Если бы у Хабира было шесть тысяч рублей, он бы купил компьютер.

6) Искә ндә рнең ашыйсы килә. Лекциялә р бетми.

7) Маратның Швейцариягә барасы килә. Аның акчасы юк.

8) Рә мзиянең авылга кайтасы килә. Аның вакыты юк.

9) Хә бирнең бакчага барасы килә. Ул авырый.

10) Куянның байга кайтасы килә. Ул аның адресын белми.

4. «Чө нки» сү зе белә н башлап, сорауларга җ авап бирегез:

Ү рнә к: Нигә Искә ндә рнең лекциядә ашыйсы килә?

Чө нки ул иртә белә н ашамаган.

1) Нигә Хә бир менюның уң ягын карый?

2) Нигә ярлының хатыны тагын бә рә ң ге пешергә н?

3) Нигә чә йгә шикә р салалар?

4) Нигә баш министр бә хетле тү гел?

5) Нигә фә кыйрь кеше бә хетле?

6) Нигә Хә бир Ә лфиянең туган кө нендә бө тен шә һ ә рне ә йлә неп чыккан?

7) Нигә Хуҗ а аучыдан ике тере куян алып кайткан?

8) Нигә куян бай ө енә кайтмаган?

9) Нигә Марат киного барган?

10) Нигә Маратның кинодан соң елыйсы килгә н?

Двадцать девятый урок

Эт ө рә, мә че мыраулый. Тычкан чиный, ат кешни, сыер мө гри, ә кә җ ә белә н сарык бә элдилә р. Ә балык бернә рсә дә ә йтми.

Ә лфия: Минем ә ни мә чебезне бик ярата, шуң а кү рә минем бү ген песигә нә рсә дә булса аласым бар. Рә мзия, син минем белә н кибеткә барасың мы?

Рә мзия: Ярар, барырмын. Лә кин без авылда мә чегә кибеттә н бернә рсә алмыйбыз.

Искә ндә р: Авылда шулай инде: эткә дә, мә чегә дә ашарга кибеттә н аласы юк. Мә чегә авылда һ ә рвакыт сө т бар, ә эткә калган аш, сө яклә р.

Хә бир: Мин дә, кызлар, сезнең белә н барыр идем, лә кин бү ген вакытым юк: концерт белә н балалар бакчасына барасым бар…

Искә ндә р: Ә синең, Хә бир, этең бармы?

Хә бир: Ә йе, безнең кечкенә генә этебез бар. Тагын безнең тутый кошыбыз бар.

Марат: Минем ө йдә мә че генә бар, ә менә минем Зө лфия апаның бик акыллы эте бар иде…

Ә лфия: Нигә «бар иде» дисең? Ә ллә ү лдеме?

Марат: Белмим, эте ничектер, ә Золфия апа ү зе һ ә лак булды… Бу чыннан да булган хә лне сезгә сө йлисе бар икә н.

Рә мзия: Нинди хә лне?

Марат: Зө лфия апа һ ә м аның эте турында. Ышансагыз ышаныгыз, лә кин бу чыннан булган хә л. Тың лагыз:

Зө лфия апа ү зе генә кечкенә шә һ ә рдә яши иде. Пенсиягә чыккач, аның эше юктан эче пошты, һ ә м ул сапаниель сатып алган иде. Моң а кадә р Зө лфия апаның беркайчан да эте булмады, лә кин бу спаниельне ул ү леп яратты. Этнең исеме Актырнак иде. Зө лфия апа ө чен ул иң якын дус булып китте. Алар һ арвакыт бергә, беркайчан аерылмадылар. Ә Актырнак бигрә к акыллы эт булып чыкты. Ул хуҗ абикә сен гел тың лап тора иде. Хә тта бераздан соң аның бө тен хә рә кә тлә рен кабатлый башлады. Ә йтик, Зө лфия апа чә й эчә ргә утыра. Актырнак шунда ук аның каршына урындыкка менеп утыра иде дә аягы белә н чынаяк алырга тырыша иде. Зө лфия апа телефизордан сериал караганда, Актырнак та канә фид нә къ кеше сыман утырып, кү злә рен экраннан алмый торган иде. Ә сериалның мә зә кле урыннарында ул авызын ачып кө леп җ ибә рә торган иде…

Рә мзия: Марат, бу чыннан да булган хә лме?

Марат: Ә йттем бит инде. Бу чыннан булган вакыйга… Ә соң рак Зө лфия апага бер бик яхшы уй килде. Шуны ә йтә сем килә: Зө лфия апага һ ә рвакыт яхшы идеялә р, фикерлә р килеп тора иде. Менә шул чакта ул Актырнакны сө йлә шергә ө йрә тмә кче булды. Эт бит бө тен нә рсә не Зө лфия апа артыннан кабатлый, ә мма сө йлә шмә де генә. Ә Зө лфия апага сө йлә шергә ә ң гә мә дә ш кирә к булгандар, дип уйлыйм… Озак уйлагач, апа, базарга барып, сө йлә шә торган ө ч-дү рт тутый кошларын алып кайткане да һ ә м аларны Актырнакка бареп ашаткан. Лә кин бу да булышмаган.

Шулай бервакыт Зө лфия апа белә н Актырнак балконга чыкканнар. Менә шул чакта килеп чыккан ул бә хетсезлек. Зө лфия апа балконда, урындыкка менеп, юган керне элмә кче булган, ә урындыкның бер аягы сынык булган икә н. Актырнак Золфия апаның егылып китү ен кү реп «Сак булыгыз!» – дип ө реп ә йткә н. Ә Золфия апа яраткан спаниеленә сокланып һ ә м аптырап караган да: «Абау! Этем сө йлә шә башлады бит!» – дип кычкырган һ ә м, урындыктан да, балконнан да егылып тө шкә н. Кызганычка каршы, Зө лфия апа җ иденче катта яши иде…

Рә мзия: Нинди кызганыч хә л!

Искә ндә р: Бу чыннан да булган хә лме соң, Марат?

Марат: Бу чыннан булган вакыйга… Ә Актырнак ө реп елап җ ибә ргә н дә аска карап: «Бигрә к кызык бу кешелә р! Алдан ү злә ре сө йлә шергә ө йрә тә лә р, ә соң ыннан аларга ә йткә нне тың ламыйлар!» – дигә н.

Искә ндә р: Гомеремдә ышанмыйм! Ничек инде эт сө йлә шергә ө йрә нсен инде?!

Хә бир: Марат, ә син бу вакыйганы нә къ шулай булганын кайдан белә сең соң?

Марат: Бу булган хә лне миң а елый-елый Актырнак ү зе сө йлә гә н иде…

Кемнең нә рсә эшлисе бар?

Искә ң дә рнең йокыдан торгач, ашарга пешерә се бар, аннары институтка соң га калмыйча лекциялә ргә ашыгасы бар. Аның һ ә р кө нне кибеткә керә се бар: анда икмә к, сө т сатып аласы бар. Ә кич белә н тагын семинарларга ә зерланә се бар.

Хә бирнең ашарга пешерә се юк, лә кин аның һ ә р кө нне эт белә н урамга чыгасы бар.

Маратның һ ә р кө нне иртә белә н кофе эчә се бар, ә кич белә н телевизор карап йоклыйсы бар.

Ярдә мче фигыльлә р

Сез «итә ргә, чыгарга, бетә ргә, куярга, алырга» кебек фигыльлә рне ярдә мче фигыльлә р булу алуын белә сез. Тагын башка фигыльлә р дә ярдә мче фигыль булып килә алалар.

Килергә

1. «Искә ндә р институтка килә» – бу җ ө млә дә килергә фигыле тө п мә гънә дә тора.

2. «Маратның ашыйсы килә» – бу җ ө млә дә килергә фигыле ярдә мче фигыль булып килә, ул телә кне белдерә.

3. «Укытучы сыйныфтан чыгып килә» – бу җ ө млә дә килергә фигыле процессның ә легә баруын, дә вам итү ен кү рсә тә, һ ә м тагын хә рә кә тнең безгә таба юнә лү ен белдерә.