Сурет. Амперметрді токтың өлшеу трансформаторына қосу схемасы

Электромагнитті жү йенің амперметрлерінің ө лшеу шегін ұ лғ айту ү шін шунтты пайдалану рационалды емес, ө йткені ол аспатардың жеке тұ тыну энергиясын қ олайсыз ү лкен етіп, қ ымбаттығ ын жоғ арлатады. Ө лшеу шектерін токтың ө лшеу трансформаторлары арқ ылы ұ лғ айтады. Ток трансформаторының алғ ашқ ы орамасы І ө лшенетін ток тізбегіне тікелей қ осылып, ал екінші орамасының қ ысқ ыштарына А амперметр қ осылады (2.2-сурет). Схемада: Tp_T – токтың ө лшеу трансформаторы, Л₁, Л₂ – бірінші орама қ ысқ ыштары, И₁, И₂ – екінші орама қ ысқ ыштары.

Ө лшенетін (алғ ашқ ы) І₁ токтың мә ні белгілі жә не амперметр тізбегіндегі І₂ токтан едә уір ү лкен болады. Ток трансформаторының екінші орамасы кернеуі 1 ¸ 10 В шамағ а тө мендейтін кедергісі аз (2 Омнан жоғ ары емес) ө лшеу аспабына тұ йық талады. Екінші орамадағ ы осы кернеудің тө мендеуін тең естіретін индукциялы э.қ.к. Е₂ де аз, сә йкесінше

Магниттелетін Tp_Т кү штің тең деуінде

(2.4)

Ә детте шамасын қ олданбайды, сонда

(2.5)

осыдан ө лшенетін токты

(2.6)

амперметрдің І₂ кө рсеткішін k_Iн номиналды трансформациялау коэффициентіне тікелей кө бейту арқ ылы анық тайды. Токтың трансформаторының екінші орамасын 5А-ге, кейбір жағ дайда 1А-ге есептейді. Екінші тізбектің кедергісін жоғ арлату нормалы режимді бұ зып, магниттелген ампер-витков жоғ арлатады.

Ө неркә сіптік жиілікте кернеуді ө лшеу 50 Гц жиілікте жұ мыс істейтін кез-келген вольтметрлермен орындалуы мү мкін, бірақ ө неркә сіптік жиіліктегі кернеуді негізінен электромагнитті жә не элетродинамикалы жү йе аспатарымен ө лшейді.

Электромагнитті вольтметрдің ө лшеу тізбегі ө зінше механизмнің катушкасы мен қ осымша кедергіні тізбектй қ осуды береді. Вольтметрдің толық ауытқ у І_V тогы

I_V = U/z_V, (2.7)

мұ ндағ ы U – вольтметрге қ ойылғ анкернеу; z_V – вольтметрдің механизм катушкасының толық кедергісі мен қ осымша кедергінің қ осындысына тең ішкі кедергісі

(L_К – катушаның индуктивтігі).

Вольтметр шкаласының тең деуі

Вольтметрлердегі толық ауытқ у тогы ү лкен емес, 25 – 50 мА-ге тең; шаманың ө лшеу шегін тө мендеткенде ол жоғ арлайды да, 15 ¸ 30 В кернеуде 100 ¸ 200 мА-ге жетеді. Қ осымша кедергіні кө пшекті вольтметрлерде пайдаланады, ең жоғ ары шегі тікелей ө лшеу кезінде 600 В-ге жетеді. Вольтметрдің тұ тынатын қ уаты 3 ¸ 20 Вт аралық та ауытқ иды. Вольтметрдің ө лшеу шектері кернеудің ө лшеу трансформаторлары арқ ылы ұ лғ айтылғ ан. Кернеу трансформаторының алғ ашқ ы орамасын w₁ виток санымен U₁ кернеуі ө лшенетін тізбекке параллель қ осады да, ал екінші ораманы w₂ виток санымен U₂ кернеулі вольтметрге қ осады.

Сурет 2.3-те: Tp_Т – кернеудің ө лшеу трансформаторы; А, Х – алғ ашқ ы ораманың қ ысқ ыштары; а, х – екінші ораманың қ ысқ ыштары (екінші ораманы 100 В кернеуге есептейді).