Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Тыңайтқыштарды жіктеу.




Шығ у тегіне қ арай органикалық жә не бейорганикалық тың айтқ ыштар деп, ал агрегаттық кү йіне қ арай тың айтқ ыштар қ атты (селитра, фосфор тұ здары) жә не сұ йық (аммиак суы) болып бө лінеді (3-сызбанұ сқ а). Тың айтқ ыштар — ө сімдіктердің топырақ тан қ оректенуін жақ сарту ү шін қ олданылатын органикалық жә не минералдық заттар. Тың айтқ ыштарды дұ рыс пайдаланғ анда ауыл шаруашылық дақ ылдарының тү сімі артады, ө нім сапасы жақ сарады. Елімізде ө сірілетін алуан тү рлі ауыл шаруашылығ ы дақ ылдарынан мол, тұ рақ ты, ә рі сапалы ө нім алуда басқ а да агротехникалық шаралармен қ атар, тың айтуды дұ рыс ұ йымдастырудың маң ызы орасан зор. Ауыл шаруашылығ ы практикасында егіншілікті химияландыру, оны жедел дамытудың куатты факторы екенін сенімді дә лелдеп берді. Мысалы, азотты тың айтқ ыш астық дә ніндегі белок мө лшерін арттырады, фосфорлы тың айтқ ыш зығ ыр талшығ ының сапасын жақ сартады, зығ ыр, кү нбағ ыс тағ ы басқ а дақ ылдар тұ қ ымындағ ы май мө лшерін кө бейтеді. Калий тың айтқ ышы кант қ ызылшасы тамырының қ ант, картоптың крахмал мө лшерін арттырады. Топырақ тағ ы ө сімдікке қ оректік элементтердің кө пшілігі ө сімдік сің іре алмайтын қ осылыс тү рінде, мә селен, 1 гектар кү лгін жә не қ ара топырақ та 3...100 тонна азот қ оры бар, осының 1 проценттейі ғ ана ө сімдікке сің імді тү рде болады. Еліміздің ә р тү рлі топырақ тары ө зінің физикалық, химиялық қ асиеттері, қ ұ нарлығ ы жә не жалпы энергиясы жағ ынан ү ш класқ а бө лінеді: бірінші, екінші класқ а қ ара топырақ тар, ү шінші класқ а сұ р топырақ тар жатады. Тү рлі аймақ тардағ ы климаттың, топырақ тү зілген аналық тау жынысының, ө сімдіктердің ерекшеліктеріне байланысты ә рбір топырақ тарда қ арашірік мө лшері де тү рліше болады. Бір гектар қ ара топырақ тың 0—20 см қ абатында қ арашірік қ оры 90...140 тонна, 0—100-см қ абатында 250...550 тонна болса, сұ р топырақ тардың жоғ арыда аталғ ан қ абаттарында қ арашірік қ оры 30...80 тоннадай болады. Сұ р топырақ қ ұ рамындағ ы қ арашіріктің қ оры жағ ынан қ ара топырақ тарғ а қ арағ анда кедей болуына қ арамастан, қ ұ рамындағ ы микроорганизмдердің саны жағ ынан қ ара топырақ тағ ы микроорганизмдерден анағ ұ рлым артық болады. Мә селен, 1 грамм сұ р топырақ тарда — 218, 5 млн микроорганизм болса, қ ара топырақ тарда тек қ ана 57, 4 млн микроорганизмдер бар. Мұ ның ө зі сұ р топырақ тардағ ы ә ртү рлі биологиялық, физикалық жә не химиялық жұ мыстарының белсенділігінің артуына жә не дақ ылдардың ө німін молайтуғ а жағ дай жасайды. Жү ргізілген зерттеулердін нә тижесінде топырақ тағ ы негізгі минералдық қ оректік заттар — азот, фосфор, калий т. б. тың айтқ ыштардың ө сімдікке ә сер етуі арасында белгілі бір байланыс бар екені анық талады. Егер топырақ та ө сімдікке сің імді фосфор кө п болса, фосфор тың айтқ ыштарын енгізуден егіннің тү сімі онша артпайды. Мә селен, кү здік қ ара бидай мен кү здік бидай кө ктемде қ ыстан ә лсіреп шығ ады. Осы кезде ө сімдікке қ оректік элементтер ө те қ ажет, бірақ топырақ та ө сімдікке сің імді азот жетіспейді, ө йткені кү зде жаң быр суы нитраттарды топырақ тың терең қ абатына жуып ә кетеді, ал нитрлеуші бактериялар ә рекеті ерте кө ктемдегі салқ ын ә серінен баяулайды. Жаздық дә нді дақ ылдарды себу кезінде жә не олардың ө суінің алғ ашқ ы кезең інде де топырақ та ө сімдікке сің імді азот мө лшері жеткіліксіз болады, сондық тан осы кезде тынайтқ ыш, ә сіресе, азот тың айтқ ыштарын енгізгенде (кү здік дақ ылдарды кө ктемде ү степ қ оректендіру, жаздық дақ ылдар тұ қ ымын тың айтқ ыш қ осып себу) ө сімдік тез жә не жақ сы ө седі. Егер топырақ та қ ажетті элементтердің біреуі жетіспесе, ө сімдікке екінші элементті тиімді пайдалануғ а мү мкіндік болмайды, соның салдарынан ө сімдік нашар жетіледі жә не егін тү сімі кемиді. Дақ ылдардың қ оректік заттарды пайдалануы екі топқ а бө лінеді. Олар: 1) минералдық тың айтқ ыштарды аз мө лшерде кажет ететін масақ ты дә нді дақ ылдар — жаздық жә не кү здік бидай, арпа, сұ лы т. б. 2) минералдық тың айтқ ыштарды кө п кажет ететін техникалық дакылдар — мақ та, қ ант қ ызылшасы, картоп, кө кө ніс жә не жоғ ары ө німді дә нді дақ ылдар — кү ріш, жү гері. Қ ұ рамына қ арай тың айтқ ыштар органикалық, минералдық, органикалық -минералдық жә не бактериялық тың айтқ ыштар болып жіктеледі.


Данная страница нарушает авторские права?





© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.