Мектептегі 1-5 сынып жастарындағы оқушыларға арналған әскери-спорттық ойындар.

Парадта.

Ойын мақ саты балаларда назар бө луді, сапта ө зін-ө зі ұ стау іскерлігін, тә ртіпті сақ тауларын дамыту. Ойынғ а 10-12 адам қ атысады.

Тегіс алаң да (орман алаң қ айында) тү зу сызық ты жү ргізеді де соны бойлай бір сапқ а балаларды тұ рғ ызады. Жетекшінің «Тарқ андар!» бұ йрығ ы бойынша ойнаушылар алаң ды бойлап жү ріп кетеді, осыдан кейін «Бө лімше, бір сапқ а - тұ р!» бұ йрығ ы бойынша барлығ ы жылдам сапқ а тұ рады. Сапқ а ең сонынан тұ рғ ан немесе сапқ а тұ ру кезінде сө йлескен артқ а бір қ адам жасап, ойыннан шығ ады. Жолдастарына сапқ а тұ руғ а ә дейі кедергі жасағ андарды ойыннан шығ арылады. Ойынды бірнеше рет (5-6) қ айталайды. Сапта ойынның сонына дейін қ алғ ан балалар жең імпаз атанады.

Бұ л ойынды тү рлендіруге де болады. Бір бө лімшенің орнына екі немесе ү ш командирі бар бө лімшелерді жарыстыруғ а болады. Ойынның соң ында сапта кө бірек балалары қ алғ ан бө лімше жең іледі.

Бө лімше бір емес екі сапқ а да тұ руы мү мкін осығ ан байланысты бұ йрық та ө згереді: «бө лімше, екі сапқ а – тұ р!».

Ойын жетістігіне балалармен ойын алдында балалармен ө ткізген ә ң гіме ық пал етеді, мұ нда жетекші жауынгер ү шін саптың мә нін жә не Қ Р Қ арулы Кү штер саптық уставының негізгі ережелерімен балаларды таныстырады.

Кешіктің бе – бір қ адам артқ а.

Ойынғ а 10-12 адам қ атысады. Жер бетіне арақ ашық тығ ы бір қ адам болатын екі параллельді сызық сызылады. Бірінші сызық бойына бір сапқ а бойлары бойынша балаларды тұ рғ ызады. «Тарқ андар!» бұ йрығ ы бойынша ойнаушылар алаң ды бойлап, жү гіріп кетеді, осыдан кейін «Қ айтадан тұ р!» бұ йрығ ы беріледі.

Сапқ а соң ынан тұ рғ ан ойыншы бір қ адам артқ а екінші сызық қ а тұ рады.

Осыдан кейін ойынды қ айталайды. Кешіккендер барлық уақ ытта екінші сызық қ а тұ рады. Ойын 5-6 рет ө ткізілгеннен кейін бірінші сызық та қ алғ ан балалар жең імпаз атанады.

Солтү стік, оң тү стік, шығ ыс жә не батыс.

10-20 адам ойнайды. Ойнаушылар екі сапқ а тұ рады жә не бір қ адамғ а бытырайды. Компас немесе кү н бойынша ойнаушыларғ а горизант тұ сын: солтү стік, оң тү стік, шығ ыс жә не батысты нұ сқ ау қ ажет. Содан кейін горизонт тұ сын, мысалы солтү стік зор дауыспен атау керек. Ал балалар болса солтү ске бетін бұ рып, тез ә рі анық бұ рылыс жасау қ ажет.

Жетекші кө рсеткен жақ қ а дұ рыс емес бұ рылғ ан жә не қ ателескен, немесе бұ рылуды дұ рыс емес орындағ ан ойын ұ пайын алады.

Жетекші горизонттың басқ а тұ старын атайды, ойнаушылар бұ рылыс жасайды. Аз ойын ұ пайын алғ ан жең імпаз атанады.

Жолаушылар артынан жү ру.

Ойнаушылар командирлері бар екі бө лімшеге бө лінеді. Ә рбір бө лімшеге жалау тү сі беріледі.

Ә рбір қ атысушы ө зінің қ ай бө лімшеде екеніндігін жә не ө з жалаушасының тү сін есте сақ тайды. Осыдан кейін бө лімше алаң бойынша тарап кетеді. Жетекші жалаушы жоғ ары кө теру бойынша жалаушы кө терген тұ сқ а бө лімше жылдам сапқ а тұ рады, мұ нда ә р бірі ө з орнын табу тиіс. Сапқ а тұ ру бө лімше командирінің: «бө лімше, бір сапқ а (екі сапқ а) – тұ р!» бұ рығ ы бойынша жү зеге асады.

Жылдам сапқ а тұ ратын бө лімше жең іске жетеді.

Ептілікпен асу.

Қ ұ мы бар терең емес шұ нқ ыр ү стіне қ озғ алыссыз бө рене бекітіледі. Қ атысушылар шұ ң қ ырдың қ ара-қ арсы тұ старына тұ рады, бө рене ү стімен бір-бірлеріне қ ара-қ арсы жү реді, орта тұ сында кездескен кезде ә ртү рлі тә сілдерді қ олдана отырып ары қ арай ө тіп кетуге тырысады. Жең імпаздар қ ойылғ ан тапсырманы орындағ ан жеке жұ птар немесе жақ сы, оң ымды ө тудің кө п санына ие болғ ан командалар саналады.

Туды қ ағ ып ал.

Ойнаушылар саны 10-15 адам. Бір ұ шында жалаушасы бар ұ зындығ шамамен 2м сырық ту дайындалады.

Жер бетіне диаметрі 8-10 қ адам болатын шең бер сызып, беттерін орталық нү ктеге қ арата шең бер бойын жағ алай балаларды орналастырады. Жетекші ту қ олына ұ стай тұ рып, шең бер орталық нү ктесіне орналасады. Содан кейін ойнаушылардың біреуіне атын атап сыртқ ы қ олдан босатады. Жетекші атағ ан ойын қ атысушысы жү гіріп, ту жерге қ ұ лағ анша оны қ ағ ып алуы тиіс. Егер бұ л оның қ олынан келмесе, онда ол ту ұ стаушы болып тағ айындалып, ойын жетекшісінің орнына тұ рады да, келесі жолдасын шақ ыру қ ұ қ ығ ына ие болады, егер ту қ ұ лап қ алса, онда ұ стап ү лгермеген ойнаушы бір айыптық ұ пай алып, ө з орнына қ айтады.

Ойын барлық ойнаушылар қ ұ лап бара жатқ ан туды қ ағ ып алуғ а бір немесе екі рет (қ алай келісілгенге қ арай) шақ ырылмайынша жалғ аса береді.

Айыптық ұ пай алмағ ан балалар жең іске жетеді.

Жоғ алғ ан зат. Ойынғ а арналғ ан ойынды орманнан немесе бұ талар арасынан таң дағ ан жө н. Ойынның екі-ү ш қ атысушысы 400-60 м-ге алғ а кетеді де, белгілі бір затты тығ ып қ ояды, олар: қ ару макеті, далалық сө мке, конверт, компас жә не т.с.с. Ө з жолдарында олар ә ртү рлі белгілер қ алдырады. Жердегі сілтемелер, сынғ ан бұ талар жә не т.с.с бұ л белгілер жасырылғ ан затты табуғ а кө мектеседі. Жетекші қ атысушыларғ а белгі туралы айтып береді, ойын ауданын нұ сқ ап, белгі береді. Ойнаушылар жоғ алағ н затты іздеуге бағ ытталады. Затты бірінші тапқ ан жең імпаз болмақ.

Орынды қ атып қ ал.

Нұ сқ а 1. Жетекшінің қ алыптастырғ ан белгісі бойынша ойынның барлық қ атысушылары 30-60 сек. бойы, тіпті бұ л уақ ытта оларды маса немесе шіркей шақ са да ешқ андай қ имыл жасамастан, бір орында қ алшиып қ атып қ алулары тиіс. Оыс талаптарды орындағ андардың барлығ ы жең імпаз атанады.

Нұ сқ а 2. Отрядты жетекшіден бө лек шашыраң қ ы қ адамдаумен, жү ргізумен немесе ө рмелеумен орналастыру қ ажет. Уақ ыт ө те келе жетекші қ олын жоғ ары кө теріп немесе белгілі бір дыбыстық белгі береді. Осыдан кейін ә рқ айсысы ө з орындарында қ алып 30-60 сек. бойы тіпті бұ л уақ ыт ішінде қ андай бір қ олайсыз жағ дайғ а немесе аяғ ы балшық ішінде қ алса да қ озғ алмай бір орында қ алуы тиіс.

Жалаушаны іздеу.

Ойынды қ ар жауғ аннан кейін, ескі шаң ғ ы іздері жабылғ аннан кейін ө ткізген дұ рыс. Ойын орман шетінде немесе алаң қ айда ө ткізіледі; ойынғ а қ атысушылар бө лімшеге бө лінеді.

Аралық адам ө з ісін жасыра жә не шатастыра отырып алғ а жү ріп кетеді де, орманның бір жеріне жалаушаны жасырады, бірақ оны қ армен кө мбейді, 10-20 қ адам қ ашық тық та кө рінетіндей етіп ағ ашқ а байлайды немесе қ арғ а бекітеді. Жалаушаны жасырғ аннан кейін аралық адам басқ а жолмен орман шетіне қ айтып келеді.

Аралық адамның іздері бойынша жалаушаны іздеуге ойынның барлық қ атысушылары бағ ытталады. Жалаушаны бірінші тауып алғ ан бө лімше жең еді

Кү зетшіні тү сіру.

Бұ л ойында балалардың есту ө ткірлігі, шусыз қ озғ алысы іскерлігі дамиды. Ойын ағ аш жанында ө ткізіледі. Айналағ а қ ұ рғ ақ ағ аштар, жаң ғ ақ тар, қ ағ аздар жә не т.с.с. шашылып тасталады. Ойнаушылар саны 15 адамғ а жетуі мү мкін. Ойнаушылар бірінің кө зін жауып, ағ аш жанына оны кү зетші етіп тағ айындайды. Қ алғ андары диаметрі 20-25м шең бер қ ұ рады.

Кү зетші осы шең бердің орталық нү ктесіне орналасады.

Ойнаушылар бір-біреуден кү зет орнына жақ ындайды. Кім қ олын ағ ашқ а немесе кү зетшіге тигізсе, сол кү зетші орнын ауыстырады. Егер кү зетші келе жатқ ан естіп қ ойса, онда ол: «Тоқ та!» бұ йрығ ын береді де, қ олын дыбыс шық қ ан жақ қ а нұ сқ айды. Егер кү зетші дұ рыс тапса, ө зін дыбыс беріп ұ стап берген ойыннан шығ арылады.

Ойын жетекшісі барлық ойнаушыларды бақ ылай алатын жерде орналасады.

Жасырына біл.

Ойын кө п, жоғ ары ө скен шө пті немесе бұ талы қ иылысқ ан жергілікте ө ткізіледі.

Нұ сқ а 1. Ойын жетекшісі балалар ішінен бақ ылаушыны таң дайды, оның кө зін байлайды да, белгі береді, бұ л белгі бойынша балалар жан-жақ ты жү гіріп кетіп, тығ ылып қ алулары керек.

40-60сек. кейін жетекші екінші белгіні береді, бұ л белгіден кейін бақ ылаушы кө з байламын шешіп, айналағ а шолу жасап, табылғ ан ойнаушылардың барлығ ын атауы тиіс.

Ең соң ғ ы табылғ ан немесе байқ алмай қ алғ андар саны кө п бө лімше жең еді. Нұ сқ а 2. Барлаушылар командирлері бар екі командағ а бө лінеді. Бірінші команда жетекшімен бірге ауданнан тыс жерде орналасады. Екіншілер белгі берілген бойда жасырынуғ а кіріседі. Осығ ан қ оса ө з ә рекеттерін жолдастарымен келісуге, бір-біріне кө мек беруге, жеке-жеке немесе топтасып жасырынуғ а, ойын барысында бір орыннан екінші орынғ а жасырынуғ а рұ қ сат беріледі.

10-15 мин. Кейін жетекші белгісі бойынша бірінші команда екіншіні іздеуге аттанады. Осыдан кейін олар орындарын ауыстырады. Барлаушылар санын кө п тапқ ан команда жең іл шығ ады.

Жетекші бір команданың балалары екінші жақ барлаушыларының қ алай жасырылғ андарын кө рмейтіндіктерін қ адағ алауы қ ажет.

Ойын жетістігіне жетекшінің жасыру тә сілдерінің мә ні жайлы жү ргізген ә ң гімесі ық пал етеді.

Мен сені кө ріп тұ рмын.

Ойын шө бі қ алың ө скен алаң қ айда ө ткізіледі. Ойнаушылар екі бө лімге бө лінеді. Бір бө лім 150-200м қ ашық тық қ а алысқ а кетеді де, тастарды, ағ аштарды, бұ талар мен жердің тегіс еместігін қ олдана отырып жасырынады. Бұ л уақ ытта екіншілері біріншілерге арқ асын беріп тұ рады. Бұ йрық берілгеннен кейін 3-5 минуттай алаң қ айғ а бақ ылау жү ргізеді.

Қ арсылас бө лімінен табылғ ан ә рбір мү ше ү шін бақ ылаушылар бір ұ пайдан алады. Кейін бө лімдер орындарын ауыстырады. Ұ пай саны кө п болғ ан бө лім жең імпаз атанады.

Ойын басталмас бұ рын жетекші бақ ылау алаң қ айының аралық тарғ а: жақ ын, орта жә не алыс бө ліну тә ртібін, сонымен бірге бақ ылау жү ргізу жә не баяндап отыру ретін тү сіндіреді.

Байқ аусыз қ ал.

Ойнаушылар саны 20 адамғ а дейін жетеді. Қ алың шө пті жә не бұ талы жерде ойнаушылар тобының орналасқ ан жерінен 100-150м арақ ашық тық та жалауша орнатылады. Жалауша қ асында жетекші тұ рады. Ойнаушылар бұ йрық берілгеннен кейінжетекшіге байқ аусыз қ ала отырып, жалаушығ а ө рмелей жө неледі. Кө рініп қ ойылғ ан ойыншы ойыннан шығ арылады. Біраз уақ ыттан кейін жетекші ысқ ырық береді, осыдан кейін барлығ ы ө з орындарынан тұ рады. Жалаушағ а бә рінен де жақ ын келген ойыншы жең еді.

Жасырын жылжы.

Қ алың шө бі, бұ талары бар алаң қ ай немесе орманда жетекші ойнаушылар алдына тапсырма қ ояды: балалар арасынан тағ айындалғ ан бақ ылаушыны 50-60м арақ ашық тық та бақ ылап, ізіне тү сіп отыру керек. Уақ ыт ө те келе бақ ылаушы тоқ тайды, бұ рылып, артына, жан-жағ ына қ арайды. Ойнаушылардың байқ алып қ алғ андары ойын жетекшісінің қ асына барады. Бір ғ ана байқ аусыз қ алғ ан адам қ алмайынша, ойын қ айталана береді. сол адам жең імпаз атанады. Бақ ылаушы ө з қ алауы бойынша аялдама жасап отырады.

Ойынғ а жетекшілік етуге аралық адам кө мектеседі, ал балалардың қ озғ алу шекарасының бұ зылмауын жә не орнатылғ ан арақ ашық тық та бақ ылау жү ргізілуін қ адағ алайды.

Із бойынша.

Ойынғ а 2-3 бө лім қ атысады.

Жетекші командирлерге бө лімше маршрутын, старт, жиналу нү ктесін нұ сқ айды жә не тапсырма береді.

Бө лім командирлері ө з жауынгерлеріне қ озғ алыста жолында ө здерінің қ андай іздер тастап отыратындарынайтып береді.

Белгі берілгеннен кейін командирлер ө з маршруттары бойынша кетеді. 15 мин. кейін командирлер ізі бойынша барлық бө лім бір уақ ытта аттанады. Жетекші мен аралық адам артта қ алып, бө лімше қ озғ алысының дұ рыстығ ын қ адағ алайды. Басқ аларғ а қ арағ анда ө з командирі жанына жолдан таймастан тез жиналғ ан бө лімше жең імпаз атанады. Егер жергілікті аймақ мү мкіндік берсе, маршрут шең берлі болуы мү мкін. Қ ыста ойын шаң ғ ымен ө ткізіледі.

Вымпел ү шін кү рес.

Ойнаушылар саны 20-30 адам. Олар командирлері бар тең екі командағ а бө лінеді. Бұ талары кө п, ашық сирек ө скен орманда ө ткізіледі. Егер таң далғ ан жер жолмен, жолайрық пен тең етіліп бө лінсе, бұ л ойын ү шін ө те қ олайлы болар еді.

Ә рбір бө лім ө з арқ асында немесе қ олында арнайы белгіге жә не вымпелге ие болады, ол 20-30м арақ ашық тық та кө рінетіндей етіп орналасады.

Ойын жетекшісі міндеттерді бө ліп береді: біреулері – барлаушылар, басқ алары – кү зетшілер жә не олардың алдына тапсырма міндеттер береді

Барлаушылар қ арсылас аймағ ына басып кіріп, вымпельді тауып, оны ө з территориясына алып ө туі керек;

Кү зетшілер вымпельді ұ рлап алуғ а рұ қ сат бермей, барлаушыларды ұ стап алу.Қ арсылас барлаушаны ұ стап алса ойыннан шығ арылады. Қ арсылас вымпелін ө з территориясына бірінші ә келе алғ ан бө лім жең іске жетеді. Егер олардың біреуіне бұ ны істеу қ олдарынан келмесе, қ арсылас барлаушыларының кө п кө п санын ұ стағ андар жең імпаз атанады.

Отты нү кте жарылысы.

Ойынғ а 10-15 адам қ атысады. Ойнаушылардың бір бө лігі бұ талар арасына тығ ылады, бұ л бұ талар арасына ену қ иындық тудырады жә не қ орғ аушыларғ а жақ сы кө рінетін жерде орналасқ ан. Бұ л отты нү кте. Оны айнала он шақ ты қ адамдай жерде жалаушалар жерге тігілген. Ойынның басқ а қ атысушылары отты нү ктеден алысырақ бастапқ ы қ алыпқ а ие болады да, тапсырма алады, ол: отты нү ктені жару, яғ ни жалаушалармен шектелген кең істіктің ішіне ұ нтақ ағ аштары немесе басқ а ауыр емес жү гі бар қ апшық немесе пакет тү ріндегі бестен кем емес танкке қ арсы гранат лақ тыру. Ә рекет ету жоспарын талқ ылағ аннан кейін шабуыл жасаушылар ә ртү рлі тә сілдермен отты нү ктеге жақ ындай бастайды. Олардың біреуін байқ ап қ алғ ан қ орғ аушылар жабуыл жасаушы тегін атайды немесе оынң қ айда орналасқ анын қ атты дауыспен жариялайды. Байқ аланып қ алғ ан ойыннан шығ ады. Бұ л шапалақ немесе ысқ ырық дыбысымен ү стемеленуі мү мкін. Егер шабуыл жасаушылардың біреуі болса да ойында қ алып жетекші анық тағ ан мерзім тапсырманы орындаса шабуыл жасаушылар жең іске жетеді.

«Тіл» артынан.

Ойын желсіз, қ араң ғ ы батқ ан кезде жә не кішкентай ғ ана дыбыс барлаушыны ұ стап берер сә тте ө ткізіледі. Қ ару-жарақ макетімен қ аруланғ ан ойнаушылар не ең кейе, не ең бектей, ешқ андай дыбыс шығ армастан ө те абай қ имылдайды. Барлық бой биіктігіне жү руге болмайды: тү нгі аспан жарығ ында адамның қ араң ғ ы фигурасын оң ай аң ғ аруғ а болады.

Ойынды кез-келген жер аумағ ында ө ткізуге болады. Жетекші ойын ө ткізуге болатын жерге қ атысушылар ішінен ү ш баланы таң дап, жібереді, олар ол жерлерде тығ ылады. Оларғ а бір орыннан бір орынғ а жылжуғ а рұ қ сат етіледі.

15минуттан кейін қ алғ ан қ атысушылар «тілді» тауып алу ү шін ойын ауданына аттанады. Бұ л тапсырманы орныдау ү шін 30 мин. уақ ыт беріледі.

Егер «тілді» бейнелеуші барлық балалар табылып, қ олғ а тү ссе тапсырма орындалғ ан жә не ойын аяқ талғ ан болып есептеледі.

Тү нгі барлау.

Ойын ымырт уақ ытында ойналады. 15-20 адамы бар екі тең бө лімдер қ атысады. Ә р бө лімде 5 адам кү зетші, қ алғ андары барлаушылар.

Бір-бірінен 200-300м арақ ашық тық та орналасқ ан орман ішіндегі екі алаң таң далады. Алаң ғ а орналасып болғ аннан кейін отрядтар жетекшіден ақ қ ағ аздан жасалғ ан он кішкене жалаушадан алады: бір отрядтікі – тө ртбұ рыш, екіншісінікі – ү шбұ рыш. Оларды алаң бойына биік емес ағ аштар мен бұ таларғ а бір-біреуден іледі.

Ойын дыбыстық белгімен басталады. Барлаушылар қ арсыластың алаң ына дыбыс білдірместен еніп, барынша кө рмеген жалаушаларды жинап оны ө з лагеріне алып келуі тиіс.

Алаң ды кү зетуші кү зетшілер байқ алып қ алғ ан қ арсылас барлаушыларына шабуыл жасап оларды ойыннан шығ арады. Жалаушаларды қ орғ ау оң ай емес: ә р адам, кү зетші ойын басында бір-біріне тіптен жақ ын орналаспағ ан екі жалаушаны қ орғ ауына тура келеді, сондай ақ қ арсылас барлаушыларды да жалаушаларды оң ай жолмен алып кету ү шін ә р тү рлі тә сілдермен кү зетші назарын басқ а жақ қ а аударуғ а тырысады.

Алайда барлаушылар тапсырмасы да оң ай емес: кү зетшінің кө зінше жалаушасын алып кету ғ ана емес, ө з алаң ына да жетіп алуы тиіс. Ө з алаң ына жақ ындағ ан кезде қ арсыласының барлаушыларымен қ ақ тығ ысып қ алып ойыннан шығ ып қ алуы да мү мкін.

Отыз минут аяқ талғ ан кезде ойынның аяқ талу белгісі беріледі.

Қ арсылас жалаушаларының кө птеген санын жинағ ан отряд жең імпаз атанады.

4. Бақ ылау сұ рақ тар:

1. 1-5 сыныптар оқ ушылар арасында ә скери – спорттық ойындар.

2.Ойынның ережелері.

3.Жергілікті аймақ тағ ы ойындар.

4.Ойындпағ ы жең іске жету жолдары.

5.Ойынның мақ саты мен мү ддесі.