А) Ұйымдастыру бөлімі

- бұ л тә рбие сағ атынан ұ ғ атынымыз: денсаулық қ а зиянды ә деттерден аулақ болу, спортпен шұ ғ ылдану, салауатты ө мір сү руге ү йрену.

- Қ азір мен сіздерге топшамалар ү лестіремин, оны орындарың ызда отырып оқ ып, ойланып, шара соң ына қ арай жауап бересіздер. Екі қ атарғ а бө лініп 1- топ темекінің зиянды, 2- топ пйдалы жақ тарын айтып, пікір таластырамыз. Қ ай қ атардың жү йрік екенін сонда кө реміз. Ә р топ ө здеріне ат қ ояды. Кейін екі топ жарысады.

Ата-бабасы темекі дегенді білмеген қ азақ тың қ азіргі уақ ытта, ү штен бир бө лігі осы зиянды ә детке ү йір. Темекінің денсаулық қ а зиян екендігін мектеп жасындағ ы баладан бастап, есейген қ артқ а дейін хабардар. Дү ниежү зілік Денсаулық сақ тау ұ йымыныың есебі бойынша, ә лемде темекіден туындаган науқ астардан жыл сайын 3, 5 миллион адам ө леді екен. Ал Қ азақ станда бұ л кө рсеткіш жылына орта есеппен 23-24 мың, кү ніне 65 адам қ айтыс болады. Олай болса адамдар, неліктен темекіге ү йір болады?

1- Оқ ушы: Темекі шегу жастар арасынан кезіктіргеніміздей, біреудің басқ а біреуге еліктеуінен, екінші біреудің басқ а біреуге еліктеуінен, екінші біреудің «Нағ ыз жігіттік қ асиетке» ұ мтылуынан, ал ү шінші біреудің арық тауғ а немесе кө ніл-кү йді реттеуге бой ұ руынан, ал ү шінші біреудің арық тауғ а немесе кө ң іл-кү йді реттеуге бой ұ руынан барып ә детке айналғ ан.

Мұ ғ алім: Алғ ашқ ы рет темекіні бұ лар жай қ ызығ ушылық тан, қ атарынан қ алмау ү шін, достарынан ерекшелену ү шін тартса, никотиннің осы тұ стағ ы қ аупін білгенде жө н.

2-оқ ушы: Ересектермен салыстырғ анда, жасө спірімдердің оғ ан деген физиологиялық тә уелділігі тез дамиды. Ол ә лі темекіні дұ рыс тарта алмаса мұ ны ү немі талап етіп тұ ратын болады.

3-оқ ушы: Темекі тү тінінде формальдегид, бензол жә не обыр тудыратын тағ ы да басқ а ө те улы заттар кө п. Шылым шегу барысында қ анғ а кө мірегі қ ышқ ылы тү седі. Бұ л ағ зада, соның ішінде мида оттегінің жетіспеуіне алып келеді. Адам бойында темекінің залалы тимейтін ағ за жоқ тын қ асы. Ө кпенің созылмалы аурулары, жаң а туғ ан нә рестелердің асқ ынулар, жү рек қ ан тамырлары аурулары, атероскиероз, тромбоз, жү рек аритмиясы, ауыз қ уысының, ұ йқ ы безінің, асқ азанның обыры, жатыр обыры, инсульт, окпе обыры болып жалғ аса береді.

4 -оқ ушы: Темекіні ө ндіріп сату, мол пайда кө зі.Бұ л тұ рғ ыда сегіз бірдей темекі компаниясы жұ мыс жасайды, олар жыл сайын 500 миллион АҚ Ш доллары шамасында пайда табады екен. Жалғ ыз «Филлип морис» компаниясының ө зі Қ азақ станғ а бір жылда 18миллиард темекі ә келеді. Бұ лар 500 миллион АҚ Ш доллары шамасында пайда табады.

5-оқ ушы: Шылымның денсаулық қ а зиянды жақ тары кө п. Бұ лардың қ атарына – окпе қ атерлі ісігі (рак), жү рек-қ ан тамырлары аурулары, бронхит, асқ азан мен ұ лтабардың ойық жаралары жатады. Сондай-ақ ауыз, тамақ, ерін асқ азан, бауыр қ атерлі ісігі шылым шегетіндер арасында 3-9, жү рек талмасы 2-3, сал ауру (паралич) 2есе кө п. Ә лемдік ғ ылым темекінің ә р талы 1 минут ө мірді қ ысқ артатынын дә лелдеген. Бетке мезгілсіз ә жім тү сіріп, ерте қ артайтады, дә м, иіс сезу қ абілетін кемітеді, асқ азанның ойық жарасына ұ шыратады.

Мұ ғ алім: Сонымен балалар денсаулық ты байлық қ а айырбастауғ а болмайды. Темекінің қ ұ рамы 4000 химиялық қ оспадан тұ рады. Оның 40-ы қ атерлі ісік туғ ызатын улы заттар болып табылады. Оның ішіндегі негізгілері мыналар:

Сағ ыз – бұ л тү тін сорғ ан кезде 30% ө кпеге тұ нып қ алатын химиялық заттан тұ рады.

Никотин –бұ л адам тез ү йреніп, тә ннің қ ажетіне айналып кететін қ уатты наркотик. Шылым тү тінін сорғ ан кезде ол қ анғ а араласып кетеді.

Кө міртегі тотығ ы – иісі, дә мі жоқ, улы газ. Шылым тү тіні арқ ылы тә нге енген ол қ андағ ы оттегін азайтады, тыныс алуды қ иындатады. Соның салдарынан темекі денедегі қ ан айналымын бұ зып, ол жү рек қ ан тамырлары ауруына ұ шыратады. Сен сорғ ан удың қ асіретін басқ алар да тартады. Оның шылымның иісі мен аузынан шық қ ан тү тінді қ асында, маң айында отырғ андар да жұ тады. Жалпы темекі тартылғ ан жерде олардың қ ұ рамында қ оспаның 85% қ алып қ ояды. Шылым шегетін адаммен бірге отырғ ан адамдар да кө зінің жасаурап, бастың айналуы, тамақ жыбырлап жө телу, жү рек айну пайда болады. Шылым шегушінің қ асындағ ы адамның жү рек, ө кпе ауруларына қ арсы қ орғ аныс қ абілеті 25%-ке кемиді. Жү рек жә не ө кпе кеселдеріне, сал ауруына ұ шырауы қ ауіпті 35%-ке артады. Темекі тү тіні ә сіресе балалар ү шін ө те қ атерлі болып келеді.

Қ орытынды: Елбасының халық қ а жолдағ ан «Қ азақ стан - 2030» стратегиялық жолдауында басты фактор жастар болашағ ы екені баса айтылғ ан. Ө йткені ХХI ғ асырдағ ы болашақ қ оғ амның салауаттылығ ы, сол қ оғ амды алып жү ретін болашақ жастардың салауатты ө міріне байланысты. Демек, салауатты ө мірге қ айшы келетін, пайдасынан гө рі зияны басым, сырт кө зге онша қ атерлі, ә дет болып кө ріне қ оймайтын темекінің зияныны естен шығ армауымыз қ ажет. 2002 жылдың «Темекі шегудің алдын алу жә не шекпеу туралы» заң ғ а қ ол қ ойды. Заң ның басты мақ саты балалар мен жасө спірімдерді осы зиянды ә деттен аулақ болуғ а ү ндейді.

Сауалнама сұ рақ тар:

1. Темекі шегу адам ө міріне зиян келтіреді ме?

А) Иә; В) жоқ; С) білмеймін.

2. кө шеде шылым туралы жарнамалар ілінгені дұ рыс па?

А) жоқ; В) иә; С) келіспеймін.

3. сіз темекі шегесіз бе?

А) Иә; В) жоқ; С) кейде.

4. отбасың да темекі шегетін адамдар бар ма?

А) Иә; В) жоқ.

5. болашақ ұ рпақ ү шін темекінің зияны бар ма?

А) Иә; В) жоқ.

6. Гайморит ауруын темекі шегу арқ ылы емдеуге болады ма?

А) Иә; В) жоқ.

7. шылым шегу қ атерлі ауруларғ а апаратынына сенесіз бе?

А) Иә; В) жоқ.

8. шылым шегудің тыныс алу мү шелеріне зияны бар ма?

А) Иә; В) жоқ.

9. темекі шегітін адамның қ асында тұ рып, темекі шекпейтін адам никотин, т.б. улы заттармен улануы мү мкін бе?

А) Иә; В) жоқ.

10. шылым шегудің адам психикасына ә сері бар ма?

А) Иә; В) жоқ.