Сынып сағаттарының үлгілері

Тақ ырыбы: «Қ ұ сбегі туралы тү сінік»

3-сынып

Тә рбие сағ атының кө здеген мақ саты: халқ ымыздың ұ лттық аң шылық дә стү рә мен таныстыру. Аң шылық дә стү рдің қ алыптасуы жә не қ ұ сбегілер туралы айтып, аң шылық жабдық тарымен таныстырылады тақ тағ а аң шылық кә сібінің кө ріністері бейнеленген суреттер ілінеді. Қ ыран бү ркіттің суреті жеке салынып іліну қ ажет. Сондай-ақ плакатқ а қ ыран баптағ анда қ олданылатын бұ йымдардың (томағ а, аяқ қ ап, балақ бау, тұ ғ ыр, желі балта, жемсауыт) суреттері салынады.

Бастауыш оқ ушығ а сө з берілді.

- Қ ұ рметті, оқ ушылар жә не қ онақ тар! Сіздер біздің «Атаменкен»бағ дарламасы «Қ ұ сбегі» аялдамасындағ ы «Аң шылық дә стү рі», «Бү ркітші» тақ ырыптарына орай ө ткізілетін сынып сағ атына қ ош келдің іздер.

Бұ дан ә рі кү й табақ тан «Ақ сақ қ ұ лан» кү йі тың далады. Тың дау кезінде екі оқ ушы Абай ө лең ін тө рт шумақ тан мә нерлеп айтып отырады.

Ұ л бала:

Қ ан сонарда бү ркітші шығ ады аң ғ а,

Тастан кү лкі табылар аң дығ анғ а.

Жақ сы ат пен тату жолдас бір ғ анибет,

Ың ғ айлы ық шам киім аң шы адамғ а.

Қ ыз бала:

Салаң етіп жолық са қ айтқ ан ізі,

Сағ адан сымпың қ ағ ып із шалғ анда.

Бү ркітші тау басында қ ағ ушы ойда,

Іздің бетін тү зетіп аң дығ анда.

Ұ л бала:

Томағ асын тартқ анда бір қ ырымнан,

Қ ыран қ ұ с кө зі кө ріп самғ ағ анда.

Тө мен ұ шсам, тү лкі ө рлеп қ ұ тылар деп.

Қ анды кө з қ айқ аң қ ағ ып шық са аспанғ а.

Қ ыз бала:

Кө ре тұ ра қ алады қ ашқ ан тү лкі,

Қ ұ тылмасын білген соң қ ұ р қ ашқ анғ а,

Аузын ашып қ оқ ақ тап, тісін қ айрап,

Ол да талас қ ылады шыбын жанғ а,

Қ ызық кө рер, кө ң ілді болса аң шылар,

Шабар жерін қ арамас жығ ылғ анғ а.

Ұ л бала:

Қ ырық пышақ пен қ ыржың дап тұ рғ ан тү лкі,

Ол-дағ ы осал жау емес қ ыран паң ғ а.

Сегіз найза қ олың да, кө з аудармай,

Батыр да аял қ ылмайды ертең таң ғ а.

Қ ыз бала:

Қ анат қ ұ йрық суылдап ысқ ырады,

Кө ктен қ ыран сорғ алап қ ұ йылғ анда.

Жарқ -жұ рқ етіп екеуі айқ асады,

Жеке батыр шық қ андай қ ан майданғ а.

Ұ л бала:

Біреуі – кө к, біреуі –жер тағ ысы,

Адам ү шін батысып қ ызыл қ анғ а.

Қ ар – аппақ, бү ркіт – қ ара, тү лкі –қ ызыл,

Ұ қ сайды қ аса сұ лу шомылғ анғ а.

Қ ыз бала:

Кө лең кесі тү седі кө кейінде

Ә р сө зін бір ойланып, салмақ тасаң,

Мұ ны ұ қ са, жігіттер, аң шы ұ қ сын,

Біле алмасың, қ ұ с салып дә м татапасаң.

Мұ ғ алім:

- Керегіміз – ағ аш, ата-бабамыз – қ азақ, -дегендей, батырларымыз елін,

жерін жаудан қ орғ аумен біргі, аң аулап, қ ұ с салып халық қ амқ оры болғ ан. Аң шылық ты кү нкө рістің бірі деп санаса, бү гінде оны сауық -сайран, сә н-салтанат рә сімі дә режесінде қ ызық тап тамашалайды.

Саятшылық ты халық ежелден ө нердің бір тү рі деп бағ алағ ан. Оны пайда табу немесе кү н кө ріс кө зі санамағ ан. Халық мә дениетінің аса кө рнекті қ айраткерлері – Шоқ ан, Абай, Ақ ан сері жә не басқ алар саятшылық ты жақ сы кө рген. Оғ ан олардың қ ырандар жайлы жазғ ан кө птеген шығ армалары куә. Бір кезде қ алың жұ ртты қ айран қ алдырып, талайлардың таң дайын қ ақ тырғ ан осынау ө нер біртіндеп кө мескіленіп жоғ алып бара жатыр. Саятшылық – ғ ажап қ ұ былыс, ү лкен ө нер, зор ғ ылым. Саятшылық ө нері арқ ылы халық табиғ атпен қ оян-қ олтық араласып, бір-біріне жақ ындығ ын сезінеді.

Кіріспе сө зден соң сұ рақ -жауапқ а ауысады. Сұ рақ -жауап мазмұ ны тө мендегідей болады.

Сұ рақ:

- Саятшылық ты қ алай тү сінесің дер?

- Кө шпелі ө мір салтын бастан кешірген халқ ымыз табиғ атпен мейлінше

жақ ын болғ ан. Сонымен бірге уақ ытты кө ң ілді ө ткізудің жолы ретінде де аң аулау, саясатшылық ты кең інен пайдаланғ ан.

- Аң кө с деп кімді атаймыз?

- Аң мен аң шы арасында аң дысуды айтып бітіруге болмайды. Бә рін біліп

болмайтын сырлар ө те кө п. Бірақ осының бә ріне мә н беретін адамды қ азақ халқ ы – аң кө с деп атайды. Аң кө с сө зі аулап жү рген аң ның сырын, сипатын тү сіне білетін адам деген ұ ғ ымды береді. Мысалы: аң шы аң аулау қ ызығ ына тү сіп, қ ұ зар биік тауғ а қ алай шық қ анын білмей қ алады. Ол таудан ө здігімен тү се алмайды, содан кейін қ ағ ушылар маралды аң кө ске қ арай айдайды, маралды кө рген аң кө с оларды қ уып таудан қ алай тү скенін де білмей қ алады.

- Қ ұ сбегі деп кімді айтамыз?

- Қ ұ сбегі – қ ыранды тү рге, топқ а жеке айыра білетін адам. Олар ө з

ішінен текке, туыстық қ а, ұ рпақ қ а бө лінеді. Қ ыран қ ұ стардың тү р-тұ лғ асына, сү йек бітіміне қ арай қ ұ сты сынай білетін сыншы адам. Қ ыранды ү йрете, тү лете білетін, аң ғ а сала білетін, бау қ ылауын тү сірмей ұ стай білетін адам.

- Бү ркітші деп кімді айтамыз?

- Бү ркітші – бү ркітті ұ стап, оны баптап аң ғ а сала білетін аң мен қ ұ стан

жан-жақ ты сауаты бар адам.

- Қ ағ ушы қ андай адам?

- Қ ағ ушы деп қ олың да қ ұ с жоқ, тығ ылып жатқ ан аң ды ү ркітетін адамды

айтамыз.

- «Бап» деген сө зді қ алай тү сінесің?

- Тілімізде бап сө зі ө те кө п кездеседі. (Ә нші-кү йшіге бап керек, адамғ а

бап керек. Мысалы: «Ат шаппайды, бап шабады», «бабына келген тұ лпардай, Жыр тең ізін шалқ ытар Жамбыл келді бабына»).

- Қ ыран, бү ркіт не алмайды, салса баптап, - тә різді нақ ылдар бар.

- Ұ лы адамдардың қ андай сө здерін білесің дер?

- Табиғ атта еркін жү ріп, аң қ уып, бү ркіт салу, саят қ ұ рып бай табиғ атты

тамашалауда ұ лы Абай атамыздың ө лең шумағ ы еске тү седі.

Таудан шие тергендей ала берсең,

Бір жасайсың, қ ұ марың ә р қ анғ анда.

Кө кіректе жамандық, еш ниет жоқ,

Аң болады кең есің қ ұ с салғ анда.

Ешкімге зияны жоқ ө зім кө рген,

Бір қ ызық ісім екен сұ м жалғ анда.

(Кү йтабақ тан «Жезкиік» ә ні тың далады. Оның мә ні тү сіндіріледі).

Мақ ал-мә телдер оқ ылып, мә ні тү сіндіріледі.

а) Баба бү ркіт барлап ұ шар,

балапан бү ркіт шарлап ұ шар.

1. Жапалақ сипағ анмен, сұ ң қ ар болмас.

2. Қ ұ с қ анатымен ұ шып, қ ұ йрығ ымен қ онады.

3. Атбегі тұ яғ ына қ арар,

Қ ұ сбегі қ иғ ына қ арар,

4. «Аң ды не кө рінбеген атады, не ерінбеген атады».

5. Сұ ң қ ар – қ ұ стың тө ресі,

Лашын – қ ұ стың жендеті.

Қ аршығ а – қ ұ стың ұ рысы.

6. Қ ұ стың алғ анынан, салғ аны қ ызық.

Мұ ғ алім:

- Қ ұ сқ а ауа, балық қ а су, аң ғ а орман керек. Аң ды кез келген адамғ а атуғ а рұ қ сат етпейді, ө зінің ату мерзімдері бар. Кейбір аң дар тұ қ ымы азайып кеткендіктен, олар Қ ызыл кітапқ а тіркеледі. Табиғ атты аялап, орманды, алқ апты кө бейткенде ғ ана аң дар кө бейеді.

Сабақ қ а бү ркітші шақ ырылады. Бір оқ ушы «Бү ркітші атамыз келді! Бапкер атамыз келді! – деп хабарлайды. Сынып оқ ушылары тұ рып бү ркітшіні қ арсы алып, қ имылмен (билеп) мына ә нді орындады.

Тамаша қ ырдан қ ызыл тү лкі ауласа,

Тү лкіге қ ұ май қ осып қ иқ уласа.

Тамаша қ анжығ ың ды қ андап қ айтсаң,

Тамаша соның бә рі мү мкін болса.

Бү ркітші бү ркітімен сынып алдына шығ ып сө з алып, ө зінің бү ркіті жайлы ә ң гімелеп береді. Оқ ушылар қ ызық тап, оғ ан тү рлі сұ рақ тар қ ояды.

Оқ ушылар бү ркітші ә ң гімесіне риза болып, рахмет айтып, ө здерінің қ олдарымен дайындағ ан сыйлық тарын ұ сынады.

Тақ ырыбы: «Тә уелсіздік шежіресі»

Мақ саты:

1. Оқ ушылардың елжандылық қ асиетін дамыту, туғ ан жерге, Отанғ а деген сү йіспеншілігін арттыру, туғ ан тарихын қ астерлей білуге ү йрету.

2. Логикалық ойлауды дамыту.

Тү рі: жарыс тү рінде ө теді.

Кө рнекіліктер:

1. Плакат «Қ азақ стан тә уелсіздігіне 15 жыл».

2. Тақ ырып жазылады.

3. Ту, елтаң ба, президент портреті.

4. Ойыншылар №1, №2, №3, №4

5. Жалаушалар

6. Тә уелсіздік туралы нақ ыл сө здер.

Жоспар: Барлық оқ ушылар Ә нұ ранды айтады.

Мұ ғ алім:

- Сә леметсіздер ме, балалар жә не біздің кешіміздің қ онақ тары! Бү гінгі тә рбие сағ атымыз –Қ азақ стан Тә уелсіздігінің 15 жылдығ ына арналады. Балалар, сіздер ө здерің із білесіздер, биыл Қ азақ стан Республикасының тә уелсіздігіне 15 жыл толып отыр. Қ азақ стан Республикасының Жоғ арғ ы кең есі 1991 жылы 16 желтоқ санда Қ азақ станды егеменді ел болды деп жариялады. Бұ л кү н Қ азақ стан тарихына тә уелсіз Қ азақ стан Республикасының туғ ан кү ні алтын ә ріптермен жазылды. 1991 жылы 1 желтоқ санда Қ азақ стан Республикасының президент сайлауы болды. Оның қ орытындысында Нұ рсұ лтан Ә бішұ лы Назарбаев президент болып сайланды. Бұ л Қ азақ стан тарихында бү кіл халық қ атысқ ан жасырын дауыс беру арқ ылы сайланғ ан тұ ң ғ ыш президент еді.

Ал осы тә уелсіздік бізге қ алай келді? Біз оны білеміз бе? Біздің сабағ ымыз жарыс тү рінде ө теді. Ол 4 турдан тұ рады.

Алдымен біздің ойыншыларымызбен танысайық:

1-ші ойыншымыз.

2-ші ойыншымыз.

3-ші ойыншымыз.

4-ші ойыншымыз.

Ал енді I турды бастайық. Ол «Тарих шертеді» деп аталады. Бұ л турда мен Қ Р-ның тә уелсіздігі туралы сұ рақ тар қ оямын, ал сіздер жауап бересіздер. Жә не ә рбір дұ рыс жауап бергені ү шін 5ұ пайдан беріледі. Сұ рақ тарғ а жауабы дайын оқ ушы ө зінің қ олындағ ы жалауын кө тереді, ал егер ойыншыларымыз жауап бере алмаса, онда біздің кө рермендеріміздің жауап беруге мү мкіндіктері бар.

I тур: «Тарих сыр шертеді...»

Сұ рақ тар:

1. Біз қ ай елде тұ рамыз?

2. Біздің еліміздің президенті кім?

3. Қ Р-ның астанасы?

4. Қ Р-ның тә уелсіздігіне неше жыл толып отыр?

5. Қ Р-ның тә уелсіздігін алғ ан кү н?

6. Біздің қ аламыздың ә кімі кім?

7. Конституция дегеніміз не?

8. Қ Р-ның бұ рынғ ы астанасы қ ай қ ала?

9. Қ азақ стан қ андай мемлекет?