Вероятно, концерт состоится во Дворце (Сарай) культуры строителей.

19) Поздравляю Вас с наступающим Новым годом!

20) Желаю Вам крепкого здоровья, успехов в учебе и счастья!

Двадцать пятый урок

Беренче сентябрь кояшлы булды. Институт каршында безнең таныш студентлар җ ыелдылар. Марат белә н Искә ндә р яздан бирле кү решмә гә ннә р. Бү ген бө тенесе дә иртә килделә р. Бү ген Марат та соң га калмады.

Марат: Син, Хә бир, җ ә й кө не кайда булдың?

Хә бир: Мин быел туганнарым янына Казанга бардым.

Ә лфия: Без дә Рамзия белә н анда булдык, лә кин сине очратмадык.

Хә бир: Казан кечкенә шә һ ә р тү гел шул, анда миллионнан артык кеше яши һ ә м бө тен танышларны очратып булмый. Ә сез анда кайларда булдыгыз?

Ә лфия: Без анда кайда гына булмадык!

Хә бир: Тукай музеенда булдыгызмы?

Ә лфия: Юк, булмадык…

Хә бир: Ә Муса җ ә лил исемендә ге опера һ ә м балет театрына бардыгызмы?

Ә лфия: Юк, анда да бармадык…

Хә бир: Тагын кайда булмадыгыз?

Ә лфия: Аның каравы без циркта, матур зур кибетлә рдә, пляжда, татар театрында булдык.

Марат: Хә бир, Казан турында кү брә сө йлә ә ле. Ошадымы сиң а анда?

Хә бир: Казанга килгә ч, аптырап китә сең: машина кү п, кешелә р каядыр ашыгалар. Мин туганарыма троллейбус белә н бардым. Троллейбуста да кеше кү п иде, туганнарга барып җ иткә нче арып беттем.

Ә лфия: Ә йе, анда трамвай белә н дә, автобус белә н дә йө рергә авыр. Лә кин без туганнарыбызның машиналарында да йө рдек. Бакчага барсак та, кибеткә, базарга барсак та…

Хә бир: Ә мин кү брә к трамвай һ ә м маршрут автобусларында йө рдем. Беренче кө ннә рендә ү к мин китап кибетлә рен ә йлә неп чыктым, татар театрына бардым, консерватория концерт залына барып, орган концертын тың ладым. Август аенда Бө тендө ң ья конгрессы ачылуында да булдым… Казанда миң а бик ошады. Мин яң а ә йберлә р белдем, яң а кешелә р белә н таныштым.

Искә ндә р: Башкалабызда бә ялә р ничек соң?

Хә бир: Нә рсә лә ргә?

Искә ндә р: Ә йтик, икмә ккә, иткә, сө ткә һ ә м башка ашамлыкларга.

Хә бир: Белмим, минем аны карарга вакытым булмады.

Искә ндә р: Андый нә рсә не карарга кирә к инде.

Марат: Ә «Рубин» уйнаганын карадың мы соң? Ул хә зер бик шә п уйный башлады бит.

Хә бир: Юк, карамадым.

Марат: Ә й, мин Казанга кадә р барып, футбол кармыйча кайтаммы? Ә син, Искә ндә р, кайда ял иттең җ ә й кө ннә рендә?

Искә ндә р: Мин туган авылымда иртә дә н кичкә хә тле туйганчы «ял иттем». Печә н чаптым, утын ярдым, урманда эшлә дем, ө йдә дә эш кү п булды. Мин авылымнан башка беркайда да бармадым.

Марат: Син дә Казан ягына кайттың бит?

Искә ндә р: Ә йе, шулай дип ә йтеп була.

Марат: Минем шикелле ә йбә т ял итү че булмагандыр. Мин шә һ ә рдә дә ял иттем, авылга ә би янына да кайттым. Ә тагын без дустым Алксей белә н Чаллыга «Камаз» уеннарына футболга бардык. Футбол – куркыныч уен икә н. Алексей шул уенны яратып, футбол корбаны булды.

Искә ндә р: Ә ллә, футбол уйнап, аягын авырттырдымы?

Ә лфия: Ә ллә аягын сындырдымы?

Марат: Юк, ул стадионда кычкырып, тамагын авырттырды. Хә зер, мескен, кө чкә сө йлә шеп йө ри…

Бә йлеклә р (бә йлә ү – связывать)

Бә йлеклә р рус теленә «послелог» дип тә рҗ емә ителә, һ ә м рус телендә ге предлоглар мә гънә сен белдерә лә р. Мә сә лә н: … ө чен – для …, … кадә р – до …, … кебек – как …, … белә н – с ….

Татар телендә бә йлеклә р ө ч тө рле булалар:

1. Баш килешне сораучы бә йлеклә р: (…) белә н, (…) ө чен[Алмашлыклар белә н иялек килешен сорый. Мә сә лә н: минем ө чен, аның ө чен.], (…) кадә р, хә тле, чаклы, саен, кебек, тө сле.

Марат кебек соң га калучы бармы? Рә мзия белә н Ә лфия гел бергә йө рилә р. Ул Хә бир ө чен китап алып килгә н.

2. Юнә леш килешне сораучы бә йлеклә р: (…)га кадә р, (…)ка таба, (…)гә таба (…)кә чаклы.

Чаллыга кадә р автобус белә н барып була. Марат автобуска таба китте. Мин Мә скә ү гә хә тле поезд белә н бардым.

3. Чыгыш килешне сораучы бә йлеклә р: (…)тан башка, (…)дан соң, (…)тә н бирле.

Автобустан башка Чаллыга нә рсә белә н барып була? Алабугадан соң Мамадыш булыр. Марат Искә ндә рне яздан бирле кү рмә де.

Кадә р, хә тле, чаклы

1. Марат Искә ндә р кадә р укыймы? Юк, Марат Искә ндә р кебек кү п укымый.

2. Ә лмә ттә н Казанга кадә р ничә километр? = Ә лмә ттә н Казанга хә тле ничә километр?

3. Мә скә ү дә н Казанга чаклы сигез йө з километр.

Белә н

1. Ә лфия ә ти-ә нилә ре белә н Казанга барды. Бу китап рә семнә р белә нме?

2. Хә бир Казанга автобус белды. = Хә бир Казанга автобуста барды.

Кебек, шикелле, тө сле

Безнең кебек эшлә. = Безнең шикелле эшлә.

Рә мзия Ә лфия кебек матур киенергә яратмый. = Рамзия Ә лфия тө сле матур киенергә яратмый.

Таба

Бу автобус Казанга барамы? Юк, ул Казанга таба гына бара. Казанга барып җ итми. Бу автобус Алабугага кадә р бара.

Турында

Хә бир Казан турында аз сө йлә де, чө нки аны Искә ндә р белә н Марат бү лдерделә р.

Ө чен

Бу китап студентлар ө чен язылган. Минем ө чен бу авыр тү гел.

Бирле

Быел майдан бирле яң гыр яумады. Хә бир автобуста Мамадыштан бирле йоклап кайтты.

Башка

1. Рә мзия Ә лфиядә н башка беркая да бармый.

2. Башка ә йтә се сү зем юк, сау булыгыз.

Соң

1. Казаннан автобус белә н барганда, Алабугадан соң Чаллы булыр. (соң – после).

2. Син кичә футбол карадың мы соң? = Син кичә футбол карадың мы? (соң – частица: ли).

3. Искә ндә р лекциягә иртә килде, ә Марат соң килде. Ул еш соң га калып килә. (соң – поздно).

Нә рсә якынрак: Аймы, ә ллә Америкамы? – Ә лбә ттә, Айга кадә р якынрак. – Нигә шулай дип уйлыйсың? – Чө нки мин Айны һ ә р тө нне кү рә алам, ә Американы кү ргә нем юк ә ле

Сезнең балаларыгыз бармы? – Ә йе, минем улым бар. – Ул тә мә ке тартамы? – Юк, тартмый. – Бик ә йбә т. Тә мә ке кебек агуны ө йгә кертергә ярамый. Ә ул аракы эчә ме соң? – Юк. – Бик ә йбә т. Аракы – кеше ө чен бик зарарлы нә рсә. Ә кич белә н улыгыз ө йгә вакытында кайтамы? – Ә йе. – Сезнең улыгыз бик акыллы икә н. Аң а хә зер ничә яш соң? – Бү ген ун ай була…

Нигә бү ген син соң га калдың соң? – Мин ө йдә н соң чыктым. – Ә нигә иртә рә к чыкмадың? – Ә иртә рә к чыгарга мин ө лгермә дем. КҮ НЕГҮ ЛӘ Р 1. Кирә кле сү з куеп җ ә ялә рне ачыгыз: 1) Мин Алабугага (кадә р, бирле, турында) автобус (кебек, тагын, белә н) кайттым. 2) Хә бир Казан (белә н, турында, ө чен) бик аз сө йлә де. 3) Рә мзия базарга (кебек, кадә р, таба) (автобус, автобустан, автобуска) белә н барды. 4) Автобус Казаннан Чаллыга (кадә р, аша, таба) барганда Мамадыш (шикелле, турында, аша) ү тә. 5) Бу поездлар (Мә скә ү, Мә скә ү гә, Мә скә ү дә н) (кебек, аша, таба) барамы? 6) Алексей Марат (турында, белә н, шикелле) футбол карарга ярата. 7) Марат, самолетка утырып, Мә скә ү дә н (башка, бирле, таба) Бегишево аэропортына (хә тле, башка, соң) йоклап кайтты. 8) Искә ндә р авылдан (бирле, башка, соң) беркайда да булмаган. 9) Ә лмә т Зә й шә һ ә реннә н (бирле, башка, соң) булыр. 10) Марат (кебек, хә тле, белә н) Искә ндә р яздан (хә тле, башка, бирле) кү решмә гә ннә р. 2. Тә рҗ емә итегез: