Анықтамалық материал.

«Мә йітті оқ иғ а болғ ан (табылғ ан) жерде сырттай тексеруді барысында сот-медицина саласында дә рігер-маманның жұ мыс жасау ережелері». Қ Р қ ылмыстық -процессуальдық кодексінен ү зінділер.

1.1. Мә йіттің сырттай тексеруін тергеуші, сот-медицина саласында маманының, ол болмаса басқ а дә рігердің жә не куә герлердің қ атысуымен жү ргізеді (Қ Р Қ ПК, 178 бап.).

Ерекше жағ дайларда, мә йітті табылғ ан орнында тексеруге мү мкіншілік болмаса, оны мү мкінінше қ арап, мә йітханағ а жібереді, жә не сонда толығ ырақ қ арайды.

1.2. Мә йітті табылғ ан орнында тексеруге дә рігер-маман ретінде мү мкі-нінше сот-медицина бюросында штаттық қ ызмет атқ аратын сот-медициналық сарапшы шақ ырылғ аны жө н.

Мә йітті оқ иғ а орнында (табылғ ан жерде) тексерген штаттық сот-медициналық сарапшы осы қ ылмыстық іс бойынша маман ретінде қ атысуғ а қ ұ қ ылы (Қ Р Қ ПК, 70 бап.) жә не оғ ан осы мә йіттің сот-медициналық сараптамасын тапсыру жө н.

1.7. Мә йіттің табылғ ан орнында сот-медициналық сарапшы:

● ө лім уақ ытын анық тауғ а кө мектесетін, зақ ымданулардың сипатын жә не механизмін анық тайтын жә не басқ ада тергеу ісіне қ ажетті белгілерді анық тайды;

● мә йітті табылғ ан орнында тексерумен мә йіттің кейінгі сот-медициналық зерттеу сү рақ тары бойынша тергеушіге кең естер береді;

● тергеушіге қ анғ а, шә уетке жә не басқ ада бө лінділерге ұ қ сас іздерді, шаштарды, тү рлі заттарды, қ аруды анық тауғ а жә не алуғ а кө мектеседі;

● тергеушінің назарын осы іске қ атысты барлық ерекшеліктерге аудару тиіс;

● ө зінің жасапжатқ ан іс-ә рекеттеріне тү сініктеме беріп отырады.

1.8. Оқ иғ а орнына келген соң сот-медицина саласының дә рігер-маманы бірінші кезекте жә бірленушіде ө мір белгілірінің бар-жоғ ын анық тау тиіс. Ө лімнің нақ ты белгілері анық талмағ ан жағ дайда сот-медициналық сарапшы тергеуші арқ ылы жедел жә рдем шақ ырады, ал ол келгенше алғ ашқ ы реанима-циялық шараларғ а (жасанды тыныс беру жә не т.б.) кіріседі. Егер бұ л шаралар нә тижесіз болса тексеру хаттамасында жандандыру мақ сатымен қ андай шаралар қ олданғ аны, олардың бастау жә не аяқ тау уақ ытын кө рсету керек.

1.9. Оқ иғ а болғ ан жерді тексерудің нә тижелерін, мә йітті тексерудің басталу жә не аяқ талу уақ ытын тергеуші толтыратын оқ иғ а болғ ан жердің тексеру хаттамасында кө рсетіледі (Қ Р Қ ПК 166, 178 баптары).

Оқ иғ а болғ ан жерді тексеру жә не мә йітті оқ иғ а болғ ан жерде тексеру тергеулік іс, жә не оны басқ ару тергеушіге жү ктелген. Қ ажет болғ ан жағ дайда тексеру жү ргізу ү шін тергеуші қ ажет деп тапқ ан, істің нә тижесінде мү дделі емес маманды шақ ырады.

Қ ПК-ғ а сай сот дә рігері ө зінің қ ызметтық барысында маман ретінде, жә не сот-медициналық сарапшы ретінде іске қ атысуы мү мкін (бірақ бір мезгілде емес).

Маман – бұ л белгілі бір салада – медицина, техника, ғ ылым – арнайы білімі бар тұ лғ а.

Сот дә рігері тек тергеуші немесе сот белгілі бір қ ылмыстық іс бойынша сот-медициналық сараптаманың қ ажеттілігі жө нінде шешім қ абылданса, жә не оғ ан бұ л сараптаманы жү ргізу жү ктелсе маман Қ Р Қ ПК 57, 58 баптарында кө рсетілген қ ұ қ ық тарымен мү мкіншіліктерін пайдаланатын сарапшы (яғ ни процессуалды тұ лғ а) болып есептеледі. Сот-медициналық сараптама жү ргізу барысында сарапшы тек ө з мамандығ ының ғ ылыми жетістіктеріне жә не жеке тә жірибесіне сү йенеді. Сонымен қ оса істі жанжақ ты зерттеу ү шін еркіндігін пайдаланып, сарапшы жеке инициатива білдіре алады, яғ ни сарапшылық автономияны пайдаланады.

Маман сарапшылық автономияны пайдалана алмайды жә не ол тергеушінің алдына қ ойылғ ан сұ рақ тарды толығ ырақ шешу ү шін шақ ырылатын кө мекшісі.

Сот-медициналық сарапшы (маман ретінде) мә йітті табылғ ан орнында бірнеше сұ рақ тарды шешуге тиісті. Олардың ең бастылары:

1) ө лім жағ дайын анық тау немесе жоқ қ а шығ ару;

2) ө лім басталу уақ ыты жө нінде ө з ойын ортағ а шығ ару;

3) тергеушіге мә йітті толығ ырақ қ арауғ а жә не зақ ымдануларды анық -тауғ а кө мектесу;

4) тергеуші толтырып отырғ ан оқ иғ а болғ ан жердің хаттамасында мә йітті жә не басқ ада биологиялық объектілірді тексерудің нә тижелерін дұ рыс тіркелгенін тексеру;

5) тергеушіге затты айғ ақ тарды анық тауғ а, алуғ а жә не буып-тү юге кө мектесу;

6) тергеушіге мә йіттің жә не затты айғ ақ тардың сот-медициналық сараптауды тағ айындауда қ ойылатын сұ рақ тардың дұ рыстығ ын, қ ажеттілігін анық тауда кө мектесу.