Тэма 19. Чытацкая і камунікатыўная кампетэнтнасць бібліятэкара як прадумова прафесійнай самарэалізацыі

Асноўныя пытанні:

1. Змест і значэнне паняццяў “камунікатыўная культура” і “камунікатыўная кампетэнтнасць”.

2. Патрабаванні да асобасных і прафесійных якасцяў бібліятэкара аддзела абслугоўвання.

3. Шляхі і спосабы фарміравання і ўдасканалення камунікатыўнай культуры бібліятэкара.

Любая прафесійная дзейнасць накладае на чалавека адметны адбітак – не столькі на яго знешні воблік, колькі на культуру і манеру зносін з людзьмі. Гэта заканамерна, таму што культура зносін, як усялякая іншая, адлюстроўвае жыццёвы і прафесійны вопыт асобы. Вопыт у сферы зносін – гэта сацыяльна-культурны вопыт, увасоблены ў сукупнасці ўласцівасцяў, уменняў, звычак, якія і забяспечваюць поспех.

Культура зносін уключае веданне законаў зносін і валоданне імі, уменне іх рэалізоўваць, асабістую культуру (здольнасць да самаразвіцця, самакантролю). Умовамі, што забяспечваюць поспех у працэсе зносін, выступаюць: здольнасць аб’ектыўна ацэньваць сябе і іншых, рэчы, падзеі, факты, бачыць іх такімі, якія яны ёсць, уменне слухаць і чуць іншага чалавека, здольнасць спачуваць і ўзаемадзейнічаць з ім.

Любая работа з людзьмі – сфера павышанай рызыкі і значных псіхалагічных нагрузак. Таму працаваць у бібліятэчным абслугоўванні паказана не кожнаму жадаючаму. Работнік, недастаткова падрыхтаваны дапастаяннага кантакту з людзьмі, можа нашкодзіць не толькііншым: сваім калегам, карыстальнікам – алеі самаму сабе.

Дзелавыязносіны бібліятэчных работнікаў – гэта разнастайныя формы непасрэдных кантактаўз людзьмі. Бібліятэкары, як урачы, юрысты, педагогі– прадстаўнікі прафесій тыпу «чалавек-чалавек», прыступаючыда самастойнай дзейнасці, нерэдкаразумеюць, што для наяўнасціпачуццязадаволенасці і ўпэўненасці ў сваіх сілах мала толькі прафесійных ведаў іўменняў. Патрабуецца нешта большае: уменне дакладна выражаць сваедумкі, слухаць суразмоўніка, адчуваць яго эмацыйны стан, унікаць у матывы яго меркаванняў, наладжваць зім дабразычлівыяадносіны.

Тут важна адзначыць існуючую зараз у бібліятэказнаўстве сітуацыю: ёсць думка, што эталонам у абслугоўванні павінны стаць апасрэдаваныя зносіны бібліятэкара і чытача, калі максімальная нагрузка прыпадае на арганізацыю кніжнага фонду, даведачнага апарату, камп’ютарызацыю пошуку інфармацыі. На апошняй стадыі бібліятэкар працуе ў рэжыме «пытанне – адказ». Такая работа характэрная для добра аснашчаных найноўшай тэхнікай бібліятэк на Захадзе.

Аднак час пакажа, наколькі скароціцца сфера непасрэдных зносін бібліятэкара і чытача пры паўсюдным укараненні тэхнікі. Магчыма, навуковыя, тэхнічныя, спецыяльныя бібліятэкі абяруць менавіта такі шлях развіцця, але публічныя бібліятэкі, з нашага пункту гледжання, прынцыпова маюць іншы імідж, і гэта звязана не столькі з тэхнічнай бедносцю, колькі з патрыархальносцю славянскага менталітэту, імкнення людзей да зносін, да няспешнага абмеркавання прачытанага, жадання выказацца і быць пачутым. Аб гэтым, дарэчы, нярэдка ўспамінаюць у настальгічных танах і нашы суайчыннікі, апынуўшыся за мяжой. Самыя апошнія даследаванні паказалі – чытач схільны бачыць бібліятэку як месца дасуга, асяродак асветы і цэнтр зносін.

У прафесіі бібліятэкара, які працуе непасрэдна з чытачамі, зносіны з фактара, саправаджаючага дзейнасць, пераўтвараюцца ў сутнасны атрыбут прафесійнай дзейнаці. Такім чынам, прафесійная кампетэнтнасць для бібліятэкара – гэта, перш за ўсё, камунікатыўная кампетэнтнасць. Кампетэнтнасны падыход у адукацыі выступае ў якасці цэнтральнага ў фарміраванні канкурэнтаздольнага спецыяліста. Ён аб’ядноўвае ў сабе інтэлектуальную і навыкавую кампаненту адукацыі. Паняцце «кампетэнтнасці» заключаецца ў разуменні працэса навучання «ад выніку», і яно значна шырэй паняццяў «веды» альбо «уменні». Гэта не проста сума ведаў, уменняў і навыкаў, але яшчэ і здольнасць іх выкарыстання. Спецыяліст, які валодае кампетэнцыямі, г.з. колам пытанняў, у якіх ён добра дасведчаны і можа іх ужываць у сваёй прафесійнай дзейнасці, з’яўляецца канкурэнтаздольным. Ва ўмовах кан’юнктуры рынку працы спецыяліст-бібліятэкар павінен валодаць цэлым комплексам якастяў, каб эфектыўна канкурыраваць і рэеалізоўваць свой патэнцыял.

У комплекс такіхякасцяўуваходзяць:

- камунікатыўныяздольнасці: валоданне тэхналогіяй іпэўнымі навыкамізносін, вядзення перамоў; уменнябудаваць міжасабовыя адносін, разумець і прымаць, матывы і устаноўкі партнёраў пазносінах; гатоўнасць да пазітыўных міжасабовых зносін; цярпімасць даінакамыслення;

- здольнасці да супрацоўніцтва: уменне быць камунікабельным, кантактным у розных сацыяльных групах, работаць супольна ў розных камандах і сітуацыях; уменне выкарыстоўваць прадуктыўныя стратэгіі для ўплыву і пераканання людзей, а таксама дзелавыяіасабовыя кантакты як сродак дасягнення сваіх мэтаў, лёгка прадухіляцьальбо умела выходзіць з канфліктных сітуацый, успрымаць свет і людзей у кантэксце агульначалавечых каштоўнасцей.

Для бібліятэкаравельмі неабходна стаць зусім не настаўнікам, а дабразычлівым суразмоўнікам чытача. І толькіў тым выпадку, калі сам чытч выкажа такое жаданне, бібліятэкар будзе яго кваліфікаваным помочнікам у выбарыпатрэбнай кнігі і іншых інфармацыйных матэрыялаў. Акрамя таго, веданне правіл зносіндапамагае стварыць для наведвальнікаўабстаноўку камфортуіўтульнасці.

Існуе мноства фармуліровак паняцця камунікатыўнай кампетэнтнасці. Яно ўключае два аспекты: «кампетэнтнасць» і «камунікацыя». У тлумачальным слоўніку С.І. Ажэгава кампетэнтны чалавек вызначаецца як «ведаючы, дасведчаны, аўтарытэтны ў якой-небудзь галіне». Джон Равен, у сваю чаргу, вызначае кампетэнтнасць, як шматкампанентнае ўтварэнне, дзе яго кампаненты: кагнітыўны, афектыўны, валявы, а таксама кампанент, аб’ядноўваючы навыкі і вопыт – адносна незалежныя адзін ад другога, і маюць якасць кумулятыўнасці і ўзаемазамяняльнасці. З гэтага вынікае, што кампетэнтнасць можа быць прадстаўлена, як сукупнасць ведаў, уменнняў і навыкаў чалавека ў пэўнай галіне дзейнасці. Зыходзячы з таго камунікатыўная кампетэнтнасць – гэта сукупнасць ведаў, уменняў і навыкаў, дазвалюючых чалавеку эфектыўна ажыццяўляць зносіны.

Пад камунікатыўнай кампетэнтнасцю, адпаведна А.Б.Дабровічу, разумеецца сістэма унутраных рэсурсаў, неабходных для пабудовы эфектыўнай камунікацыі ў пэўных сітуацыях асобаснага ўзаемадзеяння.

Пятроўская Л.А. лічыць, што камунікатыўная кампетэнтнасць утрымлівае ў сабе кампетэнтнасць у зносінах па суб’ект-суб’ектнай і па суб’ект-аб’ектной схемах зносін, што яна ахоплівае кампетэнтнасць як у вырашэнні прадуктыўных, так і рэпрадуктыўных задач.

Багданава І.А. пад камунікатыўнай кампетэнтнасцю разумее антагенетычна фарміруемую ў чалавека сістэму правілаў моўных і нямоўных паводзін у разнастайных камунікатыўных сітуацыях.

Аналіз псіхалагічнай літаратуры дазваляе адзначыць, што не існуе адназначнай трактоўкі паняцця «камунікатыўная кампетэнтнасць», а тым больш «камунікатыўная кампетэнтнасць бібліятэкара». Разам з тым можна зрабіць наступныя высновы:

1. З’яўляючыся значнай і адносна самастойнай падсістэмай у структуры прафесійнай кампетэнтнасці, камунікатыўная кампетэнтнасць праяўляе сябе як здольнасць асобым чынам і ў пэўных умовах узаемадзейнічаць з іншымі людзьмі. Паняцце «камунікатыўная кампетэнтнасць» – гэта комплекснае паняцце, таму яго нельга абмяжоўваць ні асобаснымі здольнасцямі, ні дасведчанасцю чалавека ў галіне псіхалогіі зносін, ні ансамблем асобасных рысаў і г.д., бо пры гэтым трактоўка оказваецца однабаковай.

2. Камунікатыўную кампетэнтнасць асобы варта разглядаць як складанае цэласна-асобаснае ўтварэнне, якое уключае ў сабе гуманістычныя арыентацыі, камунікатыўныя каштоўнасці, сукупнасць асабовых якасцяў, забяспечваючих гатоўнасць да дыялагічных зносін, веданне асноў зносін, і культуру ўзаемадзяння, што праяўляецца ў працэсе зносін.

Сістэемны аналіз камунікатыўнай кампетэнтнасці як інтэгратыўнай якасці асобы дае падставу выдзяліць наступныя яе кампаненты: каштоўнасна-асабовы, кагнітыўны, аперацыйна-дзейнасны.

Каштоўнасна-асабовы кампанент уключае гуманістычныя арыентацыі, камунікатыўныя каштоўнасці асобы, сукупнасць асабовых якасцяў, якія забяспечваюць гатоўнасць да дыялагічных зносін.

Кагнітыўны кампанент аб’ядноўвае веды аб заканамернасцях зносін, камунікатыўных уласцівасцях асобы, вопыт карыстання гэтымі ведамі, вопыт фармуліравання задач зносін і мадэліравання камунікатыўных паводзін. Камунікатыўныя веды даюць уяўленне аб тым, што такое зносіны, якія існуюць іх віды, фазы, заканамернасці развіцця; гэта веды аб тым, яакія існуюць камунікатчўныя метады і прыёмы, які ўплыў яны аказваюць. Да гэтай галіны дачыняецца і веданне ступені развіцця ў сябе тых ўі іншых камунікатыўных уменняў.

Аперацыйна-дзейнасны кампанент уключае ўменні і навыкі зносін, якія абумоўліваюць культуру ўзаемадзеяння.

Структурныя кампаненты камунікатыўнай кампетэнтнасці ўзаемазвязаныя і ўзаемазалежныя. Значнае месца займаюць гуманістычныя арыентацыі і камунікатыўныя каштоўнасці, якія прадумоўліваюць наяўнасць тых адбо іншых матываў паводзін, аказваюць значны ўплыў на дзеянні ў непасрэных зносінах, стымулююць узнікненне патрэбы асобы ў набыцці прафесійна значных, камунікатыўных ведаў. Каштоўнасныя арыентацыі, асобасны сэнс прафесіі маюць прынцыповае значэнне для фарміравання індывідуальнага стылю прафесійнай дзейнасці, вызначаючы яго характар.

Кампетэнтныя паводзіны, галоўным чынам, залежаць ад:

1) матывацыііздольнасці ўключацца ў дзейнасць высокагаўзроўню, напрыклад, праяўляць ініцыятыву, браць на сябеадказнасць, аналізаваць работу арганізацый альбо палітычных сістэм;

2) гатоўнасціўключацца у суб’ектыўна значныя дзеянні, напрыклад, імкнуцца паўплываць на тое, што адбываецца ў сваёй арганізацыіальбо на накірункі грамадскага руху;

3) гатоўнасцііздольнасці садзейнічаць клімату падтрымкіізаахвочвання тых, хто спрабуе ўводзіць новае, альбо шукае спосабы больш эфектыўнай работы;

4) адэкватнагаразумення таго, як функцыянуюцьарганізацыя іграмадства, дзе чалавек жыве і працуе, іадэкватнагаўспрымання ўласнай роліі ролііншых людзей уарганізацыіі наогул у грамадстве;

5) адэкватнага ўяўлення аб шэрагу паняццяў, звязаных з кіраваннем арганізацыямі. У лік такіх паняццяў уваходзяць: рызыка, эфектыўнасць, лидарства, адказнасць, справаздачнасць, камунікацыя, равенства, удзел, дабрабыт і дэмакратыя.

Шляхі і спосабы ўдасканалення камуніатыўнай культуры бібліятэкара і павышэння яго камуніатыўнай кампетэнтнасці можна пазначыць і сістэматызаваць наступным чынам:

• вывучэнне навуковых падыходаў і метадычных рэкамендацый, накіраваных на паляпшэнне зносін;
• вывучэнне тыповых сітуацый і методык бібліятэчных зносін, адлюстраваных у публіацыях;
• аналіз заканамернасцяў зосін, характару і прычын камунікатыўных паводзін людзей, адлюстраваных у лепшых творах мастацай літаратуры;
• аналіз уласных камунікатыўных паводзін і камунікатыўных паводзін калег у працэсе абслугоўвання карыстальнікаў;
• выкарыстанне ведаў аб зносінах і іх заканамернасцях у рэальных сітуацыях абслугоўвання карыстальнікаў і дзелавых адносін з калегамі;
• мэтанаіраванае самастойнае набыццё камунікатыўных навыкаў і ўменняў у ходзе зносін з карыстальнамі і падчас падрыхтоўкі і правядзення масавых мерапрымстваў;
• дзелавыя і ралявыя гульні, разбор канкрэтных сітуацый зносін падчас прафесійнай вучобы і вытворчых нарад;
• сацыяльна-псіхалагічны трэнінг пад кіраўніцтвам спецыялістаў адпавднай кваліфікацыі.

Як бачым, шляхі павышэння камунікатыўнай культуры бібліятэара ў большай сваёй частцы залежаць ад самаго бібліятэкара і яго асабістага жадання паляпшаць узровень сваіх камунікатыўных паводзін. Але зараз многія бібліятэкі надаюць шмат увагі мэтанакіраванаму павышэнню камуніатыўнай кампетэнтнасці персанала.

Сучаснае беларускае грамадства мае патрэбу не толькі ў кансалідуючай сістэме ідэй, здольных аб’яднаць розныя колы насельніцтва ў адпаведнасці з іх каштоўнаснымі арыентацыямі, маральнымі нормамі, ладам жыцця, сацыяльнай актыўнасцю, але, і ў яшчэ большай ступені, ў прафесійна і камунікатыўна падрыхтаванай арміі прапагандыстаў, правайдэраў гэтых ідэй. Бібліятэкары па роду сваёй дзейнасці і сацыяльнаму статусу заўсёды выступалі ў ролі такіх правайдэраў.

Любая ідэалогія, нават сацыяльна значная і тэарэтычна абгрунтаваная, можа замацаваць, альбо змяніць грамадскія адносіны толькі ў тым выпадку, калі ў ёй знаходзяць адлюстраванне глыбінныя інтарэсы людзей, сацыяльных груп і слаёў. Нараджэнне і развіццё прыярытэтнай нацыянальнай ідэі прадугледжвае наяўнасць разнастайнасці і плюралізму думак, дыялогу і свабоды выбару, сінтэзу ідэй і базавых каштоўнасцяў у мэтах дасягнення дэмакратычнага пагаднення па асноўных праблемах развіцця суверэннай дзяржавы.

Узнікненне і існаванне бібліятэкі як сацыяльнага інстытута вызначалась патрэбамі грамадства, асобных суполак, слаёў і груп у інфармацыйным забеспячэнні ідэалагічнага абгрунтавання сваіх інтарэсаў у палітыцы, эканоміцы, культуры і мастацтве. Чым больш масавай і абвостранай станавілась палітычная дзейнасць, тым большую ролю пачынала адыгрываць у ідэалагічных працэсах інфармацыя, і тым у большай ступені бібліятэкі з іх інфармацыйнымі рэсурсамі станавілісь своеасаблівымі інструментамі ідэалагічнай арыентацыі чалавека, фарміравання яго светапогляду.

У параўнанні са сродкамі масавай інфармацыі, пад уплывам якіх знаходзяцца шырокія колы насельніцтва, бібліятэка ажыццяўляе інфармацыйнае ўзаемадзеянне з кожным асобным чалавекам, што звяртаецца да яе ў пошуках ведаў, звестак, фактаў, ідэй. Інфармацыйныя патрэбы карыстальнікаў тут сугуба індывідуалізаваныя, нават калі яны абумоўлены пэўным сацыяльным запытам і адлюстроўваюць ідэалагічныя, палітычныя і эканамічныя працэсы, што адбываюцца ў свеце тут і зараз. Таму і ўплыў з боку бібліятэкі ажыццяўдяецца індывідуальна, дыференцавана, з улікам сацыяльна-псіхалагічных характарыстык асобы абанента, з ужываннем адпаведных методык узаемадзеяння і пры наяўнасці зваротнай сувязі на ўсіх этапах кантакту.

Нават калі ў групавым і франтальным абслугоўванні бібліятэкар сутыкаецца з вялікай сукупнасцю наведвальнікаў, ён бачыць перад сабой не масу, не натоўп, не абстрактную аўдыторыю, а канкрэтных людзей, з якімі ажыццяўляецца кантакт у абставінах непасрэдных зносін. У адрозненне ад журналіста, што стварае свой інфармацыйны прадукт у разліку на шырокія і даволі аморфныя колы чытачоў, слухачоў, гледачоў і не мае магчымасці, непасрэдна назіраючы іх рэакцыю, змяніць нешта ў трансліруемай інфармацыі, бібліятэкар бачыць, чуе, адчувае жывую рэакцыю, водгук аўдыторыі і можа перабудавацца ў адпаведнасці з ёй, знайсці больш дзейсныя спосабы давядзення інфармацыі, максімальна ўзмацняючыя ідэалагічны ўплыў.

Усё гэта не толькі з’яўляецца спрыяльнай прадумовай да эфектыўнага сацыяльна-псіхалагічнага ўздзеяння, але і патрабуе ад бібліятэкара ўжывання больш тонкіх і дакладных, псіхалагічна абгрунтаваных методык узаемадзеяння з чытачамі падчас інфармацыйных стасункаў. Бібліятэчная прафесія адносіцца да шэрагу спецыяльнасцяў, якія арганічна звязаны са зносінамі, больш таго: зносіны сталі неад’емнай кампанентай прафесійнай дзейнасці бібліятэкара, а кампетэнтнасць у зносінах, альбо камунікатыўная кампетэнтнасць – умовай яго прафесійнай кампетэнтнасці.

Камунікатыўная кампетэнтнасць – гэта сукупнасць камунікатыўных здольнасцяў, камунікатыўных уменняў і камунікатыўных ведаў, адэкватных камунікатыўным задачам і дастатковых для іх вырашэння. Камунікатыўная кампетэнтнасць бібліятэкара складаецца з наступных элементаў: умення адэкватна ўспрымаць і разумець суразмоўніка, здольнасці данесці да яго інфармацыю ў той форме, якая максімальна адпавядае псіхалагічным характарыстыкам асобы, ступені сфарміраванасці яе інфармацыйнай культуры, мэтам і задачам зварота да дадзенай інфармацыі. Не апошнюю ролю адыграе і спосаб самапрэзентацыі бібліятэкара як спецыяліста і чалавека, дэманстрацыя яго лепшых прафесійных, асобасных і камунікатыўных якасцяў, бо ацэнка асобы бібліятэкара з боку чытача заўсёды станоўча, альбо адмоўна ўплывае на ўспрыманне інфармацыі. Асабліва гэта тычыцца інфармацыі, здольнай уплываць на фарміраванне каштоўнасных арыентацый, светапогляду, сістэмы ацэнак і пераваг. У рэшце рэшт уменне стварыць атмасферу, спрыяльную да засваення пэўных ідэй, адыграе не меньш важную ролю, чым наяўнасць і слушнасць саміх ідэй. Усё гэта патрабуе новага падыходу да навучання будучых бібліятэкараў, пэўных змен арганізацыі вучэбнага працэсу ў накірунку яго псіхалагізацыі, незалежна ад таго, для бібліятэк якога тыпу мы рыхтуем спецыяліста.

На кафедры метеджмента інфармацыйна-дакументнай сферы безумоўна ствараюцца прадумовы дзеля таго, каб працэс фарміравання камунікатыўнай кампетэнтнасці будучых бібліятэкараў і інфармацыйных работнікаў уяўляў сабой стройную сістэму. Безумоўна, у метадалагічным, тэарэтычным аспеакце яна грунтуецца на сучасных дасягненнях псіхолага-педагагічных навук, якія выкладаюцца студэнтам. Але для фарміравання камунікатыўных навыкаў і уменняў адной тэорыі недастаткова. Як немагчыма навучыцца плаваць, не ўваходзячы ў ваду, так немагчыма набыць навыкі зносін не ўступаючы ў зносіны. Тым больш, што бібліятэчныя, інфармацыйныя зносіны маюць свою спецыфіку, якая не знаходзіць адлюстраванне у агульнатэарэтычных курсах.

Спецыфічныя асаблівасці зносін у працэсе бібліятэчна-інфармацыйнага абслугоўвання разглядаюцца ў шэрагу спецкурсаў і курсаў па выбару, такіх як “Бібліятэчныя зносіны”, “Псіхалогія кіравання”, “Бібліятэчная канфлікталогія”(Н.У.Клімянкова). Не меньш значнымі для падрыхтоўкі да актыўных зносін с чытачамі з’яўляюцца і вучэбныя дысцыпліны, ў якіх аналізуецца псіхалагічная прырода чытання і сутнасць яго ўплыву на фарміраванне светапогляду асобы карыстальніка: “Чытачазнаўства”, “Псіхалогія чытання” (С.А.Паўлава). Фарміраванню навыкаў зносін падчас групавога і франтальнага абслугоўвання прызваны спрыяць курсы: “Бібліятэка і вольны час”, “Кніжная рэклама” (Л.А Дзямешка), “Паблік рылэйшанз” (С.А.Паўлава) і інш.

Змест асноўнага курса “Абслугоўванне карыстальнікаў бібліятэк” таксама у значнай ступені накіраваны на падрыхтоўку будучых бібліятэкараў да зносін з чытачамі. Лабараторна-практычныя заняткі пабудаваны такім чынам, каб студэнты, незалежна ад спецыялізацыі, аналізавалі тыповыя сітуацыі зносін, што адбываюцца ў працэсе абслугоўвання, адпрацоўвалі камунікатыўныя навыкі і ўменні. Асабліва важная роля ў падрыхтоўцы будучых спецыялістаў надаецца правядзенню групай масавага мерапрыемства, прысвечанага актуальнай праблеме грамадскага жыцця, якая знайшла адлюстраванне ў творах друку.

На першы погляд курсы “Арганізацыя і тэхналогія бібліяграфічнай работы” (АТБР), “Бібліятэчна-інфармацыйны менеджмент”, “Бібліятэчна-інфармацыйны маркетынг” не маюць непасрэднага дачынення да фарміравання камунікатыўнай культуры студэнтаў, але ўскосна кожны з іх уносіць сваю лепту ў дадзены працэс. Так, падчас выканання лабараторных работ, прысвечаных арганізацыі індывідуальнага і групавога інфармавання (АТБР), фарміравання аптымальнага маральна-псіхалагічнага клімату ў калектыве (менеджмент), правядзення і аналізу маркетынгавых даследванняў (маркетынг) асабліва, калі заняткі праводзяцца ў выглядзе дзелавой гульні, у студэнтаў фарміруюцца навыкі вядзення дзелавой размовы, дыскусіі, публічнага выступлення, узаемадзеяння ў калектыве.

Але дзеля таго, каб асобныя намаганні пераўтварыць у стройную сістему фарміравання камунікатыўнай кампетэнтнасці студэнтаў, неабходна уключыць у навучальны працэс трэнінг камунікатыўнай кампетэнтнасці, прызваны выхаваць у будучых бібліятэкараў навыкі і уменні, якія забяспечваюць псіхалагічнае ўзаемадзеянне з чытачамі ў працэсе бібліятэчна-інфармацыйнага абслугоўвання і з калегамі па рабоце ў ходзе супольнай дзейнасці. Заняткі павінны быць накіраваны на вырашэнне наступных задач: засваенне канцэпцыі камунікатыўнай кампетэнтнасці ва ўзаемадзеянні партнёраў па зносінах, адпрацоўка навыкаў уступлення ў кантакт з выкарыстаннем сігналаў, якія спрыяюць узаемадзеянню (вербальных, невербальных, паралінгвістычных), адпрацоўка навыкаў актыўнага слухання (фармулявання правільных пытанняў, “малай размовы”, удакладнення і заахвочвання да разгортавання адказу, перафразіравання, інтэрпрэтацыі), адпрацоўка тэхнік зніжэнна эмацыйнага напружання (падкрэслівання агульных мэт, каштоўнасцяў, падкрэслівання значнасці партнёра, вербалізацыі эмацыйных станаў). Трэнінг можа існаваць як самастойна, ў якасці сацыяльна-псіхалагічнага практыкума, так і ў межах курса “Бібліятэчныя зносіны”.

У любым выпадку спецыялістам інфармацыйна-дакументнай сферы для актыўнага ўдзелу ў працэсе фарміравання і распоўсюджання інфармацыйнай культуры неабходна спецыяльнае навучанне, авалоданне сродкамі псіхалагічнага ўздзеяння, накіраванага на развіццё ведаў, сацыяльных установак, уменняў і вопыту ў галіне міжасабовых зносін, якія выступаюць у якасці інструмента плённай дзейнасці бібліятэчна-інфармацыйных устаноў.

Літаратура:

1. Алтухова, Г.А. Культура речи библиотекаря / Г.А. Алтухова. – М., 2000.– 190 с.
2. Алтухова, Г.А. Профессиональная этика библиотекаря: учебное пособие / Г.А. Алтухова. – М.: Профиздат, 2000. – 183 с.
3. Клименкова, Н.В. Некоторые аспекты формирования коммуникативной культуры библиотекаря / О.В.Бушуева, Н.В. Клименкова // Вопросы библиотековедения и библиографоведения. – Мн., 1992. – Вып. 13. – С.23-36.
4. Даниленко, О.И. Культура общения и её воспитание / О.И. Даниленко. – Л., 1989. – С. 62-76.
5. Добрович, А.Б. Воспитателю о психологии и психогигиене общения / А.Б. Добрович. – М., 1989. – С.164-214.
6. Езова С.А. Культура общения библиотекарей: учебно-методическое пособие / С.А. Езова. – М.: Либерея, 2004. – 143 с.
7. Клименкова, Н.В. Читательское общение как фактор формирования культуры чтения / Н.В. Клименкова // Тезисы докл. междунар. конф. – Вильнюс, 1992. – С.49-51.
8. Клименкова, Н.В. Библиотекарь в общении с читателями / Н.В. Клименкова // Массовая библиотека’93. – М., 1993. – С. 9-15.
9. Манукян Л.И. Коммуникативная компетентность библиотекаря: подходы к уточнению понятия / Л.И.Манукян // Бібліятэкі і музеі ў сістэме інавацыйнай дзейнасці: матэрыялы навукова-практычнай канферэнцыі (21-22 кастр. 2009 г.). – Мінск, 2010. – С. 222-227.
10. Петровская, Л.А. Компетентность в общении / Л.А. Петровская. – М., 1989. – С. 141-169.