Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Алалияның себептері






Алалияның анық тамасы, себептері, механизімі

Алалия – туылғ анғ а дейін немесе бала дамуының ерте кезең інде бас ми

қ абығ ының сө йлеу аяларының органикалық зақ ымдану салдарынан болғ ан сө йлеу тілінің дамымауы немесе мү лдем жоқ болуы. Алалия термині (грек тілінің а- жоқ мағ ына, lalio –сө йлеу, тіл) – аудармасы – сө йлеу тілінің жоқ тығ ы, бұ л термин сө йлеу тілі бұ зылыстарына арналғ ан ә дебиеттерде бұ рыннан бері беріліп келеді. «Алалия» терминінен басқ а, сө йлеу тілі бұ зылысының бұ л тү рін белгілеу ү шін (ә сіресе медициналық жә не шет елдік) басқ а да кө птеген терминдер қ олданылады: туа біткен афазия, дамудың афазиясы, онтогенетикалық афазия, дисфазия, сө йлеу тілі дамуының тежелуі, сө йлеу тілінің конституциональды тежелуі, сө йлеу тілін мең герудің бұ зылуы, (мылқ ау- естімей сө йлей алмау) т.б. Статикалық деректер бойынша алалия 0, 1% тұ рғ ындарда кездеседі. Мектеп жасына дейінгі балаларда 1%, ал мектеп жасындағ ы балаларда - 0, 6 - 0, 2% кездеседі. Ер балаларда қ ыздарғ а қ арағ анда алалия екі есе жиі кездеседі деген деректер бар. А.Куссмаульдың (1877) айтуы бойынша, бұ рың ғ ы кездегі жә не ХІХ ғ. басына дейін дә рігерлердің кө бі сө йлеу тілінің жоқ болуының барлық тү рін алалия терминімен байланыстырып афониямен қ атар айтып жү рді, алайда, біртіндеп, ол тү рлерді ажырата бастады. Бұ л тү рлердің арасындағ ы айырмашылық туралы алғ аш атағ андардың бірі И.Франк болып табылады, ол алалияны артикуляциялай алмау салдарынан болғ ан мылқ аулық ретінде жә не оны магилалияғ а (артикуляциялаудығ ы қ иындық тар салдарынан болғ ан дыбыс айту бұ зылыстары) қ арама қ арсы етіп қ арастырады. Алалияны да, магилалияны да (орыс тіліне бұ л сө з косноязычие деп аударылғ ан) И.Франк дислалияның дең гейі ретінде қ арастырғ ан. Ондай дислалияда дыбыс айту бұ зылысы артикуляциялық (артикуляторлық) қ иындық тармен кү рделенген деген.

Алалияның себептері

Алалияның пайда болу себептері жө нінде кө п уақ ытқ а дейін ә р тү рлі пікірлер айтылды. Атап айтсақ, Р.Коэн (1888), А.Гутцман (1924), Э.Фрешельс (1931), М.Зееман (1962) т.б., бұ л бұ зылыстың негізгі себебі туылғ анғ а дейінгі кезде жә не бала дамуының ерте кезең індегі қ абыну жә не алиментарлы-трофикалық ауысу патологиялары деп есептеген.

А.Трейтель (1901) алалияны зейінмен есте сақ тау қ абілетінің жеткіліксіздігінің салдары деп есептеген. А.Либман (1901) алалиядағ ы сө йлеу тілінің жетілмеуін зияттың жеткіліксіздігімен байланыстырғ ан. А.Ивинг (1963) бұ л балаларда бас миының зақ ымдануындағ ы сө йлеу тілінің жеткіліксіздігінің басты белгісі ретінде сө здің моторлы бейнесінің жоқ тығ ын атап кө рсеткен. М.Зееман (1962) сө йлеу тілі бас миындағ ы сө йлеу орталық тарының (сө йлеу тілінің ми аялары) бұ зылыстыры салдырынан дамымайды деген. Р.Лухзингер (1970), М.Берри (1957), М.Б.Эйдинова (1961), В.А.Ковшиков (1985) жә не басқ алар алалияның пайда болуында туылғ ан кездегі нә рестелердің бас ми жарақ аттары мен асфиксиясы негізгі рө лге ие деген. Туылғ ан кездегі жарақ аттар мен асфиксиялар туылғ анғ а дейінгі патологиялардың салдары болып табылады. Осылардың бә рі оттегінің жетіспеуіне, тыныс алу орталығ ының функциясының тө мендеуіне ә кеп соғ ады. Ең бірінші, бас миының филоонтогенетикалық жағ ынан жас, ү шінші қ абығ ының клеткалары оттегі жетіспеуіне сезімтал болады. Бас миының ү шінші қ абығ ының клеткалары ассоциациялық байланыстардың кү рделі жү йесінің басы болып, адамның жоғ арғ ы қ абық ша функцияларының, ең алдымен – сө з жә не психикасының қ алыптасуын қ амтамасыз етеді. Этиологиялық факторлар ішінде іште жатқ ан кездегі энцефалиттер, менингиттер, дамудың жағ ымсыз жағ дайлары, қ ұ рсақ тағ ы нә рестенің интоксикациялары, туа біткен себептер, іштегі жә не ерте жастағ ы нә ресте миының жарақ аттары, ерте жастағ ы аурулардың бас миына тигізген ә сері. Іште жатқ андағ ы патология бас миының диффузды зақ ымдануына ә кеп соғ ады, ал туылғ ан кездегі ми жарақ аттары мен асфиксия ө те шоғ ырланғ ан бұ зылыстарғ а себепші болады. Бас миының ә ртү рлі аяларының зақ ымданулары сө з жә не сө зсіз функциональды жү йелердің дамуын бұ зады. Е.М.Мастюкова (1981), алалияны нейроонтогенез тұ рғ ысынан сипаттай келе, пренатальды жә не ерте постнатальды кезең де кез келген зиянды фактордың ә серінен, бас миының қ абығ ы ә лі де қ алыптасу дең гейінде болғ анда, шоғ ырланғ ан ақ ауды белгілеу ө те қ иын деген. Себебі зақ ым кө бірек таралғ ан немесе диффузды сипатта болады деген. Бұ л жағ дайда балада ММД - минимальды ми дисфункциясы байқ алады.

С.А.Корсаков пен Н.И. Красногорскийдің байқ ауынша, алалия орталық жү йке жү йесінің ә лсіздігінен, ең алдымен гипотрофияғ а себепші болатын соматикалық аурулардың салдарынан болады. Ю.А. Флоренская алалияның патогенезінде рахит, ерте жаста тамақ тану мен ұ йқ ының бұ зылуы, тыныс мү шелерінің жиі ауырулары орын алады деген. Бұ л пікірмен барлық авторлар келісе бермейді. Соматикалық ауырулар негізгі емес болып табылатын, тек неврологиялық сипаттағ ы патологиялық процестердің ә серін асқ ындыратын болуы керек. Кейбір авторлар (Р.Коэн, 1888; М.Зееман, 1961; Р.Лухзингер, А.Салей, 1977 жә не басқ алары) алалияның этиологиясындағ ы тұ қ ым қ уалаушылық, отбасының бейімділігін атайды. Алайда, олардың ролі туралы дә лел болатын ғ ылыми ақ параттар ә дебиеттерде кө рсетілмеген. Кейінгі жылдары алалияның пайда болуында минимальді ми клеткаларының зақ ымдануының (минимальді ми дисфункциясы) ерекше ролі туралы айтылады. Кө бінде алалиясы бар бала анамнезінде бір емес, бірнеше патологиялық факторлардың кешені байқ алады.






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.