Сурет. Шунттар

Кедергі элементтің материалы ретінде мыс аяқ тарғ а қ ысымдалғ ан таспалық немесе сымдық манганин қ олданады.

Қ ұ жаттарда шунттар мысалы, мынадай болып белгіленеді: 75ШП-0.3/0.75-0.2 (шунт тасымалды, 0, 3 жә не 0, 75 А екі шекке, класс дә лдігі - 0, 2).

Ток I-ді ө лшеуге берілген шектің шунттың кедергісі мына кө рініс бойынша есептеледі:

(1.7.2.2)

мү нда: n - шунттау коэффициенті.

Мысалы, I_а = 0, 2 мА жә не R_а = 900 Омғ а тең М260 амперметрдің ө лшеу шегін I=200 мА дейін кең ейту ү шін кедергісі R_ш =0, 9 Ом-ғ а тең шунтты қ олдану керек.

Бұ л жағ дайда аспаптың шкаласы - ө лшеу шегі 200 мА бө ліктенулі болу керек (яғ ни, бұ л жағ дайда шкалағ а х10 деген таң ба қ ойылу керек).

Шунттарды дайындауғ а қ олданатын сымның диаметрі мына жағ дайдан таң далады:

(1.7.2.3)

мұ нда: I- амперметр тізбегіндегі ток, d- сымның диаметрі, мм.

Мысалы. тоғ ы I= 200 мА = 0.2 А тең миллиамперметрдің шунты диаметрі мм тең сымнан жасалу керек.

Шунтты дайындалуғ а керекті сымның ұ зындығ ы шамамен мына кө ріністен табылады:

(1.7.2.4)

мұ нда: l - сымның ұ зындығ ы, м, R_ш - шунттың кедергісі, Ом.

Кедергінің аяқ қ ы тыксырулы аспаптың бө ліктенудігі кезінде жасалады. Ток ө лшеуінің диапазонының кең дігін қ амтамасыздандыру ү шін аспап бірнеше шекті болу керек.

Бұ л шекті токтың ә р тү рлі мә ндеріне есептелген бірнеше жұ мылдыру шунттарды қ олдану арқ ылы қ амтамасыз етіледі.

Шкаланың ауыспалы коэффициенті N деп екі қ атар тұ рғ ан ө лшеу шектерінің шекті мә ндерінің қ атынасын атайды.

N = 10 кезде мысалы, шектері 1, 10, 100 жә не 1000 мА-ге тең бір шекке (1 мА) орындалғ ан аспаптьң шкаласы, қ алғ ан шектерде басқ а токтарды ө лшеуге жең іл ауыстыруғ а болады, ал ол ү шін санауды 10, 100 жә не 1000-ғ а кө бейту керек.

Ө лшеудің дә лдігін жоғ арылату ү шін кейбір аспаптарда ө лшеніп жатқ ан токтардың шекті мә ндерін 1: 5: 20: 100: 500 сан қ атарынан таң дайды.

Токты ө лшеу ү шін аспапты зерттеліп жатқ ан тізбекке тізбектеп қ осады. Бұ л тізбектің жалпы кедергісін ү лкейтеді жә не ондағ ы токтың мә нін азайтады. Тізбектің жұ мыс ережесіне аспаптың ә серін кеміту ү шін аспаптың қ осылатын нү ктелер 1 жә не 2 (1.7.2-сурет) арасындағ ы сыртқ ы тізбектің R, кедергісіне қ арай аспаптың ішкі кедергісі R_а аз болу керек.