Старт алу

Спорттық жү зуде ә сіресе, қ ысқ а қ ашық тық қ а жү згенде, дұ рыс старт ала білудің маң ыэы ө те зор. Тә сілдік дұ рыс орындалғ ан старт жү зудің басында жылдамдық ты тез дамытуғ а, жү зушіге жоғ арғ ы нә тижеге жетуге мү мкіндік туғ ызады.

Спорттық жү зуде старттың екі тү рі қ олданылады: 1/ кроль ә дісімен шалқ алап жү зуден басқ асының бә рі, старт тә ртіп бойынша тұ ғ ырдан алынады. Стартшы тұ ғ ырдан алайқ ас секіріп ө зінің жолымен жү зе женеледі; 2/ старт судың ішімен, алаптың қ абырғ асынан аяқ пен итеріп алынады. Тұ ғ ырдан алынатын старт бас кезең нен /фазадан/ тұ рады:

а/ бастапқ ы қ алып,

ә / дайындық жә не секіру,

б/ ұ шып барып суғ а сү ң гу,

в/ судың ішімен жылжу,

г/ судың бетіне қ алқ ып шығ ып, жү зе бастау,

Тұ ғ ырданалатын старт. Бастапқ ы қ алып жү зушінің тұ ғ ырдан жақ сы секіріп жоғ ары нә тижеге жетуіне жағ дай туғ ызуғ а тиіс. Белгілі жү згіштер ә ртү рлі бастапқ ы қ алып қ олданады. Олар мыналар: аяқ тың буындарының иілу дә режесі, дененің ең кею жағ дайы жә не қ олдың артқ а қ арай жоғ ары созылуы, артқ а қ арай - екі жақ қ а жайылуы /74-сурет/ болмаса алғ а қ арай - тө мен созылуы /75-сурет/

Бастапқ ы қ алып ә рбір жү згіштің ө зіндік ерекшеліктеріне байланысты. Ә рбір жү згіштің ұ тымды бастапқ ы қ алпы болуы ә бден мү мкін: екі аяқ тың ара алшақ тығ ын 15-20 см шамасында қ атар қ ойып, бармақ тарымен тұ ғ ырдың су жақ тағ ы ернегін қ алсыра ұ стап, 135-160° шамасың да тізе буынын бү гіп, 45-60°-қ а суғ а қ арай ең кейе, екі қ олды артқ а қ арай екі жақ қ а созып бейне ұ шуғ а дайын қ ұ стай кө ріністі елестетеді. Бұ л кезде дененің салмақ орталығ ы старт тұ ғ ырының алдына қ арай ауысады.

Дайындық жә не секіру кезең і. Суғ а секіруге бұ йрық берілген бойда жү згіш дереу тұ ғ ырдан аяғ ының ұ шымен қ атты итеріп ұ шады. Ол ү шін ең кейіп, ө кшені кө теріп, қ олды артқ а серпіп, немесе айналдыра серпи ұ шады. Осы мезгілде ауызбен ішке дем тартылады. Секіру кү шін ұ лғ айту мақ сатымен тізе буыны бү гіледі, ал қ ол сілтеумен жоғ ары кө теріліп барып алғ а созылады.

Старт алудың ең маң ыздысы тұ ғ ырды қ атты итере секіру, себебі ұ шу қ ашық тығ ы жә не жылжу шапшаң дығ ы соғ ан байланысты.

Секіргенде аяқ ты тез бү гіп, тез жазу секіру кү шін кө бейтеді. Қ олдың алғ а қ арай тез серпуі аяқ созылуымен сә йкес келгені жө н. Денемен аяқ ты созу жә не қ олды серпу шапшаң дығ ы ү дей тү седі.

Ұ шып барып суғ а сү ң гу. Ең ұ тымды саналатын ұ шу бұ рышы 15-20° /дене мен су беті арасы/. Дененің бұ л жағ дайы ұ шу шапшаң дығ ы мен жү зу шапшаң дығ ын ү детуге кепіл.

Ұ шу кезінде аяқ тың тізе буындары жазылып, қ ол иық дең гейінде созылып, алақ ан тө мен қ арап, бас екі қ олдың арасында екпінімен суғ а сү ң гиді.

Ұ шу ұ зындығ ы старт тұ ғ ырынан суғ а сү ң гуге дейін ерлер ү шін 3, 5-4 м, ал ә йелдерге 3, 0-3, 5 м шамасында болуғ а тиіс.

Ұ шу кезінде дем ішке тартылып, суғ а енер алдында сыртқ а шығ арылады.

Судың ішімен жылжу. Суғ а енген соң жылжу басталады. Дененің бату терең дігі 40-60 см шамасында болу керек. Бұ л кезде жү згіш алдымен алғ а қ арай сү ң ғ и жылжып барып жү зе жө неледі. Суда жылжу ұ зындығ ы тұ ғ ырдан санағ анда ерлерге 7-8 м, ал ә йелдерге 6-7 м шамасында болады; жылжу мезгіл мө лшері ерлер ү шін 2, 5 сек. ә йелдерге 3, 0 сек.

Судың бетіне қ алқ ып шығ ып жү зе бастау. Алғ ашқ ы жү зу қ имылдары ә рбір спорт жү зу ә дістеріне байланысты орындалады. Кроль ә дісімен етпеттеп жү згенде қ имыл аяқ тан басталады да қ ол қ имылдарымен жалғ астырылады. Брасс ә дісімен жү згенде есу қ имылы қ олдан басталады да аяқ пен жалғ астырылады. Дельфин ә дісінде аяқ пен 2-3 рет серпіп жіберіп, сосын қ ос қ олдап есе бастайды да ішке терең дем тартып жү зе жө неледі.

Су ішінен алатын старт. Шалқ алап жү згенде старт су ішінен алаптын қ абырғ асынан итеріп алынады.

Бастапқ ы қ алып /76-сурет/. Жү згіш суғ а тү сіп ә дейі жасалдан бассейннің қ абырғ асындағ ы тұ тқ адан ұ стайды, бұ йрық берілгеннен кейін жү згіш қ ос аяғ ымен алаптың қ абырғ асын тірейді. Жамбас жә не тізе буындары бү гілулі, екі қ олмен тұ тқ адан мық тап ұ стап, денені сө л кө терің кі қ альпта ұ стайды. Бұ л кезде тізе екі қ олдың арасың да, бас кеудеге қ арап ең кейген.

Секіру /итеру /. Орындау бұ йрығ ынан кейін жү згіш қ олын тұ тқ адан босатып, аяғ ымен қ абырғ аны қ атты итере жұ лқ ынып, суғ а екпінмен ұ шады. Бұ л кезде қ ол созылып, бастан асырылады да суғ а енеді. Тізе жә не жамбас буындары жазылып, дене тікенеді.

Суғ а ену жә не жылжу. Ұ шып келіп суғ а еніп жү згіш жылжи бастайды. Суғ а ену терең дігі 40-60 см шамасынан аспайды. Бұ л кезде жү згіш алғ а қ арай сү ң ги жылжиды да, қ алқ ып шығ ып алғ а қ арай еседі. Жылжу ұ зындығ ы алап қ абырғ асынан қ алқ ып шық қ анша ерлерге 6-7 м, ә йелдерге 5-6 м шамасында болу керек.

Су бетіне қ алқ ып шығ у. Алғ ашқ ы жү зу қ имылдары аяқ пен серпуден басталады, сосын су бетіне қ алқ ып шығ ып екі қ олды кезектестіріп есе жө неледі.