Материалдық-техникалық базаларды жоспарлауды және реттеу

Жоспарлау жә не оперативтік реттеу жабдық тау жоспарларының жү йелі тү рде анық талып отыратынына байланысты жә не мұ нда іс жү зінде пайда болатын нақ ты жағ дайлар ескеріледі. Материалдық -техникалық базаларды жоспарлауды жә не реттеуді неғ ұ рлым тығ ыз байланыстыру ү шін кө птеген кә сіпорындарда ү здіксіз оперативті-кү нтізбелік жоспарлау жү йесі қ олданылады.

Ө ндірісті қ амтамасыз етудің бө лек алдын ала жә не оперативті баланстары жасалатын жоспарлаудың дискреттік ә дісінен айырмашылығ ы, бұ л жү йе жабдық тауды басқ ару процесінің барлық элементтерін ү здіксіз байланыстыра алады: материалдық ресурстарғ а қ ажеттілікті анық тау, оларды бө лу, қ орларды сатуғ а жә не материалдардың шығ ындалуына т.б. бақ ылау жасау.

Сонымен, нақ ты ө ндіргіш жағ дай ескеріліп, ө німдерді сырттан ә келу жоспарларын ү здіксіз анық тау, запастардың мө лшерін анық тау жү зеге асады, бұ л жабдық таудағ ы ол қ ылық тарды болдырмауғ а мү мкіндік береді.

Материалдық -техникалық жабдық таудың ү здіксіз жоспарлау процессі айлық (тоқ сандық) ө ндіру бағ дарламасын орындауғ а қ ажетті материалдардың, ауыспалы запастарды жасауғ а керекті, аяқ талмағ ан ө ндірісті толтыруғ а қ ажетті материалдардың ерекше сұ раныстағ ы есебін қ арастырады; кә сіпорынғ а сырттан ә келінетін материалдардың жоспарын жасауды, материалдық ресурстарғ а бө лінген қ аржы қ орларының жү зеге асуын есепке алуды қ арастырады.

Цехтарды материалдармен жабдық тауды жоспарлау жә не реттеу.

Материалдық -техникалық жабдық тауды оперативті-ү здіксіз жоспарлаудың негізгі формасы мен ә дісі болып материалдардың (жинақ таушы бұ йымдардың) бә секелестік атаулары жө ніндегі карта-баланс есептеледі [3].

Карта-балансқ а материалдық -техникалық жабдық тауды жоспарлауғ а қ ажетті бастапқ ы мә ліметтер ғ ана кірмейді, сонымен бірге олардың тоқ сандар жә не айлар бойынша жасалғ ан жоспарлары бар бү кіл жыл бойындағ ы ө згерістері кіреді. Онда барлық негізгі жоспарлар мен есептік кө рсеткіштер шоғ ырландырылғ ан, бұ л жұ мыскерлерді жабдық тау қ ызметінен босатады, ө ндірісті жабық таудың бір немесе бірнеше мә селелерін шешкен кезде сансыз кө п нормативтерді, жоспарлы жә не есептік қ ұ жаттарды ү немі атқ ара бермеу қ ажеттілігенен босатады.

Ресурстарғ а мұ қ таждық:

— тә уліктік шығ ын нормасы;

— бағ дарламағ а мұ қ таждық;

— аяқ талмағ ан ө ндіріс: а) норматив, б) мерзім басындағ ы қ алдық;

—жыл басындағ ы қ оймалардағ ы қ алдық, жолдағ ы жү ктерді қ оса есептегенде;

— қ оймадағ ы ауыспалы запастардың нормативі;

— айдық басындағ ы қ оймадағ ы есептелген қ алдық;

— бө луге арналғ ан кө лем;

— берілген спецификацияда бө лу ү шін қ арастырылғ ан.

Ресурстар:

- сонымен керекті ресурстар;

- нақ ты іс жү зіндегі ресурстар;

Ресурстардың ө згеруі:

- нақ ты бө лу қ ағ азы бойынша;

- шеткері босатылатыны;

- жө ндеу-эксплуатациялық мұ қ таждық қ а босатылатыны;

- ақ аулы жә не жоғ алатын;

— Бекітілген жоспармен салыстырғ андағ ы ө ндірістік бағ дарламалардың нақ ты орындалу қ озғ алысының кө лемдік номенклатуралары;

— материалдарды айырбастау;

— ресурстардың басқ адай ө згерістері;

Қ аржы қ орларын игеру:

— тапсырыс немесе келісім-шарт бойынша алынады деп қ арастырылғ ан;

— нақ ты іс жү зіндегі тү сірілген жү к;

— жыл басынан бері игерілген қ аржы қ орларының нә тижесі;

— материалдарды қ оймадан босатуғ а белгіленген шек (лимит);

Лимиттің ө згеруі:

— аяқ талмағ ан ө ндірісті толық тыруғ а;

— жоспарды артығ ымен орындауғ а;

— ақ аулардың орнын жабуғ а;

— ө зге де ө згерістер;

— ө згерістер ескерілген лимит;

— қ оймадан нақ ты берілгені;

— лимитті пайдалануды орындаудың нә тижесі (ө скен нә тижесімен);

— айдың басындағ ы қ оймадағ ы нақ ты қ алдық.

Ө ндірісті материалдармен қ амтамасыз ету есебі тә улік-позициялармен жү ргізіледі. Бұ л кә сіпорынның аталғ ан материалмен қ андай мерзімге дейін қ амтамасыз етілгенін, қ анша жә не қ андай уақ ытқ а дейін ә келу қ ажет екенін дә л анық тауғ а мү мкіндік береді.

Баланстарды толтырудың бірың ғ ай методологиясы ө ндірісті материалдармен қ амтамасыз етуге байланысты барлық мә селелер шешімін жасауғ а, жоспарлау ә дісінде бірың ғ ай қ ұ рылуғ а қ ол жеткізуге мү мкіндік береді. Барлық бө лімдерден топтастырылғ ан картаның кө рсеткіштері.

Бірінші бө лім ө ндірістік бағ дарламаны орындауғ а қ ажетті материалдық ресурстар мұ қ таждығ ының кө рсеткіштерінен, қ оймадағ ы ауыспалы запастарды жасауғ а қ ажетті жә не аяқ талмағ ан ө ндірісті толық тыруғ а қ ажетті материалдық ресурстар мұ қ таждығ ының кө рсеткіштерінен тұ рады. Онда материалдардың нақ ты іс жү зіндегі қ алдығ ы жә не жинақ таушы бұ йымдардың ә р айдың бірінші кү ніне қ алғ ан, сондай-ақ аяқ талмағ ан ө ндірістің жыл басына қ алғ ан қ алдық тары туралы мә леметтер бар (тиісті материалдарғ а аударыла отырып). Бұ л бө лімде нақ ты іс жү зіндегі наряд бойынша бө лінген материалдық ресурстар туралы мә ліметтер ескрілген (1-8 жолдар).

Картаның екінші бө лімінде материалдық ресурстармен қ амтамасыз етілудің нақ ты іс жү зіндегі кө рсеткіштері бар (9-10 жолдар), бұ л кө рсеткіштердің ү здіксіз жасалғ ан есебі ө ндірістік бағ дарламаның таяуырағ ы перспективада (ағ ымдағ ы тоқ сан, жартыжылдық) қ алай қ амтамасыз етілгенін кү нделікті кө ріп, біліп отыруғ а мү мкіндік береді.

Ү шінші бө лім — ө ндіріс жоспарлары мен жабдық тау жоспарларын орындау процессінде пайда болғ ан ресурстар мұ қ таждығ ының ө згерісі (11-17 жолдар).

Тө ртінші бө лім – наряд бойынша бө лінген қ аржы қ орларын игеру барысы (18-20 жолдар).

Бесінші бө лім – зауытқ а тү скен материалдық ресурстарды пайдалану, цехтарғ а берілген лимиттерді ө згерту, қ оймадан нақ ты қ ағ аз жү зінде алынғ ан материалдар мен жинақ таушы бұ йымдар (21-28 жолдар).

Алтыншы бө лім – айдың басында қ оймаларда қ алғ ан материалдар мен жинақ таушы бұ йымдардың нақ ты қ ағ аз жү зіндегі қ алдығ ы (29 жол).

Жетінші бө лім (артқ ы беті) – материалдардың зауытқ а тү суін ескереді; олардың басқ а жақ қ а босатылуын жө ндеу-эксплуатациялық мұ қ таждық қ а, стандартты емес жабдық тарды жасауғ а босатылуын жә не т.б. ескереді, жә не ең соң ында негізгі ө ндірістің қ амтамасыз етілуін ескереді. Бұ л бө лімнің мә ліметтері қ ойма есебінің негізінде толтырылады.

Ө ндірістің тә улік – позицияларда қ алай қ амтамасыз етілгенін анық тау ү шін (карта баланстың артқ ы теріс беті), зауытқ а тү скен материалдардың мө лшері орташа тә уліктік мұ қ таждық қ а бө лінеді. Мысалы, 15-ші наурыздағ ы жағ дай бойынша, зауыт (жыл басынан бастап) 18 ХГТ маркалы 60 щең бермен 80 тә улікке қ амтамасыз етілген (10-бағ ана); 15-ші наурызда бұ л профильден 26 т. тү сті. Орта тә улікітік мұ қ таждық 2 т. болғ анда, ө ндіріс тағ ы 13 тә улікке қ амтамасыз етілетін болады жә не бұ л профильмен қ амтамасыз етілу 93 тә улікті қ ұ райды (3-ші сә уірге дейін).

Осылайша материалдарды жө ндеу-эксплуатациялық мұ қ таждық қ а, басқ а жақ қ а жә не тағ ы басқ а босатқ ан жағ дайда негізгі ө ндірістің қ амтамасыз етілуінің азаю шамасы анық талады.

Жабдық таудағ ы ү здіксіз оперативтік-кү нтізбелік жоспарлау жү йесінің маң ызды элементі болып, ө ндірістік бағ дарламаны қ амтамасыз етудің картотека-графигі саналады. Оның кө мегімен ө ндірісті бә секелес материалдармен қ амтамасыз етуді кө рнекі тү рде кө ріп қ ана қ оймай, бө лінген қ аржы қ орларын игерудің барысын да айқ ын кө ре аламыз.

Транспорт жә не қ ойма шаруашылығ ын: транспорт-қ ойма цехтары мен участоктарын бірың ғ ай қ ызмет аясында біріктіру кә сіпорындардағ ы материалдардың толассыз ағ ынын ұ йымдастыруды жақ сартудың жә не осы ағ ындарды басқ аруды жақ сартудың маң ызды шарты болып есептеледі.

Бұ л бө лімше жалпы зауыттың тиеу-тү сіру, транспорт жә не қ ойма жұ мыстарын орындау кезіндегі технологиялық процестер бірлігін қ амтамасыз етуге ең тө менгі ең бек шығ ындары кезіндегі материалдардың толассыз ағ ынын ұ йымдастыруғ а жұ мылдырылғ ан. Соң ғ ысы қ осымша жұ мыстардағ ы ең бек ө німділігін арттыруғ а мү мкіндік береді.