Созылмалы обструктивті бронхит

Созылмалы обструктивті бронхит (СОБ) – обструкциялық тип бойынша ө кпе вентиляциясы мен газ алмасу процесінің ү демелі бұ зылысына алып келетін, басқ а мү шелердің зақ ымдануынсыз, жө телмен, ентігумен, қ ақ ырық тың бө лінуімен сипатталатын, бронхтардың созылмалы диффузды аллергиялық емес қ абынуымен жү ретін ауру. СОБ жә не ө кпе эмфиземасы созылмалы ө кпенің обструктивті ауруы (СӨ ОА) деген ұ ғ ымғ а біріктіріледі.

Созылмалы обструктивті бронхит бейспецификалық тітіркендіргіштерге жауап ретінде тыныс жолдарының ү демелі обструкциясы жә не кү шейген бронхоконстрикциясы тү рінде сипатталады. СОБ кезінде обструкция қ айтымды жә не қ айтымсыз компоненттерден қ ұ ралады.

- қ айтымсыз: ө кпенің эластикалық коллагенді негізінің деструкциясы, оның фиброзы, пішінінің ө згеруі жә не бронхиолалардың облитерациясы.

- қ айтымды компонент қ абыну негізінде бронхтардың тегіс салалы бұ лшық етінің жиырылуы жә не шырыштың гиперсекрециясы нә тижесінде дамиды.

СОБ дамуында қ ауіпті болып мына 3 фактор белгілі:

- темекі шегу

- альфа-1-антитрипсиннің туа біткен ауыр жеткіліксіздігі

- сыртқ ы қ олайсыз факторларғ а кә сіптік зиянды факторларғ а байланысты ауадағ ы шаң ның, зиянды газдар мө лшерінің жоғ арлауы.

Кө птеген қ осымша факторлар бар: пассивті темекі шегу, респираторлы вирусты инфекциялар, ә леуметтік- экономикалық жағ дай, алкогольді ішімдіктер, жасы, жынысы, генетикалық фактор, гиперреактивтілік.

СОБ диагнозын қ ою аурудың басты клиникалық белгілерін анық тау жә не қ ауіп-қ атер факторларын ескеру, ө кпенің басқ а да белгілері ұ қ сас ауруларын жоқ қ а шығ ару шараларына негізделген.

Науқ астардың кө пшілігі- ұ зақ уақ ыт тұ рақ ты темекі шегушілер. Анамнезде респираторлы аурулары кө п, ә сіресе қ ыста. Науқ асты дә рігерге кө рінуге мә жбү р ететін негізгі шағ ымдар- ү демелі ентігу, кей кезде қ ақ ырығ ы бар жө тел жә не ысқ ырық ты сырылдар.

Ентігу- сипаты алуан тү рлі: қ алыпты физикалық жү ктеме кезінде ауа жетпеу сезімінен бастап, ауыр тыныс жеткіліксіздігіне дейін болуы мү мкін. Ентігу біртіндеп дамиды, СОБ науқ астарына ө мір сапасының тө мендеуінің басты себебі болады.

Жө тел- кө бінесе қ ақ ырық пен. Қ абыну процесінің айқ ындылығ ына байланысты бө лінген қ ақ ырық мө лшері мен сапасы ө згеріп отырады. СОБ-ке кө п қ ақ ырық бө лу тә н емес.

Объективті қ арап тексерудің маң ыздылығ ы тө мен. Физикальді ө згерістер тыныс жолдары обструкциясының дә режесіне, ө кпе эмфиземасының айқ ындылығ ына тә уелді.

Классикалық белгісі болып, тыныс жолдарының тарылуын кө рсететін, бір реттік демді алғ ан немесе форсирленген демді шығ ару кезіндегі ысқ ырық ты сырылдар деп танылады. Бірақ бұ л белгілер ауру ауырлық дә режесін аң ғ артпайды, ал олардың болмауы науқ аста СОБ бар-жоғ ына ә сер етпейді. Кеуде қ уысының экскурсиясының шектелуі, тыныстың ә лсіреуі, тыныс актісіне қ осымша бұ лшық еттердің қ атысуы, орталық цианоз секілді белгілер де обструкция дә режесін кө рсетпейді.

Аурудың ү демелі ө ршуі- СОБ-ң маң ызды белгісі. Клиникалық белгілер тұ рақ ты тү рде айқ ындала тү седі. Аурудың ү демелілігін анық тау ү шін қ алдық форсирленген демді шығ ару (ФТШ1) кө лемін қ айталап анық тайды. Егер ФТШ1 мө лшері жылына 50-ден артық азайса, онда ауру ү деп бара жатыр деген шешімге келеміз.

Ө мір сапасы- интегральді кө рсеткіш, ол науқ астың ә леуметтік-экономикалық жағ дайына байланысты (жұ мыс орнында, тұ рмыста) ауруғ а деген адаптациясын, ү йреншікті функцияларды орындауғ а деген мү мкіншілігін кө рсетеді. Анық тау ү шін арнайы анкеталар қ олданылады. Бронхиальді обструкцияның қ айтымды компонентін анық тап, оны жан-жақ ты сипаттау бронходилятаторлармен (холинолитиктер, в2-агонистер) ингаляциялық сынамалар жү ргізу арқ ылы мү мкін болады. Беродуалмен сынама арқ ылы қ айтымды компоненттің адренергилық, сонымен бірге холинергиялық тү рін анық тауғ а болады. Науқ астардың кө пшілігінде антихолинергиялық немесе симпатомиметиктерді ингаляциялағ аннан кейін ФТШ1 дең гейі жоғ арлайды. Егер фармпрепараттарды ингаляцияланғ аннан кейін ФТШ1 15%-ғ а жоғ арласа, бронхиальді обструкция қ айтымды деп саналады. Фармакологиялық сынамаларды жү ргізу бронходилятациялық терапия тағ айындамас бұ рын ұ сынылады.

Ү й жағ дайында ө кпенің функциясының мониторингі ү шін пикфлоуметрді қ олданып, демді шығ арудың шың дық жылдамдығ ын (ДШШЖ) анық тайды.

Физикалық жү ктеме мен сынама реабилитациялық бағ дарламаны жү ргізуге науқ астарды таң дап алу ү шін керек. Қ арапайым қ адамдық сынама жасалады.

Қ анның газдық қ ұ рамын анық тау- ө кпедегі газ алмасу бұ зылыстарын, аурудың ү деу дә режесін жә не тыныс жеткіліксіздігінің айқ ындылығ ын бағ алау ү шін жасалады. СОБ кезінде ө кпе рентгенографиясының маң ызы тө мен, алайда науқ ас бірінші рет зерттелініп жатырғ ан болса,

оны жү ргізу қ ажет. Диафрагма кү мбезінің тө мен тұ руы, қ озғ алысының шектелуі, эмфиземағ а тә н ө кпенің ретростернальды ү рілуі анық талуы ә бден мү мкін. Неопластикалық процестерді, туберкулёзді жоқ қ а шығ ару қ ажет. СОБ ө ршу кезең інде рентгенография пневмонияны, спонтанды пневмоторакс жә не басқ а да асқ ынуларды жоқ қ а шығ ару ү шін қ ажет.

Қ ақ ырық ты зерттеу – процестің фазасын жә не қ абынудың тү рін нақ тылау ү шін қ ақ ырық қ а цитологиялық зерттеу жү ргізіледі. Егер қ абыну процесі бағ ынбай кетсе, онда микробиологиялық (культуральды) зерттеу жү ргізілуі тиіс. Бронхологиялық зерттеу – бронхтардың шырышты қ абатының жағ дайын бағ алау ү шін жә не дифференциальды диагностика жү ргізу ү шін қ ажет.

Иммунологиялық зерттеу – егер қ абыну процесі бағ ынудан шығ ып кетсе, онда қ анның, бронхтың секреттің зерттелуі жү ргізіледі.

Арнайы кө рсеткіштер бойынша ө кпе функциясының терең зерттелуі жү ргізіледі – бронхиальды кедергіні, ө кпенің диффузды қ асиетін, ө кпе сабауындағ ы қ ысымды анық таумен жү ретін ө кпелік циркуляцияны, тү нгі апноэны бағ алауғ а болады. Компьютерлі томография жасалады.