МикроаҒзалардыҢ тірі препараттарын дайындау. Ашытқылар

Жұ мыстың мақ саты: Бактериялардың морфологиясымен жапсырылғ ан тамшы, ілінген тамшы жә не жағ ынды дайындау ә дістерін игере отырып танысу.

Зертханалық қ ұ рал-жабдық тар: микроскоп, заттық шыны, ойығ ы бар заттық шыны, жабын ә йнегі, бактериологиялық ілмек (сурет 1), сү зінді қ ағ аз, спиртовка, бояуғ а арналғ ан кө піршесі бар кристаллизатор, сұ йық бояғ ыштар – фуксин, метиль кө гі, генцианвиолет, толық тырылатын немесе таза микроағ залар культурасы.

Жұ мыс барысы:

I. Жапсырылғ ан тамшы ә дісі.

1. Заттық шынығ а бактериялық ілмектің кө мегемен берілген сұ йық тық тан 1 тамшы тамызу қ ажет. Егер культура бактериялардың қ арқ ынды дамуынан қ ою болса, сумен раластыруғ а болады.

2. Жабын шынысын бір жақ қ абырғ асымен тамшының шетіне қ ойып, ақ ырындап тамшының ү стіне тү сіреді. Жабын шыныны абайлап тү сірген кезде екі шынының арасында ауа тамшылары қ алмауы керек. Тамшы, жабын шынысын «басқ ан» кезде жиектерінен асып кетпейтіндей, ү лкен болмауы керек.

3. Даярдалғ ан бактериясы бар препаратты жарық жә не қ араң ғ ы ө рістік микроскопия ә дісі арқ ылы бақ ылауғ а болады. Мұ ндай препарат тез кеуіп кетеді, ұ зақ сақ талмайды.

4. Қ арастырғ ан объектілердің суретін салып, қ орытынды жасаң ыз.

II. Ілінген тамшы ә дісі.

1. Жабынды ә йнегінің ортасына бактериологиялық ілмектің кө мегімен зерттеліп отырғ ан сұ йық тық тан бір тамшы тамызып, жабын шыныны арнайы ойығ ы бар заттық шынының ү стіне тө ң кереді.

2. Заттық шынының ойығ ының шеттерін алдын-ала вазелинмен майлайды. Тамшы жабынды ә йнегінде арнайы заттық шынынының ойығ ына қ арай ілініп тұ ру керек. Бұ л препарат ұ зақ уақ ыт сақ талады.

3. «Ілінген тамшыны» микроскоппен қ арастыру кезінде микроскоптың диафрагмасын кішірейтіп, айнаның жалпақ жағ ын қ ояды.

4. Микроскоптың ең кіші ұ лғ айтқ ышымен тамшының шетін табады. Осы қ алыпта тамшы ортасына қ арай жылжытады да, ү лкен ұ лғ айтқ ышқ а ауыстырып, диафрагмасын ашады. Осылайша тамшыдағ ы бактериялардың қ озғ алу жә не қ озғ алмауын анық тайды.

5. Қ арастырғ ан объектілердің суретін салып, қ орытынды жасаң ыз.

III. Жағ ынды дайындау.

1.Заттық шыныны спиртовканың жалынына ұ стап кептіреді. Горелканың жалынында залалсыздандырылғ ан бактериологиялық ілмектің кө мегімен, зерттелініп отырғ ан сұ йық тық тан, заттық шынының ортасына жағ ынды жағ ың ыз. Егер микроағ за культурасы тығ ыз қ оректік ортада ө сірілген болса, алдын ала заттық шынының ү стіне бір тамшы су қ ұ бырының суының бір тамшысын тамызу қ ажет, содан соң бактериологиялық ілмекпен аз кө лемде культураны ең гізіп, жағ ынды жасайды. Жағ ындыны ауада кептіріп, соң ынан фиксациялайды. Қ арапайым жағ ындыны термикалық ә діспен фиксациялайды, ол ү шін заттық шыныны жағ ынды жағ ылғ ан бетін жоғ ары қ аратіп горелканың жалынының ү стінен 2-3 рет ө ткізеді.

2.Микроағ за жасушасының жұ қ а қ ұ рамын бақ ылау ү шін жағ ындыны химикалық ә діспен фиксациялайды: фиксациялайтын ерітіндіні мысалы, этил спиртінің мен кү кірт эфирінің 1: 1 кө леміндегі қ оспасын, жағ ындының ү стіне жағ ады, фиксациялау уақ ыты (10 мин.). Немесе, жағ ындыны астығ а қ аратып, Петри тостағ анының ішінде фиксатор мысалы, 40 % формалин тамшысының ү стінде (пайда болғ ан булар ү стінде), бірнеше минут ұ стайды.

3.Жағ ындыны фиксациялау микроағ залардың ө луіне, жағ ындының заттық шынығ а қ атты жабысуына жә не микробтар бояуды жең іл қ абылдауын қ амтамасыз етеді.

4.Фиксацияланғ ан жағ ындыны кез-келген бояу (метиль кө гі, генцианвиолет, фуксин) ерітіндісін жағ ыныдының ү стіне 2-3 минутқ а қ ұ ю арқ ылы бояйды. Содан соң, бояуды жағ ындының ү стінен сумен шаяды, жағ ындыны бү лдірмей шыныны шеттерінен кептіреді. Препаратты ауада, немесе горелканың жалынының ү стінде жоғ ары ұ стап кептіреді.

5. Дайын жағ ындыны микроскоп арқ ылы - кә дімгі жә не иммерсионды ә дістермен қ арастырың ыздар. Тапсырманың орындау жолын [1, 18-бет] танысың ыздар.

6. Ашытқ ы жасушасының қ ұ рамының суретін салу [2, 20-бет]. Қ орытынды жасау.

ІҮ. Ыдыстарды (пробирка, колба, Петри тостағ аны т.б.) залалсыздандыру ә дісі.

1. Шыны ыдыстардың ең басты залалсыздандыру ә дісі – ол ыстық ауамен залалсыздандыру. Бұ л ә діс кептіргіш шкафта 2 сағ ат бойы 165-170⁰С ө теді.

2. Шыны ыдыстарды залалсыздандыру алдында тазалап жуып, арнайы қ ағ азғ а орау керек. Сыртындағ ы қ ағ аздан ыдысты қ олданылатын кезде ғ ана алыну керек.

3. Петри тостағ андары мен колбаларды жеке-жеке орағ ан дұ рыс. Колбаларды орау алдында аузына мақ та-дә кеден жасалғ ан тығ ын жасап, тығ ындап, содан соң орайды.

4. Пробиркаларды 2-3 тен орауғ а болады, олардың да аузы тығ ындалады. Қ алғ ан ыдыстарды да солай залалсыздандырады.

5. Осы ыдыстардың бә рін кептіру шкафына ең гізеді. Бұ л ү рдіс 2 сағ ат кө лемінде 165-170 ⁰С температурасында ө теді. Температура 175⁰С жоғ арыламайы тиіс (қ ағ аз жанып кетеді).

Қ олданылғ ан ә дебиеттер тізімі:

1. Аникиев В.В., Лукомская К.А. Руководство к практическим занятим по микробиологии. – Москва: Просвещение, 1983.

2. Пименова М.Н., Гречушкина Н.Н., Азова Л.Г. Руководство к практическим занятиям по микробиологии. – Москва, 1971.

3. Сказкин Ф.Д., Ловчиновская Е.И., Миллер М.С., Аникиев В.В. Практикум по физиологии растений. – Москва, 1958.

4. Дарқ анбаев Т.Б., Шоқ анов Н.Н. Микробиология негіздері. – Алматы, 1969.