Біз қарыздарды қалай жасаймыз?

Қ арыз Алланың жердегі туы. Егер Алла қ айсы бір пендесін жазалағ ысы келсе оның мойнына қ арыз туын іліп қ ояды.

Пайғ амбарымыз Мұ хаммед (с.ғ.с.)

– Зейнекамал Қ аржымбайқ ызы, қ арыздарды қ алай табамыз?

Адамдардың кө пшілігі қ арыздар. Бірақ та басым бө лігі осыны мойындағ ылары келмейді. Қ арыздар ә ртү рлі болуы мү мкін. Ең біріншісі – ө зің е берген уә дені орындамау.

Ө зің ізге ө зің із қ аншама уә де бергенің ізді есің ізге тү сірің ізші. «Бітті, ертең нен бастап темекі шекпеймін, арақ ішпеймін, карта ойнамаймын, есесіне таң ертең гілік жаттығ у жасап денсаулығ ымды тү зеймін, салауатты ө мір сү ру жолына тү сіп, тұ рмысымды тү зеймін, денсаулығ ымды шың даймын. Біреуді сыртынан сө йлемеймін, ө сек айтпаймын. Кек сақ тамаймын, кө рсеқ ызарлық, кө ре алмастық, қ ызғ аншақ тығ ымнан арлып, танымды-тағ лымды кітаптар оқ ып, рухани дең гейімді ө сіремін. Имандылық қ а бет бұ рамын.» т.б. Ө зің іздің ата-анаң ызғ а, жұ байың ызғ а, бала-шағ аң ызғ а, жора-жолдастарың ызғ а қ аншама уә делер бердің із? Осылардың ішінде орындалғ андары бар ма?

Біреуді телефон арқ ылы қ ұ ттық тап ізгі тілек білдіргің із, енді біреуге қ айрымдылық жасағ ың ыз келді, ө кінішке орай осы жақ сы ниетің із кү йбің тіршілігің іздің кү лінің астында кө міліп қ алды. Бұ л ар-ұ ятың ыздың алдындағ ы қ арызың ыз.

Есің ізде болсын: Еш уақ ытта уә де беруші болмаң ыз!

Бә рі ө згереді, бә рі уақ ытша. Сіздің кеше не бү гін берген уә дең із орындалмай қ алуы мү мкін. Уә де де – қ арыз.

Қ арызды ө зіміздің тойымсыздығ ымызбен табамыз! Кө рсеқ ызарлығ ымыздың қ алауы ала берсем екен дейді. Беруге келгенде мойынымызды ішке тығ ып бү гіжіктеп қ аламыз, бар болса да қ имаймыз, уысымыздан шығ арғ ымыз келмейді. Осының бә рі ө зіміздің қ оршағ ан ортағ а – қ уатымыздың дұ рыс бө лінбеуінің салдары. Ө зіміздің ө мірдегі мақ сатымызды тү сінбеуімізден туындайды.

Қ оршағ ан ортамен қ уат алмасуымыз бұ зылғ ан мезетте – денсаулығ ымыздың, тұ рмысымыздың, адамгершілігіміздің, ақ шамыздың, адамдармен араласуымыздың шырғ алаң дары басталады. Алғ а басудың орнына, кері кете бастаймыз.

Біреулерді мү сіркеп аяу сезімі де қ арыздардың туындауына себеп болады.

Қ арыз – ө зің е, туғ ан-туыстарың а, жақ ындарың а, қ оршағ ан ортағ а деген сү йіспеншілігің іздің жетіспеуі. Сіз қ оршағ ан ортаны сү йіспеншілікпен қ абылдай алмайсыз, қ ұ рудың орнына қ ұ ртасыз. Адамның негізгі болмысы қ ұ рту, жою емес – жоқ тан бар жасап қ ұ ру ғ ой.

Біздің жан дү ниемізді, мінез-қ ұ лқ ымызды қ арыз сезімі мең деп алса, асқ ақ арманымызғ а, мақ сатымызғ а орын қ алмай қ алады, себебі оң ғ а да, солғ а да, алдығ а да, артқ а да қ арызбыз.

Жасы кіші ү лкеннен ұ ялмай жү р,

Сұ рамсақ тар нә псісін тыя алмай жү р.

Сә лем – борыш, сө з – қ улық болғ аннан соң,

Қ андай жан сырттан сө з боп, сыналмай жү р. Абай

«Қ арыз» деген сө з жанымызды жаулап алады. Аяқ -қ олымызды, ой-ө рісімізді шырмап-матап тастайды. Ө зім ү шін емес, басқ а біреу ү шін ө мір сү ретін боламын, ө з ө мірімнің иесі болудан айырыламын.

Кө птеген адамдар қ арыз сезімі мен парыз сезімін айыра алмайды, шатастырады. Екеуінің айырмашылығ ы жер мен кө ктей. Анығ ырақ айтсақ – бір-біріне қ арама-қ айшы ұ ғ ым.

Тілемшіліктің не екенін білсең іздер ғ ой, еш қ айсың ызда біреуге бір нә рсе сұ рап бармас едің іздер. Пайғ амбарымыз Мұ хаммед (с.ғ.с.)

– Зейнекамал қ арындасым, қ арыз деген сө здің мағ ынасы қ алай?

– Ә сет ағ а, нақ тылы қ азақ и тү сінікте Қ арыз деген сө здің мағ ынасы – «борышты», «малай», «қ ұ л», «қ айыршы», «жарлы», «мү сә пір», «кең келес», «міндетті», «тә уелді», «жаны жаралы», «сорлы», «бишара», «сілімтік», «миғ ұ ла», «ынжық», «суайт» деген сө здердің мағ ынасымен астарласып жатады.

– Қ арыз дегеннің салдары қ андай?

– Қ арыз – жазалау, істеген жамандық тарың ның қ арымтасы, соқ қ ы, ауру, бақ ытсыздық, қ айыршылық, кесепат, зұ лымдық, жоқ шылық, кү йзеліс, азап т.б. келең сіздіктерің іздің себебінің бастауы – ө зің ізді «сырты бү тін, іші тү тін» пендеге біртіндеп айналдыратын алапат кү ш.

Егер де сіз ө з ө мірің ізді ө зің із басқ ара алмасаң ыз, онда сіздің ө мірің ізді басқ а біреу басқ аратын болады. Қ арыз осының таптырмайтын тамаша қ ұ ралы.