану аз. Мү ндай жағ дайда басқ арма рә сімдеме жасайды.Ұ йымдар адамдар сияқ ты бү рынғ ы тә жірибелерді қ олдану арқ ылыжаң а болашақ шешімдер қ абылдап жең іске жете алады. Ө ткен уақ ыттане болғ аны жө нінде ескерту - болашақ та қ ателік жасаудың алдыналады. Нә тижесі қ анагаттанарлық шешім берген талдауды қ айталаудың қ ажеті жоқ, бү л уақ ытты ү немдейді жә не қ ателіктерден сақ тандырады.

Басқ арманың уақ ытпен тексерілген ә рекет ету ә дісін қ айта қ олдануыжә не стандартталғ ан шешім қ абылдауы рә сімдеме деп аталады.Рә сімдеме нақ гы жағ дайда қ олдануғ а қ ажет ә рекеттерді сипаттайды.

Рә сімдеме - бағ дарламаланғ ан шешім, яғ ни қ абылданғ ан шешімді қ айтақ абылдаудың қ ажеті жоқ. Рә сімдеме нақ ты жағ дайда қ абылдауғ а қ ажетә рекеттердің реттілігін сипаттайды. Рә сімдеме бойынша ә рекет еткениндивидтің ә рекет ету еркіндігі жә не балама мө лшері аса кө п емес.

Ереже. Егер жоспардың сә тті орындалуы тапсырманың нақ тыорындалуына байланысты болса, онда мү ндай жағ дайда басқ арматаң дау еркіндігін жоюғ а тырысады. Мысалы, ОББ (ЦРУ) тек сенімдіадамдарды ғ ана жү мысқ а алады. Мү нда арнайы білімі жоқ жә не жү мысбарысында кері нә тиже кө рсететін адамдар жү мысқ а алынбайды.

Кө птеген ү йымдар қ ызметкерлерінің кө рсетілген уақ ытта жү мыстаотыруын талап етеді.Осындай маң ызды мә селелерді шешу ү шін жә не мақ саттардыорындауда жоғ ары жетістіктерге жету ү шін жоғ ары бағ ынушылық дең гей қ ажет болады, сол ү шін басқ арушылар арнайы ережелердіқ олданады. Басқ арма нақ ты ә рекеттердің нақ ты ә дістермен орындалуынакепілдік ретінде арнайы ережелер арқ ылы қ ызметкерлердің ә рекетіншектейді. Ерекше жағ дайларда не істелінуі қ ажет екенін кө рсету ү шіннақ ты ережелер анық талады [17].

Ереженің рә сімдемеден ерекшелігі, олар нақ ты жә не шектелгенмә селеге есептелген. Ал рә сімдеме бір-бірімен ө зара байланыстыә рекеттердің реттілігі бар жағ дайғ а есептелген.

Ереже мен рә сімдеме мақ саттарының жетістіктерге қ алайжеткендігіне ә сер етуі мынадай белгілермен анық талады:

1. Жетістіктерге алып келетін ә рекеттерді қ ызметкерлерге бағ ыттау.

2. Қ ажетсіз ү рдістерді тоқ тату арқ ылы тиімділікті арттырып, қ анағ аттандырарлық шешімге келу.

3. Басқ арушыларғ а нақ ты жағ дайда қ ызметкерлердің не істеу керекекендігін болжай алу мү мкіншілігін беру.

4. Бү рынғ ы нә тижелермен немесе басқ а топтардың нә тижелеріменсалыстыруғ а мү мкіндік беру.

Бюджет. Жоспарлаудың маң ызды мақ саттарының бірі –ресурстардытиімді ү лестіру. Жоспарлар ресурстарды қ олдануғ а қ атысты ә рекеттердіү лестіруге кө мектеседі, ал бү л мақ саттардың тиімді орындалуынаалып келеді. Бірақ жоспарда қ андай ресурстар бар жә не оларды қ алайқ олдану керек деген мә селелер де болады.

Қ андай ресурс бар деген мә селені шешу ү шін басқ арушыларбюджет пен жоспарлау қ ұ ралын қ олданады. Бү лар «мақ сат-стратегия-ереже» реттілігіне сә йкес келмесе де, тығ ыз байланысты болады.

Бюджет мө лшерлік тү рде сипатталғ ан ресурстарды ү йлестірудің бірә дісі ретінде қ арастырылады. Сондай-ақ формальді жоспарлауда кең тү рде қ олданылатын компонент болып табылады. Ұ йымдар формалдытү рде ө з стратегиясы мен мақ саттарын кө рсетпейді, бірақ кө бісібюджетін жеке кұ жаттарда жасайды.

Ресурстар мен мақ саттардың мө лшерлі анық тамасы.Бюджеттіқ ұ руда басты назар ресурстар мен мақ саттарды сандық тү рдекө рсетуге бағ ытталады. Мысалы, сағ ат, ең бекке кеткен шығ ын, табиғ икө рсеткіштер т.б. Бірақ осылардың ішінде кең таралғ ан шаралардың бірі ақ ша — доллар немесе оның жергілікті валютадағ ы бағ амы.

Ұ йымдарда ресурстармен мақ саттардың сандық маң ыздылығ ы асабағ алы жә не жоспарлаудың басты аспектісі болып табылады. Мө лшерлікө рсеткіштер басқ арушьшарғ а ұ йым жү мысында қ олданылатын тү рліә лементтерді кө руге, салыстыруғ а жә не біріктіруге кө мектеседі.

Мө лшерлі анық таманы тү сіну ү шінтө мендегідей мысал келтірсек: сізге стипендия қ оры ү шін жиынө ткізу арқ ылы 3000 доллар ақ ша табукерек. Ол ү шін ү стелдер, тағ ам, жарнама қ ағ аздары жә не билеттерқ ажет. Сондай-ақ осы ү шін қ анша қ аражат жұ мсалатынын да ойластыраберің із. Егер сіз шығ ындарды кө рсетсең із (доллар), онда:

- Ү стелдерді жалғ а алу 200, 00.

- Тағ ам 2, 00 (бір адамғ а).

- Жарнама жә не билет 100, 00'.

Билеттің бағ асы 2, 00 доллардан кем болмауы керек. Егер билетбағ асы 5 доллар болса, 3000 доллар алу ү шін қ анша билет сату керекекенін есептеп шығ аруғ а болады: 3000 долл.= (И *Здолл.)- 300 долл., N - адам саны, 3 доллар — бір адамғ а тағ ам бағ асын белгілеуден кейінтү скен пайда. Мақ сатты орындау ү шін 1100 билет сату керек.Кө птеген факторларды доллармен елестету ресурстар менмақ саттарды ү йлестірудегі мә селелерді шешуді жең ілдетеді [19].

Жоғ арыдағ ы мысалды жалғ астырайық, егер бізде жиын ө ткізу ү шін900 долл. болса, тағ амды 600 адамғ а ү йымдастыруғ а болады. Керісіншеқ арастыратын болсақ, бізге мақ сатты орындау ү шін қ анша қ аражатқ ажет. 3000 доллар алу ү шін ең тө менгі шығ ындарғ а ө тем ретінде 2500доллар керек. Егер сатылым мө лшері ә ртү рлі дең гейде болса, біздің қ анша ақ ша алатынымызды анық тауғ а болады. 600 билеттен тү скентабыс 1500 доллар.

Бюджетті қ ү ру кезең дері. Бюджетгі қ ұ ру ү рдісін тө рт кезең гебө лугеболады.

Бірінші кезең - жоғ ары басқ арманы фирманың жалпымақ саттарынан хабардар етумен байланысты. Бү л жағ дайда ең бастысысатылым мө лшерінің дең гейін болжау керек.

Екінші кезең де бө лімдермен бө лімшелерде шұ ғ ыл жү мыстар жү ргізіледі. Бюджет немесебө лімдермен жү ргізілетін мү ндай жұ мыстар алты ай немесе бір жылдааяқ талып, олар есеп беру керек [18].

Ү шінші кезең де жоғ ары басқ армабюджет бойынша ұ сыныстарды тексеріп, талдау жасайды, содан кейінбө лімдер басшылар жасаган ө згерістер негізінде ө з ү сыныстарын дасолай ө згертеді. Бұ л кезең де басшылар ү йым ішіндегі ресурстардыда ү йлестіреді.

Тө ртінші кезең де бюджетгің қ орытынды дайындығ ыжү зеге асырылады, бұ л кезең де ресурстар мен қ орлардың жү мсалуыжө нінде есеп беріледі.