Клиникалық көрінісі

Созылмалы тасты емес холецистит (СТЕХ) кең тарағ ан ауру болып табылады, ә ртү рлі жас адамдарда кездеседі, дегенмен де кө біне ­40-60 жас аралығ ында кездеседі. 75 жастан асқ андарда калькулезді холецистит басым болады.

Тассыз да, калькулезді де холециститпен ерлерге қ арағ анда ә йелдер жиі ауырады.

Субъективті белгілері.

Ауыру белгісі – аурудың негізгі субъективті симптомы заболевания. Ауыру сезімінің орналасуы, қ арқ ындылығ ы, ұ зақ тығ ы қ осымша ө т шығ ару жолдарының дискинезиясына, ас қ орыту жолдарының ауруларына, созылмалы холециститтің асқ ынуларына байланысты. СТЕХ кезінде ауыру сезімі ә детте оң қ абырғ а астында, кейде асқ азан асты аймағ ында орналасады. Ауыру сезімінің пайда болуы немесе кү шеюі ә детте кө п мө лшерде, майлы, қ уырылғ ан, ө те суық немесе ыстық тамақ қ абылдаумен, газдалғ ан сулар, алкоголь қ абылдаумен байланысты. Кейде ауыру сезімі қ арқ ынды физикалық кү ш тү скенде немесе психоэмоциональды кү йзелісті жағ дайлармен байланысты болады. СТЕХ ә ркезде ө т қ абының дискинезиясымен жү реді.Дискинезияның гипотониялық вариантында ауыру сезімі тұ рақ ты, сыздағ ан, ө те қ атты айқ ын болмайды. Кейде ауыру сезімінен гө рі, оң қ абырғ а астында ауыртпалық сезімі кү шті болады.

Ө т қ абының гипертониялық дискинезиясында ауыру сезімі ұ стамалы сипатта, қ арқ ынды болады, ол ө т қ абының мускулатурасының спастикалық жиырылуымен байланысты. Ө те қ атты ауыру сезімі (ө т шаншуының ұ стамасы), калькулезді немесе «мойындық» холециститте байқ алады (локализациясы ө т қ абының мойын аймағ ында).

СТЕХ ауыру сезімдері оң иық қ а, оң жауырынғ а, кейде бұ ғ анағ а беріледі.Ауыру сезімі ө т қ ап ішілік қ ысымның артуымен де жү реді.Созылмалы холецистит перихолециститпен асқ ынғ анда ауыру сезімі соматикалық ауыру сезімі деп аталатын сипатта болады.

Оның пайда болу себебі: жұ лын ми нервтерімен иннервацияланатын париетальды ішперденің, тері асты клетчатканың, терінің тітіркенуі. Созылмалы панкреатит дамығ анда ауыру сезімдері белдемелік сипатта болып, эпигастрий, оң қ абырғ а астына, кейде кіндік айналасы аймағ ына берілуі мү мкін, ал реактивті гепатитпен асқ ынғ анда -ауыру сезімі барлық бауыр аймағ ында орналасады.

Диспепсиялық шағ ымдар -лоқ су, қ ұ су (30-50%), аузында ащы сезім, қ ышқ ылмен кекіру (ә сіресе ө т қ абының қ осымша гипотониялық дискинезиясы болғ анда). Екіншілік гастродуоденит, гастрит, панкреатит, энтерит даму салдарынан қ ыжылдау, сасық иісті кекіру, метеоризм, тә беттің тө мендеуі, диарея қ осылады.

Терілік қ ышу -ө т бө лінудің бұ зылысын жә не ө т қ ышқ ылдарымен терінің нерв ұ штарын тітіркендіруді кө рсететін симптом. Ө т тас ауруына, холестаз синдромына тә н, бірақ кейде ө т іркілуімен байланысты СТЕХ кезінде де байқ алады.

Дене температурасының кө терілуі – созылмалы холециститтің ө ршу кезінде30-40% науқ астарда байқ алады, қ алтыраумен қ атар жү руі мү мкін.

Психоэмоциональды бұ зылыстар - д епрессия, жалпы ә лсіздік, тез шаршағ ыштық, тітіркенушілдік, эмоциональды ә лсіздік тек аурудың ө зімен ғ ана байланысты емес, сонымен қ атар психожарақ аттаушы ә серлермен де байланысты. Психоэмоциональды бұ зылыстар ө з кезегінде ө т шығ ару жолдарың дисфункциясымен бірге жү реді.

Кардиалгиялар – СТЕХ ө ршуі кезінде 25-50% науқ астарда жү рек тұ сында ауыру сезімдері мазалауы мү мкін, оның генезі рефлекторлы.

Егде жастағ ы науқ астардағ ы созылмалы холецистит жедел холециститке қ арағ анда2 есе аз кездеседі, қ арттық жаста жедел жә не созылмалы хо­лециститтің кездесуі бірдей (12 %).СХ ауыратын 70-80 % науқ астарда қ арттық шағ ында ө т жолдарының ди­скинезиясының клиникасы басым болады жә не 20-30 % -қ абынулы ү рдіс болады. Бірінші жағ дайда клиникалық кө рінісінде оң қ абырғ а астында ауырсыну синдромы басым болады, ол майлы, қ ақ талғ ан, маринадталғ ан тамақ тарды қ абылдағ аннан соң 2-4 сағ аттан соң пайда болады. Ауырсыну синдромның ұ зақ тығ ы мен кү ші ә ртү рлі, ол ө т шығ ару жолдарындағ ы гипертензияның дә режесіне байланысты болады. Екінші жағ дайда клиникалық кө рінісінде лоқ су, ауыз қ уысында ащы сезім, оң қ абырғ а астындағ ы ауыртпалық, метеоризм, іш қ атулары, субфебрили­тет, кейде склераның субиктериялылығ ы байқ алады.

Егде жаста бауырдың абсцестелуі де жиі кездеседі. Мұ ндай науқ астарда дене температурасының 38 С кө терілген тұ сында айқ ын лейкоцитоз (16-20·10⁹/л) жә не ЭТЖ артуы (30 мм/сағ жә не одан жоғ ары) байқ алады. Егде жастағ ы адамдарда ұ сақ, диффузды орналасқ ан бауыр абсцестері оперативті емге жарамайды. Мұ ндай науқ астарғ а кең спектрлі антибиотиктер тағ айындағ ан жө н. Мұ ндай беткей орналасқ ан ұ сақ бауыр абсцестерін анық тау ө те қ иын, тіпті қ азіргі заманғ ы анық тау ә дістерін (сканирлеу, эхография, компьютерлі то­мография) қ олданғ анның ө зінде де. Мұ ндай жағ дайда диагностикалық мә нді болып лапароскопия табылады.

Егде жастағ ы науқ астар терапиясында холеспазмолитиктер ішінде холаголды қ абылдағ ан жө н, оны оң қ абырғ а астында жағ ымсыз сезімдер мазалағ анда қ антқ а 10 тамшы тү рінде қ олданылады. Мұ ндай жағ дайларда спазмолитик плафиллин (папаверин гидрохлориді - 0, 02 г, платифиллин гидротар­трат - 0, 005 г) 1 таблеткадан кү ніне 2 рет тағ айындалады. Бактериостатикалық жә не босаң сытатын ә сер ететін спаз­молитик болгар пре­параты розанолды беруге болады, қ ұ рамында белсенді май бар. Препарат кү ніне 2 капсуладан 3 рет тамақ тан 30 мин бұ рын 1О кү н бойы тағ айындалады.Екі апталық ү зілістен соң емдеу курсы жалғ астырылады.

Гериатриялық тә жірибеде айқ ын емдік эффектілігі бар- холагогум болып табылады. Оның қ ұ рамында ө сімдік тектес биологиялық белсенді заттар бар, капсуламен шығ арылады. Холагогумның ө т айдағ ыш, спазмолитикалық ә сері бар, ө ттің биохимиялық қ ұ рамын қ алпына келтіреді. Препарат 1 капсуладан кү ніне 3 рет тағ амнан алдын 14 кү н бойы тағ айындалады. Емдеу курстарын жылына 6-8 рет қ айталауғ а болады.

Егде жә не қ арт жастағ ы науқ астарда антибактериальды дә рілердің арасынан тетрациклинді, метациклин гидрохлоридін (рондомицин), доксоциклин гидрохлоридін (вибрамицин) тағ айындауғ а болады. Тетрациклин 0, 25 г кү ніне 4 рет 7 кү н бойы тағ айындалады, метациклин гидрохлоридін - 0, 15-0, 3 г кү ніне 2 рет 5-6 кү н бойы жә не доксициклин гидрохлоридін - кү ніне 0, 2 г 5 кү н бойы тағ айындайды.