Нұртаза Абылхан ақсақалдың бақсы болып кете жаздауы

Бала кезім, ауылда ү лкен той болып, ү йге қ онақ кө п келді. Ү йде жатар орын болмай апам: «сен кө рші ү йге барып жат», – деп жіберді. Ол ү йде бір келіншек тұ ратын. Бал-бұ л балалық шағ ым, кү йеуі бар жоғ ын білмеймін. Кейде осы келіншек аузынан сілекейі ағ ып ө зімен-ө зі жү ретін. Сонда ү лкендер айтатын: «Ә й, мына жас баланың қ ор болып жү ргені-ай!», – деп.

Ойымда ештең е жоқ, ымырт жабыла ә лгі ү йге барып жатып ұ йық тап қ аппын. Бір уақ ытта денем бір ысып, бір суып оянып кеттім. Бір мезетте аппақ бү ркіт келіп шаң ырақ тан тү сті, қ араң ғ ы болса да бә рін кө ріп жатырмын. Бір қ анаты керегенің бір ұ шында, екінші қ анаты екінші ұ шында, алты қ анат ү йді бірақ алып кетті. Бү ркіт «ақ пұ штап» шаң қ ылдай бастады. Сол кезде тө секте жатқ ан келіншек те зарлады. «Айналайын ақ бү ркіт айтқ аның а кө ніп ем, дегенің ді істеп ең, мені қ инамашы!», – деп не бір зарлы ә уенге салды. Денем бір ысыйды, бір суыйды. Не ұ йық тағ ан емес, не ояу емес. Қ озғ алайын десем қ озғ ала алмаймын, не іштең е айта алмаймын. Тек қ ана кө ріп жатырмын. Ә лгі бү ркіт кетті... Бір уақ ытта ысылдағ ан ақ жылан келді. Бір жақ кереге шаң ырақ тан тү скен кезде жаң ағ ы келіншек бебеулеп зарлады. Ай не бір зарды айтты-ау! Ол да кетті... Енді бір мезетте аппақ сә уле келді. Ә лгі келіншегім енді «ақ сә уле, ақ жарық!», – деп зарғ а басты. Бір уақ ытта ол да кетті... Денем бір ысып, бір суып ү ндей алмай мен жатырмын. Бір уақ ытта жаң ағ ы келіншек тұ рып шам жақ ты. Шырақ жағ ып алып шырақ тың жарығ ымен: бет-аузын, қ ол-басын денесін уқ алап, есінеп біраз отырды да, тө сегіне барып жатты. Мен де ұ йық тап қ алыппын. Таң атты, тұ рдық. Қ арасам келіншек жү р екен. Біраздан кейін келіншекке айттым: «Ә й келіншек, сенің ү ш жының бар екен ү шеуін де кө рдім, тү нде келді ғ ой». Келіншек: «Қ ой ә рі, ол кө рінбеуші еді ғ ой!», – деді. Жоқ, алдымен ақ бү ркіт келді, оғ ан былай деп айттың. Ысылдағ ан ақ жылан келді, оғ ан былай деп айттың. Ақ сә уле келді, оғ ан былай деп айттың. «Е, онда кө рген екенсің», – деді. Сө йтсем бұ л келіншек тазалық сақ тамай, ө зін-ө зі ұ стай алмай жү рген қ асиеті бар адам екен. Осындай қ асиеті бар адамдар тазалық сақ тамаса ауырып қ алады.

Ер жетіп 14...15 жаста бозбалалық қ а жеткен шағ ым. Ауылғ а неше тү рлі бақ сылар келеді. Ә лгі бақ сылар кеткеннен кейін ө зім сияқ ты балаларды жиып алып мен де бақ сы болып ойнаймын. Қ олыма бір таяқ ты алып аламын да, қ обыздың ә уеніне саламын. Сө йтіп жү ріп қ арағ айды жағ ып қ ойып, ү стінен ары-бері аттап ө тіп, біртіндеп ә бден белгілі бір ә уенге келген кезде – қ арағ айдың аппақ шоғ ын, ө зімнен-ө зім уыстап ұ стап алып қ олымды жуатын дә режеге жеттім. Қ ұ рдастарым, қ ыз-келіншектер шілдеханада, тойларда бақ сы болып ойна деп, бақ сы жоқ та мені бақ сы қ ылып алатын болды. Енді жынды кез, зіркілдеп тұ рып ойнап беремін. Ө зімді-ө зім бақ сы сияқ ты сезінетін кү йге жеттім.

Бір кү ні мынадай жағ дай болды. Ү йде ұ йық тап жатыр едім, кү ндізгі сияқ ты жап-жарық болып кетті. Оянып кеттім... Ү йге 15...20-дай қ ызылды-жасылды киінген ә йелдер кіріп келді. Ылғ и сық ылық тағ ан жас ә йелдер. Тө секте жатқ ан мені кө рсетті. «Мынау ма, мынау ма?», – деп жан жағ ымнан келемеждеп қ оршай бастады. «Осы ма, осы ма?», – деп бір-біріне кө рсетіп жатты. Ө зімнің ояу екенімді жә не нақ кө ріп жатқ анымды біліп жатырмын. Қ озғ алайын десем аяқ -қ олым, тілім мақ та секілді, сө здерін естіп бә рін ұ ғ ып жатырмын. Бірақ ү нім шық пайды, жатқ ан орнымнан қ озғ ала алмаймын. Кө зім бақ ырайып қ арап жатырмын. Бір уақ ытта арт жағ ынан саркідірлеу келген қ артаң ә йел келді.

Ө тіп барып: «Осы бала ма?», – деп айтты.

– Осы бала, осы бала – деп жанындағ ылар сық ылық тады.

– Ә й, тым жас бала екен. Қ оятын шығ ар, тимең дер! – деп ә лгілерді қ ақ пақ айлап ү йден шығ арып алып кетті. Олар кете салысымен-ақ денемнен суық тер бұ рқ ете тү сті. Дел-сал болып жатырмын. Ө ң ім бе, тү сім бе? Сол кү йі талық сып қ айтадан ұ йық тап кетіппін.

Екі-ү ш кү ннен кейін Ә жібай бақ сы келді.

– Ә й, осы ү ш-тө рт кү н бұ рын, сағ ан тү н ішінде кісілер келді ме?

– Келді.

– Не деді?

Болғ ан оқ иғ аның бә рін айтып бердім. Жастары сық ылық тап мені айналдырмақ шы болды, ар жағ ынан бір саркідірлеу қ артаң дау ә йел келіп бә рін алып кетті дедім.

– Ә, балам бұ л жын кім нақ ә уеніне келтіріп, нақ ышына салса, соның артынан еріп жү ре береді. Бұ л ә ркімде бар қ асиет. Дамытып ары қ арай алып кетсең, жақ сы боп шығ асың. Сен ө зің бақ сы болғ ың келе ме? Мағ ан ер, мен сені кө п-кө рім ү лкен бақ сы қ ылып жіберейін. Ол ү шін мынауың ның бә рін тастап, менімен жү ресің. Жын деген солай болады.

– Ойбай, ешқ андай бақ сы болмаймын, ө зімнің жұ мысым бар.

– Ә, олай болса сен мынауың ды қ ой. Мен жоқ та, мен болып ойнайды екенсің ғ ой? Бақ сы болғ ың келмесе, бұ ның ды қ ой, мерт боп кетесің. Немесе бір жерің кем болып қ алады. Жын деген нә рсе ойнайтын нә рсе емес. Қ ауіпті де, қ иындығ ы бар қ атерлі жол.

– Ойбай қ ойдым, бұ дан кейін ойнамаймын. Жының да ө зің мен кетсін, бақ сылығ ың да ө зің мен кетсін!

Содан кейін бақ сы болып ойнағ анды қ ойдым деп отырушы еді жарық тық.