Халық емшісі «Ақ анаға» баруы, аяқ-қолы сынғандарды емдеуі

Адамның жақ сысы – ө згелерге пайдасы тиетіні.

Пайғ амбарымыз Мұ хаммед (с.ғ.с.)

Ертең іне «Ақ анағ а» барады. Сыдық емші кіргізіп жібереді. Барса ү лкен залда кө п адам отыр екен. Таң ырқ ап тұ рады. Бірінші келген беті, ешкімді танымайды. Бір уақ ытта «Ақ ана»: «Ә й, Ақ шиден келген сынық шы, беркел бері», – деді. Ержан танымайтын адам мені қ айдан біледі, мү мкін басқ а біреу тағ ы бар шығ ар деп, жан-жағ ына қ арап алақ тап тұ рады. «Ә й, сағ ан айтамын, бері кел бері, сен ө зі менің қ ұ рдасымсың ба, менің ар жақ, бер жағ ындағ ы адамсың ғ ой тә йірі», – деп «Ақ ана» қ асына шақ ырып алады. Ержан елпең деп жетіп барады.

– Туу, ә руақ тар деген ә бден қ олдап-қ оршап жү р екен ғ ой сені.

– Кім біледі.

– Мына жерге отыр.

Ержан кө рсеткен жеріне отырады, бір уақ ытта оң қ олы ө зінен-ө зі секіріп ала жө неледі. Екінші қ олымен басып отырады, бірақ оң қ олы сырқ ырап ауырып жанын кө зіне кө рсетеді. Жібере салса қ айтадан кө теріліп, онан ә рман секектей ала жө неледі. Екінші қ олымен тістеніп басып отырады, шыдамағ аннан кейін кө зінен жас та шығ ып кетеді. «Ақ ана» залды айналып жанына келіп кү ліп:

– Не, қ олың мазаң ды алып отыр ма?

– Мазамды алмақ тү гіл жанымды шығ арып отыр. Ө летін болдым мына қ олдан.

– Ә й, халайық! Бері қ араң дар. Мына жігіттің артында отырғ ан оң қ олдары сынғ андар қ олдарың ды кө терің дерші, тағ ы да, тағ ы да! – дегенде 40-50 шақ ты адамдар қ олдарын кө тереді.

– Қ олың қ алай болды?

– Білмеймін, ештең е батып тұ рғ ан жоқ, кішкене басылғ ан сияқ ты.

– Ауырғ аны басылып кетуі керек.

– Жоқ, толық тай басылғ ан жоқ.

– Алдындағ ы отырғ андар қ олдарың ды кө терің дер!

Ержанның алдында отырғ ан 2-3 адам сынғ ан оң қ олдарын кө тергенде, Ержанның ауруы сап қ оя қ ояды. Ержанның таң ырқ ауында шек жоқ.

– Қ айтадан отыр! Ержан отырғ ан беті қ олына қ арап-қ арап қ ояды, ештең ке жоқ. Бір мезетте оң аяғ ы ө зіне бағ ынбай селкілдеп, секіріп-секіріп тулап ала жө неледі. Аяғ ын бү кіл кеудесімен басып отырады, аяғ ы тізесінен бастап, жанбасына дейін сырқ ырап шыбын жанын шырылдата бастайды. «Ақ ана» айналып тағ ы келеді.

– Ә й, сынық шым! Не болды?

– Не болушы еді, аяғ ым басталды.

– Ә й, халайық! Мына жігітке кө мектесіп жіберейік. Арт жағ ындағ ы, алдың ғ ы жағ ындағ ы аяқ тары сынғ андарың орындарың нан тұ рың дар! – деп бә рін тұ рғ ызғ анда, Ержанның зарылдап қ ақ сап ауырып отырғ ан аяғ ының ауырғ аны, пышақ пен кескендей сап тиыла қ алады.

– Енді не істейсің, мыналарды емдейсің бе? Сынық ты салып жү рсің бе?

– Иә, 3-4 жыл болды сынық ты салып жү рмін.

– Қ азір мына сынғ андардың бә рін жеке-жеке шақ ырып ал да, ана жерге барып отыр, – деді «Ақ ана».

Ержан залдың бір бұ рышына барып отырады да, сынық тарды қ арап емдейді. Кейбір қ исық біткендерге мынаны сындырып, қ айта салу керек деп тү сіндіріп айтады. Себебі, оны жылқ ының майымен жібітіп, қ айта сындырып барып жө ндеу керек екендігін тү сіндіреді. Жең іл-желпі жаң адан сынғ ан сынық ты қ олма-қ ол қ айта сындырып, жө ндеп салып береді.

«Ақ ана» ордасында 10 шақ ты кү н болады. Бір кү ні «Ақ ана» Қ ыдырә ліге: «Ана сынық шының аяғ ын басшы», – деп айтады. (Қ ыдырә лі Момбайұ лы Тарыбаев ол кезде «Ақ ана» ордасынан бө лінбеген, оның шә кірті болатұ ғ ын). Қ ыдырә лі басады. Ержанның жаны мұ рнының ұ шына келеді. Аяғ ынан тү скен кезде Ержан селкілдеп қ ұ лап қ алады. Қ ыдырә лі қ олынан алып тұ рғ ызып жібереді. Сол сә тте аталар ә руағ ы Ержанды кө теріп алып, қ аптап отырғ ан ел-жұ рттың ү стінен, аяқ -қ олын жерге тигізбей дедектетіп ала жө неледі. Бір ғ ажабы – бір кісіге не қ олы, не аяғ ы тимейді. Сол беті Арыстанбаб бабаның суретінің астына апарып, қ абырғ ағ а желімдегендей жапсырып тастайды. Жабысып біраз тұ рады. Денесінің алабұ ртқ ан қ ызуы басылып, жаны жай таба бастайды. Сол мезетте «Ақ ана»: «Сынық шым, аталарың босатты ма?», – дейді.

– Иә, босатты.

– Босатса орның а отыра ғ ой. Ержан онына қ арай бет алғ ан кезде тағ ы да, аталар ә руақ тары дедектетіп ала жө неледі, қ ып-қ ызыл боп жанып тұ рғ ан пештің арт жағ ына жапсырып тастайды. Жабысып тұ рғ анда «Ақ ана»:

– Тө ле би атаң а қ андай жақ ындығ ың бар, немесе Дулат бабаларың а қ андай жақ ындығ ың бар?

– Ешқ андай жақ ындығ ым жоқ.

– Ойпырмай, мына ә руақ тың мына баланы қ олдауын-ай! Шешең қ ай елдің қ ызы?

– Шешем, Кү нту Есенаманның қ ызы, – деген бойда Ержанның есіне Кү нтудің Дулаттың ұ рпағ ы екені есіне тү седі.

– Дулатқ а жақ ындығ ым бар, туғ ан нағ ашыларым ғ ой.

– Нағ ашыларың да қ олдап тұ рғ ан жігіт екенсің ғ ой. Қ алай енді, босадың ба?

– Иә, босадым.

– Олай болса, орның а барып ел-жұ ртты емдей бер.

Ержан енді ғ ана орнына отыра беруі мұ ң еді, ата-баба ә руақ тары тағ ы да дедектетіп сү йрей ала жө нелді. Осы жолы оң тү стік қ абырғ адағ ы Жамбыл атаның жә не ел басымыз Н. Назарбаевтың жолбарыспен тұ рғ ан суретінің астына апарып шаптап тастайды. Шапталып біраз тұ рғ анда «Ақ ана»:

– Ә й, Шапыраштығ а қ андай жақ ындығ ың бар?

– Ешқ андайда жақ ындығ ым жоқ.

– Ә йелің қ ай елдің қ ызы еді?

– Шапырашты Кө шектің қ ызы.

– Ә й, бә тшағ ыр-ай! Сені қ айын жұ ртың ның да ата-бабалар ә руақ тары қ олдайды екен ғ ой.

Жабысып тұ рғ ан жерінен біршама уақ ыт ө ткеннен кейін аталар Ержанды босатады. «Ақ ана»: «Қ ұ ран кітабына барып, қ олың ды қ ойып тағ зым етіп, орның а отыр», – дегенде Ержанды аталар ә руақ тары дө ң гелетіп, бишілердей билетіп Арыстанбаб кесенесі тұ рғ ан суретке апарып жапсырып тастайды. Белгілі бір сә ттен кейін босатады.

«Ақ ана»: «Болғ ан шығ ар енді. Емің ді жалғ астыр, ө з орның а отыр. 17 ақ пан кү ні Тү ркістанғ а Арыстанбаб бабағ а мал шаласың», – дейді.

Ержанның «Ақ жолғ а» тү суінің себептері, бала жастайынан кө ріп жү рген аяндарын осы жолғ а тү скенге дейін жө нді тү сіне алмай жү ретін. Бірде ата-бабаларының аян етіп кө рсеткені, ә кесі Ұ занқ ұ лдың денсаулығ ының нашарлығ ына байланыста тү скен аяны. Ата-бабалар ә руақ тары: «Ә кең нің ауруына медицинаны шатыстырма, жақ сү йегіне тигізбе (операция т.б.)», – деп аталар ә руағ ы ғ айып болады. Бұ л аян бірнеше рет қ айталанады. Кү ндер ө тіп жатады. Бір кү ні Ержан ә кесінің сақ ал алып жатқ анын кө реді. Артынан келіп айнағ а қ араса, ә кесінің жағ ы ісіп кеткенін байқ айды, аң -таң болып қ арап тұ рса, ұ стара жақ сү йектегі ісікке келгенде ісік жоғ алып кетеді, ұ стара тө мен сырғ ығ анда ісік қ айта пайда болады. Алдына тұ рып бетіне қ араса, ісік жоқ. Таң ырқ ағ ан бойы ү йіне қ айтады.

1993 жылы жоғ арыда айтылғ ан аян тү сіне қ айта кіреді. Мазасызданғ ан Ержан ә кесінің ү йіне барады. Жақ сү йегіне қ араса кішкене ісік пайда болғ анын кө реді. Ісікті қ олымен сипаса, ө зінен-ө зі жоғ алып кетеді.

Ә кесінің інісі Тілеуғ абыл Алматы қ аласына апарып дә рігерлерге қ аратады. Қ аратқ аннан кейін ауруы ө ршіп кетіп кетеді. 1994 жылы бақ илық болады. 1997 жылы Ержанның анасы Нұ ржамал Айдарбайқ ызы да бауыр ауруынан ө мірден ө теді.