ГЛОССАРИЙ. Активті шама – көмекші энергия көздерінсіз өлшеу ақпараттық сигналдарын қалыптастыра алатын физикалық шама

Активті шама – кө мекші энергия кө здерінсіз ө лшеу ақ параттық сигналдарын қ алыптастыра алатын физикалық шама (механикалық кү ш, электр қ озғ ағ ыш кү ші жә не т.б.).

Пассивті шама (мысалы, масса, электр кедергісі, индуктивтілік) – ө здігінен ө лшеу ақ параттық сигналын қ алыптастыра алмайтын шамалар.

Ө лшеу - белгілі бір физикалық шамамен оның ө лшем бірлігі ретінде қ абылданғ ан мә н арасындағ ы сандық қ атынасты іс жү зінде анық тауғ а арналғ ан ақ параттық процес.

Ақ парат – объект туралы алғ ашқ ы белгісіз білімдерді азайтуғ а ық пал жасайтын мә ліметтер жиынтығ ы.

Ө лшеу эксперименті –қ андайда бір нақ тылық пен ө лшеу нә тижесін анық тауғ а арналғ ан, ғ ылыми тұ рғ ыда негізделген ә діс.

Ө лшеу нә тижесі – ө лшеу жабдығ ы кө мегімен эксперимент арқ ылы алынғ ан физикалық шаманың ө лшем бірлігі бар сан мә ні.

Ө лшеу жабдығ ы – ө лшеу экспериментін жасауғ а арналғ ан мө лшерленген нақ тылық сипаттамасы бар техникалық қ ұ рылғ ы.

Cигнал – ақ параттың материалдық тасымалдаушысы.

СИ – халық аралық бірліктер жү йесі – SI (System International).

Ө лшеу нақ тылығ ы – ө лшеу нә тижесінің ө лшенетін шаманың ақ иқ ат мә ніне жуық тық дә режесі.

Бақ ылау – бақ ыланып отырғ ан объекті қ асиеттерінің немесе сипатының белегілі бір мө лшерге сә йкестігін анық тау процессі.

Метрология – ө лшеу, ө лшеу ә дістері мен жабдық тары, олардың бірлігі жә не қ ажетті нақ тылық қ а жету жолдары туралы ғ ылым.

Метрологиялық қ амсыздандыру – ө лшеудің белгілі бір нақ тылығ ана қ ол жеткізуге қ ажетті техникалық жабдық тар мен ережелерді қ олданудың ғ ылыми немесе ұ йымдастырушылық негіздерін қ алыптастыру.

Ө лшеу принципі – ө лшеу негізделген физикалық қ ұ былыстардың жиынтығ ы.

Ө лшеу ә дісі – ө лшеу кезінде қ олданылатын ө лшеу жабдық тары мен принциптерінің жиынтығ ы.

Электрлік ө лшеу – физикалық шаманы электрлік ө лшеу жабдық тарының кө мегімен ө лшеу.

Ө лшем – физикалық шаманың белгілі бір мә нін кө рсетуге арналғ ан ө лшеу жабыдығ ы.

Ө лшеу тү рлендірігші – бақ ылаушының тікелей қ абылдауына, ары қ арай тү рлендіруіне, ө ң деуіне немесе сақ тауына ың ғ айлы ө лшеу ақ параты сигналын ө ң діруге арналғ ан ө лшеу жабдығ ы.

Ө лшеу жабдығ ы – бақ ылаушы тікелей қ абылдай алатын ө лшеу ақ параты сигналын ө ң діруге арналғ ан ө лшеу жабдығ ы.

Стандарт (ағ ылш.сө зі. Standard – норма, ү лгі) – ө з еркімен бірнеше рет пайдалануды кө здеп қ абылданғ ан ө німнің сипаттамалары, оны ө ндіру мен пайдалану туралы ережелер, оны сақ тау, тасымалдау, тарату немесе жою, қ олдану немесе қ ызмет кө рсету туралы қ ұ жат.

Халық аралық стандарт − халық аралық ұ йым қ абылдағ ан стандарт.

Ұ лттық стандарт − Ұ лттық стандарттау органы бекіткен стандарт, утверждённый национальным орга­ном по стандартизации.

МЭК (ХЭК) – Халық аралық электро­техникалық комиссия

ISO ( англ) – Стандарттау бойынша халық аралық ұ йым.