рәп теле

Бө гө нгө дә ресебеҙ ғ ә рә п теле тураһ ында. Ни ө сө н ғ ә рә п теле кә рә к? Иң беренсенә н, Аллаһ ы Тә ғ ә лә нең тә ҡ дире буйынса, уның Һ уң китабы кешелеккә ғ ә рә п телендә бирелде. Аллаһ ы Тә ғ ә лә нең бынан алдағ ы китаптары башҡ а телдә рҙ ә бирелгә йне, ә Ҡ ө рьә н ғ ә рә п миллә тле пә йғ ә мбә ргә (саллаллаһ у ғ ә лә йһ и ү ә сә ллә м) уның телендә, йә ғ ни ғ ә рә псә идерелде. Аллаһ ы Тә ғ ә лә шулай ҡ ушҡ ас, беҙ ғ ә рә псә ө йрә нергә тейешбеҙ. Ҡ айһ ы бер ғ ә рә п булмағ ан кешелә р «Ниң ә беҙ был телде ө йрә нергә тейешбеҙ?» тигә н ҡ ыҙ ыҡ һ орау бирә лә р. Был һ орауғ а яуап шулай: донъяла 3000 мең дә н ашыу тел бар, лә кин Аллаһ ы Тә ғ ә лә шуларҙ ың араһ ынан бер генә телде Ү ҙ китабы ө сө н һ айлағ ан. Бының арҡ ала мосолмандар бер китапҡ а һ ә м бер Пә йғ ә мбә ргә (саллаллаһ у ғ ә лә йһ и ү ә сә ллә м) бә йле, тимә к улар араһ ында берҙ ә млек тә кө слө. Ә инде йә ннә ткә юл ө йрә ткә н китап телен ө йрә неү ул ү ҙ е бер бә хет. Ҡ айһ ы бер кешелә р яҡ шы эшкә тө шә м, аҡ са эшлә йем, сит илдә р кү рә м тип инглиз телен ө йрә нмә йҙ ә рме ни? Гёте йә Гейне ә ҫ ә рҙ ә рен оригиналда уҡ ыйым тип немец телен ө йрә нмә йҙ ә рме? Ә бит былар барыһ ы ла доньяуи мә нфә ғ ә ттә р. Ҡ ө рьә нде яҡ шы аң лап ахирә тең дә уң ышҡ а ө лгә шер ө сө н ғ ә рә п телен ө йрә нергә йыбанма. Бигерә к тә йә ш булһ аң. Һ иң ә ғ ә рә п телен ө йрә неү мө мкин, бер ике-ө с йылың ды йә ллә мә.

Ғ ә рә п теле тигә с тә бө тә беҙ ҙ е ғ ә рә псә саф һ ө йлә шә белергә тейеш тимә йем, лә кин һ ә р бер мосолман Ҡ ө рьә нде ғ ә рә п хә рефтә ре менә н уҡ ый белергә тейеш. Пә йғ ә мбә р шулай тине:

«Һ еҙ ҙ ең арағ ыҙ ҙ а иң хә йерлегеҙ Ҡ ө рьә нде ө йрә нгә негеҙ һ ә м уны башҡ аларғ а ө йрә ткә негеҙ».

Бынан алда аң латҡ анымса, Ислам диненең бер фә не тә джү ид тип атала. Был фә н кемгә лер ябай һ ә м ең ел кү ренә алыр, лә кин ул бик етди, кә рә кле һ ә м ауыр фә н.

(Бө йө к ғ алимдарҙ ың береһ е ә йтеү енсә, Аллаһ ы Тә ғ ә лә Ҡ ө рьә нде һ ә м уның менә н бә йле фә ндә рҙ е «ауыр һ ү ҙ» тигә н, тимә к дини белемдә р ең ел бирелмә й.) Тә джү ид фә не беҙ гә Ҡ ө рьә нде дө рө ҫ итеп уҡ ырғ а ярҙ ам итә, ә беҙ Ҡ ө рьә ндең ҡ айһ ы бер сү рә лә рен – мә ҫ ә лә н «Фә тихә» сү рә һ ен – кө н һ айын намаҙ ҙ арыбыҙ ҙ а уҡ ырғ а тейешбеҙ. Ә дө рө ҫ уҡ ымаһ аҡ, беҙ ҙ ең намаҙ ыбыҙ ҙ ың сифаты ла, дә рә жә һ е лә ла тө шә, шуғ а кү рә тә джү идте беҙ яҡ шы белергә тейешбеҙ. Тә джү ид фә не иһ ә ғ ә рә п хә рефтә рен белеү ҙ ә н башлана. Шулай итеп, ғ ә рә п теле ә һ ә миә те аң лашылып тора. Тимә к иң аҙ ында ғ ә рә п теле беҙ гә ниң ә кә рә к? Ҡ ө рьә н сү рә лә рен – бигерә к тә намаҙ ҙ а уҡ ыла торғ ан сү рә лә рҙ е – дө рө ҫ уҡ ый белер ө сө н. Юҡ һ а, намаҙ ыбыҙ там булмаҫ. Ҡ айһ ы бер кешелә р намаҙ уҡ ыһ алар ҙ а, ғ ә рә п хә рефтә рен танымайҙ ар һ ә м Ҡ ө рьә ндә ге хә рефтә рҙ е яң ылыш ә йтә лә р. Бө тә мосолмандарғ а ла ғ ә рә п телендә һ ө йлә шергә тура килмә һ ә лә, һ ә р мосолман намаҙ уҡ ырғ а тейеш буласаҡ бит!

Намаҙ ҙ ан тыш, ғ ә рә п теле беҙ гә ниң ә кә рә к? Кемдер Ислам дине буйынса китаптар башҡ орт телендә лә бар, шулай булғ ас ниң ә ғ ә рә псә ө йрә нергә, тип ә йтә алыр. Эйе, Ислам дине буйынса китаптар бө тә телдә рҙ ә лә бар, ә лбиттә. Лә кин уның тө п сығ анаҡ тары булғ ан китаптар ғ ә рә п телендә яҙ ылғ ан. Мә ҫ ә лә н, Мө хә ммә т Пә йғ ә мбә рҙ ең (саллаллаһ у ғ ә лә йһ и ү ә сә ллә м) иң кө слө (ғ ә рә псә, сахих) хә ҙ истә ре «Сахих Бухари» исемле хә ҙ ис йыйынтығ ында тупланғ ан, ә был китап ә леге кө ндә тулыһ ынса руссағ а ла, татарсағ а ла, башҡ ортсағ а ла тә ржемә ителмә гә н. Тә ржемә ителгә н хә лдә лә, ғ ә рә п телендә ә йтелгә н һ ү ҙ ҙ ең мә ғ ә нә һ ен тулыһ ынса еткереп буламы? Юҡ, ә лбиттә. Шулай уҡ, мин ү ткә н дә рестә аң латҡ анымса, һ ә р хә ҙ истең шә рхе – йә ғ ни киң аң латмаһ ы – була. Ә Мө хә ммә т Пә йғ ә мбә рҙ ең (саллаллаһ у ғ ә лә йһ и ү ә сә ллә м) мең ә рлә гә н хә ҙ истә ренә нисә мә йө ҙ шә рх китаптары (йә ғ ни, аң латма биреү се китаптар) яҙ ылғ ан?! Быларҙ ың барыһ ын да ниндә йҙ ер телгә тә ржемә итеү е ү тә ҡ ыйын. Шуғ а кү рә, элек-электә н ғ алимдар миллә те менә н ғ ә рә п булмаһ алар ҙ а Ислам дине тураһ ында китаптарҙ ы ғ ә рә псә уҡ ығ андар һ ә м яҙ ғ андар. Шулай итеп, ғ ә рә п телендә, ғ ә рә п Пә йғ ә мбә ргә (саллаллаһ у ғ ә лә йһ и ү ә сә ллә м) бирелгә н Ҡ ө рьә н ғ ә рә п телендә лә аң латылғ ан һ ә м Мө хә ммә т Пә йғ ә мбә рҙ ең (саллаллаһ у ғ ә лә йһ и ү ә сә ллә м) сә хә бә лә ре был динде иң тә ү ҙ ә ғ ә рә п телендә тарата башлағ андар. Тимә к, беренсе китаптар ҙ а был телдә яҙ ылғ ан, һ ә м ғ ә рә п теле дин ө йрә неү ҙ ең теленә ә ү ерелгә н. Мә шһ ү р Ислам ғ алимдарының береһ е булып танылғ ан Ибн Тә ймийә шулай тигә н:

«Билдә ле булыуынса, ғ ә рә п телен ө йрә неү һ ә м ө йрә теү ҡ айһ ы бер кешелә р ө сө н фарыз булғ ан эш, сө нки Ислам дине фә ндә рен аң лау ғ ә рә псә һ еҙ мө мкин тү гел!»

Шулай уҡ Ибн Тә ймийә нең ошондай һ ү ҙ ҙ ә ре бар:

«Ҡ ө рьә нде һ ә м Сө ннә тте аң лау беҙ ҙ ең ө сө н фарыз, ә ғ ә рә п телен белмә йенсә уларҙ ы аң лау мө мкин тү гел. Ү тә ү е кә рә кле булғ ан эш нимә һ еҙ ҙ ер эшлә нә алмаһ а, иң тә ү ҙ ә шул кә рә кле нә мә не табыу фарызғ а ә йлә нә».

Ошо һ ү ҙ ҙ ә ргә ү ҙ емдә н аң латма ө ҫ тә ргә рө хсә т итегеҙ: мә ҫ ә лә н, биш намаҙ ҙ ың һ ә р береһ е ө сө н тә һ ә рә т булырғ а тейеш һ ә м тә һ ә рә тһ еҙ намаҙ ҡ абул булмаҫ. Тимә к, намаҙ фарыз булғ ан кеү ек, тә һ ә рә т тә фарыз була. Шуның һ ымаҡ, намаҙ ҙ ы дө рө ҫ уҡ ыр ө сө н ниндә йҙ ер кимә лдә ғ ә рә псә белеү мосолманғ а фарыз була.

Ғ ә рә п телен белмә ү Ҡ ө рьә нде һ ә м Сө ннә тте аң лауҙ а яң ылышлыҡ тарғ а юл асыуын шундай миҫ алда аң латып китә йек. Мә ҫ ә лә н, кемдер Ҡ ө рьә н алды ла ниндә йҙ ер аяттан ү ҙ е һ ығ ымта яһ арғ а булды ти. Ҡ ө рьә ндә ураҙ а тураһ ында шундай аят бар:

Таң да һ еҙ ҙ ең алдығ ыҙ ҙ а аҡ еп менә н ҡ ара еп айырылғ ансы ашағ ыҙ һ ә м эсегеҙ, бынан һ уң ураҙ аны тө нгә тиклем дауам итегеҙ. (Бә ҡ ара сү рә һ е, 2: 187).

Ғ ә рә псә не белмә йенсә, мосолман ошо һ ү ҙ ҙ ә рҙ ә н нимә аң лай ала? Йә ғ ни был аятта ниндә й ептә р тураһ ында һ ү ҙ бара? Кемдер ошолай тип уйлай алыр: «Ураҙ а ваҡ ытында сә хә рҙ е – йә ғ ни иртә нге ашты – кө н яҡ тырып, аҡ еп ҡ ара ептә н айырыла башлағ ансы ашарғ а була»... Ә дө рө ҫ лө ктә, бында ябай еп тураһ ында һ ү ҙ бармай, ә офоҡ буйындағ ы кө н яҡ тыһ ы тураһ ында ә йтелә. Был нескә лекте ғ ә рә псә не белмә гә н кеше генә тү гел, ғ ә рә птә р ү ҙ ҙ ә ре лә аң лай алмауы бар – һ ә м шундай хә л Мө хә ммә т Пә йғ ә мбә р ваҡ ытында (саллаллаһ у ғ ә лә йһ и ү ә сә ллә м) булғ ан да. Бының турала һ уң ыраҡ тағ ы һ ө йлә шербеҙ. Артабан, ошо аяттағ ы «ә л-лә йл» («тө н») тигә н һ ү ҙ ҙ е нисек аң ларғ а? Ғ ә рә птә р тө ндө башҡ орттар кеү ек атайҙ ар мы, ә ллә ғ ә рә п телендә «ә л-лә йл» һ ү ҙ енең аң ламы башҡ амы? Быларҙ ың барыһ ын да белер ө сө н ғ ә рә псә не ө йрә нер кә рә к, сө нки бер телдең һ ү ҙ ҙ ә ре икенсе телдекенә н айырыла. Бына ғ ә рә птә рҙ ә «ә б» тип атайғ а ла, олатайғ а ла, тағ ы ата-бабаларғ а ла ә йтә лә р, ә беҙ ҙ ең телдә улай тү гел. Һ ә м шундай уҡ кү ренеш ғ ә рә п теленең һ ә р бер һ ү ҙ ендә кү ҙ ә телә – ул һ ү ҙ ҙ ә рҙ ең аң ламдары йә киң ерә к, йә тарыраҡ. Тағ ы бер миҫ ал килтерер булһ аҡ – Ҡ ө рьә ндә хә мер тыйылғ ан, ә ҡ айһ ы бер кешелә р «Ҡ ө рьә ндә сигарет тураһ ында бер нә мә лә ә йтелмә гә н» тип, тә мә ке тарталар. Ә һ еҙ ғ ә рә псә лә «хә мер» тип нимә гә ә йтелгә нен белә һ егеҙ ме? Ғ ә рә псә лә хә мер – ул эселә торғ ан ғ ына иҫ ерткес тү гел, ә иҫ ертеү се, аҡ ылды ваҡ ытлыса ҡ аплаусы бө тә матдә лә р. Шуғ а кү рә «хә мер» тигә ндә араҡ ы ла, пиво ла, тә мә ке лә, наркотик та – ҡ ыҫ ҡ аһ ы эселә, тартыла, сә селә, еҫ кә лә торғ ан бө тә иҫ ерткестә р ҙ ә кү ҙ уң ында тотола.

Шулай итеп, ғ ә рә п телен белмә йенсә, Ҡ ө рьә нде һ ә м Сө ннә те аң лау мө мкин тү гел, шуғ а ла донъяла ғ ә рә псә белмә гә н кешегә бер ҡ асан да «ғ алим» тип ә йтелмә й.

Мосолман ҡ ә рҙ ә штә ремә ғ ә рә п телен һ ә м башҡ а Ислам дине фә ндә рен ө йрә нергә кә ң ә ш итеп, ата-бабаларыбыҙ ә йткә н теге «ә лифте таяҡ итеп белмә гә н» кеше булып йө рө мә ҫ кә, иманғ а, тә һ ә рә т-намаҙ ғ а ҡ айтырғ а телә п ҡ алам.

Егерменсе, был китаптағ ы һ уң ғ ы дә рес тамам.

Йомғ аҡ лау

Ә ссә лә мү ғ алә йкү м, мосолман ҡ ә рҙ ә штә рем!

Шулай итеп, «Дин дә рестә ре»нең беренсе ө лө шө н йомғ аҡ лап ҡ уяйыҡ. «Иманлыларғ а, Аллаһ ты һ ә м хә ҡ иҡ ә ттә н уларғ а тө шө рө лгә нде иҫ кә алғ анда, кү ң елдә ре буйһ онор һ ә м Китап элек бирелгә н кешелә р (йә һ ү диҙ ә р һ ә м насраниҙ ар) кеү ек булмаҫ ҡ а ваҡ ыт етмә неме һ уң? Оҙ аҡ ваҡ ыт ү теү ҙ ә н уларҙ ың (йә һ ү диҙ ә рҙ ең һ ә м насраниҙ арҙ ың) кү ң елдә ре ҡ атты, һ ә м уларҙ ың кү беһ е боҙ оҡ», - тигә н Аллаһ ы Тә ғ ә лә Ҡ ө рьә ндә («Тимер» сү рә һ е, 57: 16). Ысынлап та, бер быуатлыҡ дә һ рилек осоронан һ уң беҙ ҙ ең дә кү ң елдә р ҡ атҡ ан, ү ҙ ебеҙ ҙ ә ә ҙ ерә к боҙ оҡ ланып киткә нбеҙ. Ә ммә хә ҙ ер ҡ абат сафланырғ а, иманғ а ҡ айтырғ а, Ҡ ө рьә н һ ә м Сө ннә т буйынса йә шә й башларғ а, ысынлап та, ваҡ ыт еткә ндер!

Был дә рестә рҙ ә беҙ ислам диненең тө п белемдә ре – Аллаһ ы Тә ғ ә лә, «Лә илә һ ә иллә ллаһ» һ ү ҙ ҙ ә ренең мә ғ ә нә һ е, иман шарттары, ширк, йә ннә т, йә һ ә ннә м, дини фә ндә р һ ә м башҡ а тө шө нсә лә р тураһ ында аң латып киттек. Былар барыһ ы ла дин белемдә ренең бер бә лә кә й генә ө лө шө булһ а ла, мосолманғ а иң беренсе аҙ ымдар яһ арғ а ярҙ ам итергә етерлек мә ғ лү мә ттә р, тип ышанғ ы килә. Ошо дә рестә рҙ ә аң латылғ ан нә мә лә рҙ е иҫ егеҙ ҙ ә ҡ алдырһ ағ ыҙ, артабан дини белем алыуҙ ы ең елерә к һ ә м ышаныслыраҡ дауам итә алырһ ығ ыҙ, иншә ллаһ. Беҙ ҙ ең был дә рестә ребеҙ аудиодисктарғ а ла яҙ ылғ ан, шулай уҡ һ еҙ уларҙ ы интернет сайттарында ла таба алырһ ығ ыҙ. Уҡ ығ ыҙ, ҡ абатлағ ыҙ, тың лағ ыҙ, балаларығ ыҙ ғ а, туғ андарығ ыҙ ғ а, яҡ ындарығ ыҙ ғ а һ ө йлә геҙ – был белемдә рҙ е халыҡ ҡ а еткерер ө сө н кү п мосолмандар ү ҙ кө стә рен, ваҡ ыттарын, аҡ саларын сарыф итте.

Мө хә ммә т пә йғ ә мбә ребеҙ (саллаллаһ у ғ ә лә йһ и ү ә сә ллә м): «Минә н бер генә аят булһ а ла еткерегеҙ», - тип ө йрә ткә н, шуғ а кү рә мосолман ү ҙ е белгә ндә рҙ е башҡ аларғ а ла һ ө йлә ргә, ө йрә тергә тейеш. Ә бының арҡ ала кемдер Аллаһ ы Тә ғ ә лә гә юл таба икә н, дингә килә икә н, аң латыусы кешегә (йә ғ ни, дә ғ ү ә т ҡ ылыусығ а) кү п-кү п сауаптар яҙ ыласаҡ, иншә ллаһ. Был турала Пә йғ ә мбә ребеҙ (саллаллаһ у ғ ә лә йһ и ү ә сә ллә м) Ғ ә ли ибн Ә бү Талиб кейә ү енә шулай тине: «Аллаһ ы Тә ғ ә лә һ инең аша бер генә кешене булһ а ла тура юлғ а кү ндерһ ә, был һ иң ә ҡ ыҙ ыл дө йә лә ргә эйә булыуҙ ан да хә йерлерә к булыр» (ҡ ыҙ ыл дө йә лә р ғ ә рә птә рҙ ә иң ҡ иммә тле мал булып һ аналғ ан). Икенсе бер оҡ шаш хә ҙ истә иһ ә Пә йғ ә мбә ребеҙ (ғ ә лә йһ иссә лә м) был изге эштең (йә ғ ни, кешене дингә алып килеү ҙ ең) бө тә был донъянан да хә йерлерә к булыуын ә йтте...

Шулай булғ ас, ү ҙ егеҙ белгә н нә мә лә рҙ е икенселә ргә лә еткерергә тырышығ ыҙ. Был донъя артынан кү пме ҡ ыуһ аҡ та, барыбер уны тотошлай ү ҙ ебеҙ ҙ еке итә алмаясаҡ быҙ, ә Аллаһ ы Тә ғ ә лә тураһ ында белем таратыу, Уны данлап зикер ә йтеү ошо донъялағ ы бар нә мә нә н дә ө ҫ тө н. Был донъяғ а килеү ебеҙ ҙ ең тө п маҡ сатын онотмайыҡ, ҡ ә рҙ ә штә р. Аллаһ ы Тә ғ ә лә Ү ҙ китабында: «Мин кешелә рҙ е һ ә м ендә рҙ е Миң ә ғ ибә ҙ ә т итһ ендә р ө сө н генә бар иттем», - тигә н (Ҡ ө рьә н, «Елгә реү селә р» сү рә һ е, 51: 56). Дө рө ҫ ғ ибә ҙ ә т иһ ә тик белем алыу менә н генә мө мкин була. Ғ илемегеҙ е арттырығ ыҙ – кө н һ айын китап уҡ ырғ а, лекция тың ларғ а, файҙ алы дини кинолар ҡ арарғ а тырышығ ыҙ. Аллаһ ы Тә ғ ә лә барыбыҙ ҙ ы ла Ү ҙ енең тоғ ро ҡ олдары иҫ ә бенә индереп, беҙ ҙ е ныҡ лы иман, хә лә л ризыҡ, бә рә кә тле ғ ү мер һ ә м ике донъя бә хете менә н ниғ мә тлә һ ә ине!

Ә гә р был китапта аң лашылмағ ан урындар булһ а, йә берә й тема буйынса ө ҫ тә мә һ орауҙ арығ ыҙ тыуһ а, был турала «Ваҡ ыт» гә зите редакцияһ ына шылтыратып ә йтә алаһ ығ ыҙ, йә ки хат яҙ ып ебә регеҙ.

«Дин дә рестә ре»нең килә һ е ө лө шө н ошо йылда ә ҙ ерлә п бө тө п, йома хө тбә лә ре итеп сығ арырғ а ниә тебеҙ бар. Шул хө тбә лә рҙ е уҡ ып һ ә м тың лап сыҡ һ ағ ыҙ, ошо китапта уҡ ығ ан темаларҙ ы, Ислам фә ндә ренең нескә лектә рен тағ ы ла яҡ шыраҡ аң ларһ ығ ыҙ, иншә ллаһ.

Шулай осрашып торорғ а яҙ һ ын. Ә ссә лә мү ғ алә йкү м ү ә рә хмә туллаһ и ү ә бә рә кә тү һ ү!

[1] Был хә ҙ исте дө рө ҫ аң лар кә рә к. Ул ә леге кешелә рҙ ең һ ә р мең дә н берә ү е генә йә ннә ткә керә сә к тигә нде аң латмай, сө нки Ҡ иә мә т кө нө алдынан Йә джү дж һ ә м Мә джү дж тигә н ифрат кү п һ анлы халыҡ килеп сығ асаҡ. Ул халыҡ тың ҡ айҙ ан килеү е, ни эшлә йә сә ге, нисек юҡ ҡ а сығ ыуы тураһ ында минең рус телендә «Гоги и Магоги: пришельцы с планеты Земля» тигә н китабым тиҙ ҙ ә н сығ ырғ а тейеш, иншә ллаһ.

[2] Ә йткә ндә й, беҙ ҙ ең ошо китабыбыҙ ҙ а яҙ ғ ан кү п нә мә лә р ана шул аҡ ида фә ненең бер ө лө шө лә инде.