Арамшөптермен күресу

Арамшө птермен кү ресуде танаптың ластану картасын жасап ұ йымдастыру жұ мыстарын жү ргізу керек. Шаруашылық танаптарында кө біне кездесетіні аз жылдық дара жарнақ ты, кө п жылдық қ ос жарнақ тылар кездеседі. Олар 9-ші кестеде кө рсетілген.

Ұ йымдастыру шаралары

• Танаптардың ластануын анық тау.

• Танаптардың ластануын бағ алау жә не экономикалық зияндылық тың шегiн анық тау.

• Танаптардың ластануының картасын жасау.

• Арамшө птермен кү рестiң кешендi бағ дарламасын дайындау.

кесте 9

Шаруашылық тың танаптарының арамшө птермен ластануы

Шаруашылық танаптарында кө біне кездесетіні кө п жылдық қ ос жарнақ ты, мысалы, дала шырмауығ ы (Convolvolus arvensis L.), егістік қ алуені (Cirsium arvense L. Scop), жатағ ан бидайық (Elytrigia repens L.); аз жылдық қ ос жарнақ тылар гү лтә жі, дара жарнақ ты қ ара сұ лы (Avena fatua) кездеседі.

Кү тіп- баптау. Егінді себер алдында арамшө птерге қ арсы жаппай кү ресетін гербицидттерді, мысалы, Раундап экстра 1л/га мен Прогресс 0, 4 л/га екеуінің қ оспасын қ олданамыз. Вегетация бойы 1-2 реттей тандаулы гербицидтермен, мысалы, Топик, 0, 5 Диален Супер, Димилин препараттарын қ олданамыз. Оларды Джон Дир 4730 бү ріккішпен жә не АН-2 ұ шағ ы мен бү ркиді. Біріншісін егін сепкеннен кейін 20-25 кү ннен соң, келесін ластануына байланысты қ арап жү ргізеді, бірақ дә н салмай тұ рып (бидайда) тамыздың алғ ашқ ы оң кү ндігіне дейін бү рку жұ мыстарын тоқ тату керек.

РАБОЧАЯ ЖИДКОСТЬ?

Арамшө птердің келтіретін зияны алуан тү рлі болып келеді:

а) Арамшө птер топырақ ылғ алының шығ ынын кө бейтеді. Ащы жусан ылғ алды бидайғ а қ арағ анда 2 есе кө п пайдаланса, кө кпек арпа мен жү геріге қ арағ анда 2-3 есе артық жұ мсайды. Қ ұ рғ ақ шылық жағ дайында арамшө птермен кү рес, ылғ ал ү шін кү рес болып табылады.

ә) арамшө птер топырақ тан қ оректік заттарды кө п мө лшерде алып, мә дени ө сімдіктердің қ оректенуін нашарлатады.

б) жоғ ары қ ат-қ абаттағ ы арамшө птер екпе ө сімдіктерді кө лең келеп олардың органикалық заттар қ ұ рауын тө мендетеді. С.В. Воробьев жә не басқ алар (1991) атап кө рсеткендей арамшө птер топырақ тың температурасын 4 С тө мендетіп, арпа мен картоп егістігінің жарық тануын тиісінше 17, 7 жә не 23, 6 % нашарлатқ ан.

в) Арамшө птер кейбір ауыл шаруашылық дақ ылдарының зиянкестері мен ауру қ оздырғ ыштарының мекендейтін орны болып табылады. Мысалы, жатағ ан бидайық линиялық тот ауруы мен сымқ ұ рттың таралуына мү мкіндік жасайды. Кү нбағ ыс сұ ң ғ ыласы ащы жусанда тоғ ышарлық паразиттік ө мір сү реді.

д) Арамшө птер ауыл шаруашылығ ының кейбір жұ мыстарын жү ргізуді қ иындатады. Тү йе жоң ышқ а, қ ызғ ылт қ алуен жә не т.б арамшқ птердің қ атайып кеткен сабақ тары комбайндардың бө ліктерін сындырады, олардың ө німділігін тқ мендетіп, жұ мыс сапасын нашарлатады.

е) Кейбір арамшө птердің жемістері мен тұ қ ымдары ө німнің сапасын тө мендетеді. Ащы жусан астық қ а жағ ымсыз иіс берсе, қ ара мең дуана, кү рікыз қ ойлардың жү ніне жабысып ластайды. Ащы жусан сү тке ащы дә м береді.

ж) Арамшө птердің тамырынан бө лінген заттар мә дени дақ ылдардың дамуына кедергі жасайды. Мысалы, ересек ит қ онақ тың тмырынан бө лінгензаттар жү герінің биіктігін кемітіп, массасын тө мендетеді. Татар ақ сү ттігеннің тамырынан бө лінген заттар жаздық бидай тұ қ ымының ө нгіштігін азайтады. Жатағ ан бидайық тың тамыр сабақ тарында осындай қ асиет болады [16].

з) Кейбір арамшө птердің гү л тозаң дары адамдарғ а аллергия ауруын қ оздырады. Мысалы, ащы жусан мен жусан жапырақ тары арамшө птің тозаң дары безгек ауруын қ оздырады.

Мына қ ағ идаттар арамшө п тұ қ ымдарының танаптарғ а тү сіп таралуына жол бермеуге тиіс:

а) ауыл шаруашылық дақ ылдарының тұ қ ымдарын тың ғ ылық ты тазалау;

ә) жемді жә не сабанды малдарғ а буландырылғ ан немесе ұ нтақ талғ ан тү рінде беру;

в) егілген дақ ылдарды ө з мезгілінде жә не дұ рыс жинап алу керек;

г) жол бойындағ ы, ө сімдіктері аз алаң қ айлардағ ы, қ ора жайлардың маң ындағ ы т.б. жерлердегі арамшө птерді гү лдеуге жеткізбей шауып тастау.

ғ) Ауыл шаруашылық машиналарын, қ ырмандарды, қ оймаларды, ө сімдік қ алдық тарынан тазалау. Жиналғ ан арамшө птердің тұ қ ымдарын арнаулы жерлерге тү сіріп, жою.

д) Арамшө птердің таралуын болдырмау шараларының негізгілерінің бірі карантин болып табылады. Карантиндік арамшө п тұ қ ымдары бар тұ қ ымдық материалдарды себуге, басқ а шаруашылық тарғ а тасымалдауғ а болмайды.

Ү немдегіш егіншілікте арамшө птермен кешенді кү ресудің жү йесі келесі ү ш пунктке сү йенеді:

а) Ауыспалы егіс

ә) Жабын қ абатын қ ұ ру

б) Гербицидтерді қ олдану