Аллаһы Тәғәләнең тәҡдиренә, йәғни яҙмышҡа ышаныу.

Тә ҡ диргә (яҙ мышҡ а) ышанмағ ан кеше мосолман булып һ аналмаҫ. Тә ҡ дир – Аллаһ ы Тә ғ ә лә нең бө тә барлыҡ нә мә ө сө н алдан ә ҙ ерлә гә н яҙ мышы. Ҡ ө рьә ндә лә, Сө ннә ттә лә тә ҡ диргә ышаныу кә рә клеге тураһ ында кү п ә йтелгә н. Мә ҫ ә лә н, Аллаһ ы Тә ғ ә лә шулай ти: «Беҙ һ ә р нә мә не тә ҡ дир менә н барлыҡ ҡ а килтерҙ ек». («Ай» сү рә һ е, 49 аят). Шулай уҡ: «Аллаһ тың бойороғ о тә ҡ дир булды» («Фирҡ ә лә р» сү рә һ е, 38 аят), йә ғ ни, алдан билдә лә нде. Шулай уҡ Ҡ ө рьә ндә ә йтелә: «Ниндә й генә бә лә -ҡ аза килһ ә лә, ул тик Аллаһ тың рө хсә те менә н генә килә. Аллаһ ҡ а иман килтергә н кешенең кү ң елен Аллаһ тура юлғ а ебә рә. Ул бар нә мә не лә белә» («Ү ҙ ара алдашыу» сү рә һ е, 11 аят).

Бер кө н Ғ ү мә р ибн Хаттабтың улы Абдуллаһ ҡ а (Аллаһ уларҙ ан риза булһ ын) бер тө ркө м кешелә р тураһ ында һ ө йлә йҙ ә р. Ул кешелә р белем арттырырғ а телә п Ҡ ө рьә н уҡ ыйҙ ар икә н, лә кин тә ҡ диргә ышанмайҙ ар, яҙ мыш юҡ, тиҙ ә р. Былар тураһ ында Абдуллаһ ибн Ғ ү мә р шулай ти: «Уларҙ ы осратһ аң, ә йт: «Ғ ү мә р улы Абдуллаһ ант итә: ә гә р улар Ө хө д тауы ҡ ә ҙ ә р алтын сарыф итһ ә лә р ҙ ә, ә ммә тә ҡ диргә ышанмағ ан булһ алар, Аллаһ уларҙ ың бер эшен дә ҡ абул итмә йә сә к».

Тә ҡ диргә (яҙ мышҡ а) ышаныу бер нисә тө шө нсә нә н барлыҡ ҡ а килә:

Беренсенә н, Аллаһ ы Тә ғ ә лә нең белеме бар нә мә не лә солғ ап алғ ан. Аллаһ ы Тә ғ ә лә белмә гә н бер нә мә лә юҡ, Аллаһ ы Тә ғ ә лә бө тә нә мә тураһ ында ла уларҙ ың бө тә нескә лектә ренә тиклем белә. Һ ә м Аллаһ ы Тә ғ ә лә ошо белгә н нә мә лә рен билдә ле урынғ а яҙ ып ҡ уйғ ан, был урын «Һ аҡ лаулы таҡ та» («Лә ү хү л-мә хфү з») тип атала. Мә ҫ ә лә н, минең ошо дә рестә рҙ е яҙ ып ултырыуым, һ еҙ ҙ ең уҡ ып ултырыуығ ыҙ – былар шул таҡ тағ а алдан уҡ яҙ ылғ ан булғ ан. Һ еҙ ҙ ең кисә нимә ашағ анығ ыҙ, иртә гә һ еҙ ҙ ең менә н нимә буласаҡ – былар ҙ а шунда яҙ ылып ҡ уйылғ ан, былар барыһ ы ла Аллаһ ҡ а кү птә н билдә ле.

Икенсенә н, бө тө н булғ ан нә мә фә ҡ ә т Аллаһ ы Тә ғ ә лә нең ә мере менә н генә була. Бер нә мә лә Аллаһ ы Тә ғ ә лә нең ихтыярынан тыш булмай. Бер япраҡ та, Аллаһ тың ә мере булмайынса, ағ астан ө ҙ ө лө п тө шмә й. Аллаһ ы Тә ғ ә лә Ҡ ө рьә ндә ә йтә: «Аллаһ тың кү ктә рҙ ә һ ә м ерҙ ә булғ ан нә мә лә рҙ е белгә нен һ ин белмә йһ ең ме ни? Ысынлап, улар барыһ ы ла Китапҡ а (йә ғ ни Һ аҡ лаулы таҡ тағ а) яҙ ылып ҡ уйылғ ан. Ысынлап, был Аллаһ ҡ а бик ең ел» («Хаж» сү рә һ е, 70 аят). Беҙ бер ҡ асан да, Аллаһ телә мә гә н нә мә булды, тип ә йтергә тейеш тү гелбеҙ (бынан Аллаһ Ү ҙ е һ аҡ лаһ ын!). Кемделер ү лтерҙ елә рме, кемдер ү лдеме, нимә лер урландымы, кемдер ауырып киттеме – былар барыһ ы ла Аллаһ ы Тә ғ ә лә ҡ ушыуы буйынса, Уның ирке, Уның ихтыяры менә н. Лә кин, шул уҡ ваҡ ытта, кешенең дә ихтыяры бар. Беҙ, тә ҡ диргә һ ылтанып, кә рә кле нә мә лә рҙ е эшлә мә й ултырырғ а тейеш тү гелбеҙ. Улай иткә н кешелә р, тимә к, динде дө рө ҫ аң ламай. Мә ҫ ә лә н, мин ниндә йҙ ер насарлыҡ эшлә йем икә н, «Миң ә был яҙ ылғ ан» тип, тә ҡ диргә һ ылтанып ултырыуым ярамай. Был шайтан беҙ ҙ е шулай алдай. Беҙ бит тә ҡ диребеҙ гә нимә яҙ ылғ анын белмә йбеҙ, тимә к, бер нә мә гә ҡ арамай яҡ шы эштә р эшлә ргә, хә лебеҙ ҙ е яҡ шыртырғ а ынтылырғ а тейешбеҙ. Тә ҡ дир – ул Аллаһ ы Тә ғ ә лә нең сере, һ ә м беҙ гә уны аң ларғ а тырышып, тө пкә ҡ аҙ ынырғ а ярамай (был турала Мө хә ммә т пә йғ ә мбә р – ғ ә лә йһ иссә лә м – ҡ аты киҫ ә ткә н). Беҙ гә тейешле нә мә – ул тырышыу, ә ҡ алғ анын Аллаһ бирә.

Эйе, Аллаһ ы Тә ғ ә лә гә барыһ ы ла билдә ле, һ ә м барыһ ы ла яҙ ылып ҡ уйылғ ан. Лә кин был, кешене нимә гә лер кө слә ү, тигә нде аң латмай. Хаҡ хә лифә Ғ ү мә р ибн Хаттаб (Аллаһ унан риза булһ ын) тураһ ында шундай бер хикә йә һ ө йлә нелә. Ул бер мә л бер бурҙ ы тотоп алып килә һ ә м Шә риғ ә т ҡ ушҡ анса уның ҡ улын киҫ ергә ә мер итә. Был бур: «Эй хә лифә! Мин бит быны Аллаһ тың тә ҡ дире менә н эшлә нем, минең урлауым – ул Аллаһ тың ҡ ушыуы», - тип аҡ ланырғ а тырыша. Ғ ү мә р хә лифә уғ а шулай ти: «Һ ин Аллаһ тә ҡ дире менә н урлағ анһ ың икә н, мин һ инең ҡ улың ды Аллаһ тә ҡ дире менә н киҫ ә сә кмен». Уйлана белгә ндә р был хикә йә нә н, ә лбиттә, ғ ибрә т алыр.

Аллаһ ы Тә ғ ә лә беҙ гә нимә ҡ ушҡ ан, беҙ, бер нә мә гә лә һ ылтанмайынса, шуларҙ ы эшлә ргә ынтылырғ а тейешбеҙ: намаҙ уҡ ырғ а, ураҙ а тоторғ а, тө рлө яҡ шы ғ ә мә лдә р ҡ ылырғ а, харамдан тыйылырғ а. Ә тә ҡ дир – ул Аллаһ тың сере. Ибн Мү нә ббиһ тигә н бер ғ алим шулай тигә н: «Мин тә ҡ дир (яҙ мыш) тураһ ында кү п уйланым һ ә м һ ә р ваҡ ыт аптыраҡ та алдым. Шунан аң ланым: уның турала кү берә к һ ө йлә гә н кеше уны (тә ҡ дирҙ е) ә ҙ ерә к аң лай, ә уның турала ә ҙ ерә к һ ө йлә гә н кеше уны яҡ шыраҡ аң лай».

Шулай итеп, беҙ имандың алты рө кө нө н ү ттек. Беренсеһ е – Аллаһ ы Тә ғ ә лә гә ышаныу, икенсеһ е – Уның фә рештә лә ренә, ө сө нсө һ ө – Уның китаптарына, дү ртенсеһ е – пә йғ ә мбә рҙ ә ренә, бишенсеһ е – Ҡ иә мә т кө нө буласағ ына, һ ә м алтынсыһ ы – Аллаһ ы Тә ғ ә лә нең тә ҡ диренә, йә ғ ни яҙ мышҡ а. Ошо алты шартты беҙ яттан белергә тейешбеҙ һ ә м быларҙ ың береһ ен дә инҡ ар итергә тейеш тү гелбеҙ.

Дү ртенсе дә рес тамам.

5-се дә рес