Жалпы мағлұматтар

Ортадан тұ тынылатын минералды азот ашытқ ылармен жасушаның қ ұ рамында азоты бар органикалық қ оспаларын тү зу ү шін қ олданылады. Негізінен бұ л ақ уыздар, нуклеин қ ышқ ылдары жә не олардың негіздемелері, бос аминқ ышқ ылдары.

Ашытқ ы биомассасындағ ы жалпы азот қ ұ рамын анық тау ү шін органикалық затты концентрленген кү кірт қ ышқ ылында жандыру кезінде оны тотық тыруғ а арналғ ан Квельдаль ә дісін қ олданады. Осы кезде кө міртегі мен сутегі, кү кірт қ ышқ ылының кө міртегі диоксиді мен сутегіге дейін ыдырауы кезінде бө лінетін оттегімен тотығ ады. Ақ уызды жә не оғ ан жақ ын заттардың азоты аммиак тү рінде бө лінеіп шығ ады жә не ерітіндіде сақ талады, себебі, артық кү кірт қ ышқ ылымен ә серлесе отырып, келесі тең деу бойынша осы қ ышқ ылдың аммиакты тұ зына ө теді:

.

Жану басында органикалық масса қ ара тү ске боянып, кө мірге айналады; толық жанғ аннан кейін ерітінді мө лдір тү ске боялады. Жану нә тижесінде алынғ ан кү кіртқ ышқ ылды аммоний ерітіндісі кү кірт қ ышқ ылында сілтіленеді. Сілтінің ә серінен қ ыздыру кезінде аммиак ұ шады да титрленген кү кірт қ ышқ ылымен қ абылдағ ышта ұ сталынады, ол жерден қ айта тұ з тү зеді. Азот мө лшерін бө лінген аммимак бойынша шикі протеин мө лшерін шегеріп тастау арқ ылы есептейді.

Дегенмен, ақ уыз мө лшерін мұ ндай есептеу, жоғ ары нә тиже береді, себебі жағ у кезіндегі жалпы азот мө лшерін анық тау кезінде, тек ақ уыз азоты ғ ана ескеріліп қ оймай, сондай-ақ, бос аминқ ышқ ылдарының, нуклеин қ ышқ ылының жә не олардың негіздемелерінің азоты, минералды азот жә не т.б. да ескеріледі. Микроорганизмдердің биомассасындағ ы ақ уыздарды аса дә лірек анық тау ү шін, ақ уызды шө гуге жә не ақ уызды азотты ә рі қ арай анық тай отырып ақ уызды емес азотты жоюғ а мү мкіндік беретін кейбір реактивтермен биомассаны алдын ала ө ң деу ә дісін қ олданады. Ол ү шін меди оксидінің гидратын (Бернштейн ә дісі) сіркеқ ышқ ылды қ орғ асын ерітіндісін, сульфосалил немесе трихлорсірке (ТХС) қ ышқ ылдарын қ олданады.

Ақ уыздағ ы азот мө лшеріне сү йене отырып, ақ уызғ а немесе шикі протеинге жалпы немесе ақ уызды азоттың қ айта есептеуінің эмпирикалық коэффициенті есептелген. Ө сімдік ақ уыздарының кө бісінің қ ұ рамында 16 масс азот болатыны орнатылғ ан, сондық тан жалпы азоттың ақ уызғ а қ айта есептеу коэффициенті 16, 26. Осы коэффициент микробиологиялық ө неркә сіптегі шикі протеинді қ айта есептеуге жә не анық тауғ а қ абылданғ ан.