Кар ява.

Бә лки, без хат язарбыз.

Бә лки, мин эшкә бармам.

Бә лки, җ ә й кө не җ ылы булыр.

Бә лки, кө зен Англиядә томаннар булыр.

3. Сорауларга җ авап бирегез:

1) Без кайчан табигатькә чыктык?

2) Сабан туе бә йрә ме кайчан булды?

3) Утызынчы августта нинди бә йрә м булды?

4) Ә унбишенче октябрьдә республикабызда нинди бә йрә м булды?

5) Укытучы иртә гә безгә билгелә рне ә йтә чә кме?

6) Яң а ел бә йрә ме кайчан булачак?

7) Студентлар Яң а ел бә йрә ме вакытында ял итә лә рме?

8) Без кайчан иптә шлә ребезгә «Яң ә ел белә н» дип ә йтә чә кбез?

9) Язын нинди бә йрә мнә р булачак?

10) Кө з нинди айдан башлана?

11) Сигезенче Мартта без хатын-кызларга, гадә ттә, нә рсә бү лә итә без?

12) Кайчан кө лке һ ә м мә зә к кө не булачак?

13) 31 нче декабрь быел атнаның нинди кө не булачак?

14) җ ә й нинди ай белә н башланачак?

15) Язның соң гы ае кайсы?

16) Тугызынчы май кө нне нинди бә йрә м була?

17) Кө знең икенче ае кайсы?

18) Кайчан чиялә р һ ә м алмагачлар чә чә к атар?

19) Татарстан Республикасы конституциясе кө не кайчан була?

20) Россия конституциясе кө не кайчан була?

4. Курсив белә н язылган сү злә ргә сораулар куегыз:

1) Имтиханнардан соң без табигатькә ял итә ргә чыктык.

2) Сабан туе – татар халкының иң зур бә йрә мнә ренең берсе.

3) Быел җ ә й бик кү ң елле ү тте.

4) Бу кө нне укучылар ү злә ренең укытучыларын котлыйлар.

5) Унбишенче октябрьдә республикабызда Хә тер кө не була.

6) Яң а ел бә йрә ме вакытында студентлар зачетлар бирә лә р һ ә м имтиханнарга ә зерлә нә лә р.

7) Май аенда чә чә клә р кү п була.

8) Беренче апрель – кө лке һ ә м мә зә к кө не.

9) Февраль ае белә н кыш бетә чә к.

10) Язның икенче ае – апрель.

Тринадцатый урок

Синең ә ниең Мә скә ү булганмы? Юк, минем ә нием Мә скә ү дә булмаган. Ү ткә н елда да бармаган, беркайчан да булмаган. Бө ек Ватан сугышы кайчан башланган? Бө ек Ватан сугышы 1941 нче елда башланган.

Алабугада нинди бө ек кешелә р яшә гә н? Рә ссам Иван Шишкин, шагыйрә Марина Цветаева, язучы Стахеев Алабугада торганнар. Ә Лев Толстой Алабугада яшә гә нме? Юк, ул Казанда яшә гә н һ ә м монда университетта укыган.

Ул авылга кайткан. Ә нисе шә һ ә ргә киткә н. Ә ә тисе эштә булган. Ул нишлә ргә дә белмә гә н.

Фигыль нишли (нишлә де, нишлә гә н, нишлә р, нишлә ячә к…) соравына җ авап бирә.

Ул нишли? Ул китап укый. Ул нишлә гә н? Ул китап укыган. Ул нишлә де? Ул китап укыды. Ул нишлә ячә к? Ул китап укыячак. Ул нишлә р? Ул китап укыр.

Казан

Август аенда без Казанга бардык. Казан – бик борынгы шә һ ә р. 2005 нче елда аның 1000 еллыгы була. Аның тарихы бик бай. Бү генге кө ндә монда музейлар, югары уку йортлары, театрлар кү п. Казанда бик кү п бө ек шә хеслә р яшә гә н. В.И. Ульянов-Ленин Казан университетында укыган. Ул монда ү зенең революцион эшен башлаган. Татарстан башкаласында бө ек математик Н.И. Лобачевский да яшә гә н. Ул Казан университеты ректоры булган. А.М. Бутлеров, Н.Н. Зинин һ ә м башка бө тен дө ньяга танылган галимнә р дә Казанда яшә гә ннә р һ ә м фә нни ачылышлар ясаганнар. Казан – татар мә дә ниятенең ү зә ге. Монда кү п татар язучылары, шагыйрьлә ре яшә гә н. Алар арасында – Габдулла Тукай, Фатих Ә мирхан, Гаяз Исхакый, Галимҗ ан Ибраһ имов, Муса җ ә лил бар. Аларның кү бесе Казан турында язган, Казанны ү злә ренең ватаны итеп санаган. Казанда бө ек рус язучылары да яшә гә ннә р һ ә м иҗ ат иткә ннә р. Лев Толстой Казан университетында укыган, Гавриил Державин Казанда туган, рус язучысы Сергей Аксаков шулай ук монда белем алган. Хә зерге Казанда бө ек шә хеслә ргә багышланган кү п музейлар бар. Без Тукай музеенда булдык, ул Тукай урамында урнашкан.

Башкалабызда кү п урамнар язучылар, галимнә р исемнә ре белә н аталган.

Казан – татарларның сә нгать ү зә ге. Монда ө ч зур татар театры бар. Без Галиә сгар Камал исемендә ге Татар Дә ү лә т академия театрына бардык һ ә м Муса җ ә лил исемендә ге опера һ ә м балет театрында булдык.

Казан – шулай ук Татарстанның сә яси ү зә ге. Монда Кремльдә республикабызның Президенты һ ә м Хакимияте урнашкан. Без Казанның ү зә к мә йданында – Ирек мә йданында – булдык. Бу мә йданда театр, яң а консерватория, Парламент бинасы урнашкан.

Казанның тарихы бик бай, анда кү п тарихи һ ә йкә ллә р һ ә м биналар бар. Безгә башкалабыз бик ошады. Без Казаннан канә гатьлә неп кайттык.

Беренче Бө тендө нья сугышы кайчан башланган? Ул 1914 нче елда башланган. Икенче Бө тендө нья сугышы 1939 нчы елда башланган, ә 1945 нче елда беткә н. Бө ек Француз инкыйлабы (революциясе) 1789-1793 нче елларда булган. Ә Беренче Рус инкыйлабы 1905-1907 нче елларда булган. 1815 нче елда нинди зур вакыйга булган? Ул елны Ватерлоо кырында зур сугыш булган. Анда соң гы тапкыр Наполеон җ иң елгә н.

Бө ек рус шагыйре һ ә м язучысы А.С. Пушкин ничә нче елда туган? Ул 1799 нчы елда туган.ю 1999 нчы елда аның тууына 200 ел булды. Пушкин кайчан ү лгә н? Ул 1837 нче елда 37 яшендә һ ә лак булган. Ә бө ек татар шагыйре Габдулла Тукай 1913 нче елда 27 яшендә ү лгә н.

1917 нче елда Россиядә нинди зур вакыйга булган? Ул елны Октябрь инкыйлабы булган. Сез тагын нинди зур тарихи вакыйгалар белә сез?

1552 нче елда Явыз Иван гаскә ре Казанны алган. 15 нче октябрьдә Татарстанда Хә тер кө нен билгелә п ү тә лә р. Ә Куликово кырында сугыш ничә нче елда булган? Бер мең ө ч йө з сиксә ненче елда.

Искә ндә р нигә бү ген дә рескә килмә де? Ул кичә авылга киткә н һ ә м бү ген ә ле килмә гә н. Ә син кичә нигә концертка килмә дең? Мин кичә Чаллыга барган идемЮ кайтырга ө лгермә дем, концертка соң га калдым. Ү ткә н атнада безнең контроль эш булды. Марат аны ничк язды? Марат аны «дү ртле»гә язды: яхшы язды. Без бит бергә яздык.

КҮ НЕГҮ ЛӘ Р

1. Фигыльлә рне дү рт заман формаларында куегыз:

Ү рнә к: Яң гырлы кө н.

Кичә яң гырлы кө н булды.

Теге кө нне яң гырлы кө н булган.

Бә лки, иртә гә яң гырлы кө н булыр.

Ә лбә ттә, иртә гә яң гырлы кө н булачак.