Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Билет №11. 1.Орта ғасырлар тарихының кезеңдері






1.Орта ғ асырлар тарихының кезең дері. Ортағ асырлық феодализмнің даму мә селелері. Орта ғ асырлардағ ы Азия африка тарихы Қ ытай, Жапония, Индия, Индонезия, Египет тағ ы да басқ а елдердің тарихын қ амтиды. Бұ л едердің орта ғ асырлардағ ы тарихын оқ уғ а ө ткен ғ асырдың 90 жылдарына дейін жете мә н берілмеді, отандық тарих ғ ылымында жеткілікті дә режеде зерттелмей келе жатыр. Тарих қ ркениет Шығ ыстан яғ ни Азия Африка қ ұ рлық тарынан басталады Ең алғ ашқ ы ә леуметтік эжә не саяси инситиуттар Шығ ыста қ алыптасты. Адамзаттың ө ркениеті қ ндірістің мә дениеттің тарихы. Адамдардың шаруашылығ ының мә дениетінің тарихы Таяу Шығ ыста шамамен он мың жыл бұ рын орын алғ ан неолиттік революциядан белгілі. Барлық халық аралық діндер Шығ ыста ө мірге келді. Азия Африка қ ұ рлық тарының кө птеген елдерінде тарихи білімдерге мә н берді. Шығ ыстың орта ғ асырлық тарихшылары орыстар мен батыс Еуропа халық тары туралы мә ліметтер жинағ ан. Тарих ғ ылымына ә сіресе Қ ытайда жете мә н берілді. Кө птеген жылнамалар мен тарихи ең бектер жапония мен Кореяда жазылды. Сол кездегі тарихшылардың ең бектері Ибн аль Асир, Ибн- Халдун, Бируни, Рашид ад Диннің аттарымен байланысты. Дегенмен де ХУІ ғ асырда Азияның беделі тө мендеп, ә леуметтік экономикалық даму жағ ынан артта қ ала бастады. ХУ-ХУІ ғ ғ Ұ лы географиялық ашулардың барысында кейбір Азия Африка елдері Батыс еуропа мелекеттерінің отарына айнала бастады. Ол елдердің халық тары тә уелсіздігінен ғ ана емес, салт дә стү рі мен тілі мен дінінен де айырыла бастады. Азия қ ткен ғ асырлардың елуінші жылдары ғ ана жандана бастады. Жапония ө зінің алтын қ оры жө нінен ә лем мемлекеттерінің алдында болса, Араб елдері ә лемдік мұ най қ орының 60 пайызына ие болып отыр. Азия жә не Африка халық тарында феодалдық қ оғ амның орнауында да ө зіндік ерекшеліктер болды. Кейбір елде ол феодализм алғ ашқ ы қ ауымдық қ ұ рылыс қ оғ амнан кейін дамыса енді бір елде қ ұ лдық қ оғ ам нагізінде дамыды. Мысалы Индияда феодалдық қ оғ амның қ алыптасуы ө те баяу қ арқ ынмен жү рді. Жапонияда қ ұ лдық қ оғ ам болғ ан жоқ. Азия мен Африкадағ ы феодалдық қ атынастардың тағ ы бір ерекшелік ол ү стем таптың жерге жеке емес, мемлекеттік меншік орнатуы болды. Қ ытайда, Кореяда Жапонияда жер жә не суғ ару жү йелері негізінен мемлекет меншігі болды. Индияда жер княздар мен ұ сақ патшалардың меншігі болды. Қ иыр Шығ ыста шаруалар мемлекет жерін уақ ытша ұ стаушылар болып саналса, Ирак, Сирия Египет мемлекеттен алғ ан жерлері мұ рағ а қ алып отыратын меншік болып табылды. Азия мен Африкада ү ш халық аралық діннің екеуі- буддизм мен ислам кеі тарады. Феодализмнің толық жетілуі ір елде іртү рлі болып жү рді. Таяу Шығ ыс пен Қ ытайда феодалдық қ атынастар УІІІ ғ асырда толық ү стемдік қ ұ рды, Жапонияда ІХ-Х ғ.ғ. феодалдық қ атынастар толық орнық ты.

«Орта ғ асырлар»- деген сө з Италияда ХV-XVI ғ асырларда гуманистік бағ ыттағ ы ә дебиетшілер мен тарихшылар тобының арасында пайда болды.Бұ л термин шартты тү рде алынып келеді, ө йткені ол тарих ғ ылымы дамуының ә р тү рлі кезең дерінде алуан тү рлі мазмұ нда тү сіндіріледі.Гуманистер, кейінірек тарихты кө не орта жә не жаң а деп бө луді енгізген тарихшылар, кө не дү ние мен жаң а замандағ ы мә дениеттің шырқ ау биікке кө терілуіне қ арама-қ арсы «орта ғ асырларды» мә дениеттің терең қ ұ лдырау кезең і деп есептеді.Ал бұ дан кейінгі кезде буржуазия тарихшылары «орта ғ асырлар» ұ ғ ымына ешқ андай бірың ғ ай ғ ылыми анық тама ұ сыны алмады.Қ азіргі заманғ ы буржуазиялық тарихнамада «орта ғ асырлар» «кө не дү ние», «жаң а заман» терминдері ешбір мағ ынасыз, олар тек тарихи материалдарды ескі дағ ды бойынша бө лінуіне қ арай оқ ытуғ а ың ғ айлы болғ андық тан, қ абылданғ ан дегендей пікір басым болып отыр.Орта ғ асырларда феодалдық қ ұ рылыс кең етек алды. Феодалдармен шаруалар арасындағ ы тартыс, крес жорық тары, ұ лы географиялық ашылулар орта ғ асырлар тарихының ең ө зекті мә селелері болып отыр. Ұ лы географиялық ашылымдар-феодалдық қ оғ амның ө ндіргіш кү штерінің дамуының феодалдық ө ндірістік қ атынастар системасын ірітіп–шірітуші товар-ақ ша қ атынастарының ү немі ө суінің, еуропалық елдердің Шығ ыс елдерімен сауда-саттық қ арым-қ атынастарының ұ лғ аюының нә тижесі болып табылды Товар-ақ ша қ атынастарының ұ дайы ө се беруіне байланысты ақ ша орасан зор маң ызғ а ие болды.Ақ ша мейлінше арта тү скен қ ажеттіліктерді қ анағ аттандырудың бірден-бір қ ұ ралына жә не байлық тың ең басты тү ріне айнала бастады.Алтынғ а қ ұ нығ ушылық металл ақ шаның санын барынша кө бірек талап еткен сауданың ө ріс алуына байланысты мейлінше кү шейе тү сті. Оның ү стіне ақ шаның кө бі Еуропадан тысұ ары жерлерге шығ ыстан ә келінетін товарларғ а тө леуге кетіп жатты. Оларды ә келуге ү немі ұ лғ айа берді.Осының нә тижесінде асыл металдың жетіспеушілігі кү н санап кү штірек сезіле бастады. Еуропада алтынғ а деген мұ қ таждық ты қ анағ аттандырарлық мү мкіншілік болмады. Бірақ оның есесіне еуропалық тардың ұ ғ ымы бойынша, Еуропадан тысқ ары жерлерде байлық тың сарқ ылмайтын қ айнар кө зі жатқ андай кө рінді. Ә р тү рлі халық тардың феодализмге ө туі бір мезгілде ө ткен жоқ.Сондық тан да орта ғ асырлар дә уірінің шең бері ә ртү рлі континенттерде, тіпті жеке елдерде алуан тү рлі.Европа елдерінде орта ғ асыр қ ұ л иеленуші Батыс Рим империясының V ғ асырдыың 2-ші жартысындағ ы кү йреуінен басталады.Қ ұ л иеленушілік қ ұ рылыстың ішкі дағ дарысы салдарынан империя қ ұ рды.Дағ дарыс мемлекетте таптық кү рестің қ атты шиеленісуін тудырды, оның тіректерін шайқ алтып, иран жә не славян тайпаларының «варварлық»баса кө ктеуі алдында қ орғ ансыз етті.Бұ л баса кө ктеп ену империяның ыдырауына жә не оның жерінде қ ұ л иеленушілік қ ұ рылыстың жойылуына апарып соқ ты.Сө йтіп, орта ғ асырларды ерте дү ние тарихынан бө летін терең ә леуметтік тө ң керіс жасады.Басқ а ә леуметтік-экономикалық фармациялар сияқ ты, феодализмде бұ л жү здеген жылдар ішінде ө згеріссіз қ алғ ан жоқ.Ө ндіргіш кү штердің ө суімен бірге ө ндірістік қ атынастарғ а тә н ілгерілеушілік те болып жатты, феодалдық мемлекеттің ә леуметтік қ ұ рылысы сияқ ты саяси бейнесі де ө згерістерге ұ шырады.Сондық тан орта орта ғ асырлар тарихын негізгі ү ш дә уірге бө лу ұ йғ арылды.

1.Алғ ашқ ы орта ғ асыр-феодалдық алғ ашқ ы кезең Vғ.аяғ ынан ХІ ғ асырғ а дейін, бұ л кезде феодализм ү стемдік ететін ө ндіріс тә сілі ретінде қ алыптаса бастағ ан еді.

2.Орта ғ асырдың 2-ші кезең і ХХІғ асырдың орта шең інен ХVғ.аяғ ына дейін феодализм ө ркендеп, феодалдық қ ұ рылыстың шарық тап тұ рғ ан кезі еді.

3.Кейінгі орта ғ асыр-XVI-XVIIғ асырдығ алғ ашқ ы жартысы феодализмнің ыдырап, феодалдық қ оғ амның тү п-тө ркінінде капиталистік қ атынастар туып, қ алыптаса бастағ ан кезең.

Маркстік лениндік тарихи ғ ылымда бұ л дә стү рлі дә уірге бө луді пайдаланады, бірақ оғ ан мү лде ө згеше мазмұ н береді.Тарихи процесті қ оғ амдық экономикалық фармациялардың заң ды тү рде ауысуы деп қ арай отырып, маркстік тарихшылар, орта ғ асырларды, «кө не дү ниедегі»ү стемдік еткен қ ұ л иеленушілікті, ауыстырғ ан феодалдық ө ндіріс ә дістері ү стемдік еткен дә уір деп бағ алайды, адам кейін ол «жаң а заманда»тарих аренасында ө з орнын капитализмге берді деп есептейді.Адамзат тарихын осындай бірден бір ғ ылыми дә уірлерге сә йкес, орта ғ асырлар феодалдық ө ндіріс тә сілдері туып, ө ркендеген, қ ұ лдырағ ан дә уір деп санады.Қ азіргі Европа мен Азияда тұ ратын халық тардың барлығ ы дерлік, сондай-ақ Африканың кө птеген халық тары ө зінің дамуына феодалдық фармация кезең інен ө тті, демек, ө зінің орта ғ асырын басынан кешірді.

2.1918-1939 жылдардағ ы Германия. «Дауэс жоспары». Сыртқ ы агрессиялық саясат. Германиядағ ы революция 1918 жылы 3 қ арашада Киледегі матростардың кө терілісінен басталып, 9 қ арашада Берлинге дейін жетті. Император елден қ ашты, монархия қ ұ лады. Социал-демократ Ф. Эберт басқ арғ ан революциялық ү кімет – Халық ө кілеттілерінің Кең есі (СНУ) Германияны республика деп жариялады. Ү кіметтің жү зеге асырғ ан келесі іс-шарасы – соғ ысты тоқ тату болды. 11 қ арашада келісімге қ ол қ ойылды. 12 қ арашада ү кімет ө з бағ дарламасын жария етті: ә скери уақ ыт кезіндегі қ оршау жағ дайы тоқ татылды, сө з, жиналыс, ассоциациялар бостандығ ы, саяси тұ тқ ындарғ а амнистия жарияланып, алғ аш рет тікелей жә не жасырын дауыспен тең сайлау қ ұ қ ы енгізілді. 15 қ арашада келіссө здер нә тижесінде кә сіпкерлер мен кә сіподақ тар арасында ө зара тиімді жағ дайда қ ызмет ету туралы келісімге қ ол қ ойылды. Бұ л келісім кә сіподақ тарды, олардың ұ жымдық шартқ а отыру қ ұ қ ын, ө ндірісте жұ мысшы бақ ылау комитеттерін қ ұ ру қ ұ қ ын мойындады. 8 сағ аттық жұ мыс кү ні туралы заң қ абылдау мә селесі де қ арастырылды. Кө рнекті социал-демократтар К. Каутский мен Р. Гильфердинг басқ арғ ан арнайы комиссия қ ұ рылды. Комиссия аса ірі масштабқ а ие болғ ан (монополиялар) мекемелер мен фирмаларды мемлекеттендіруге тиіс болды. Бұ л ә леуметтік саясаттағ ы мемлекеттің рө лінің кү шейгендігін кө рсетті. СНУ ү кімет бұ рынғ ы шенеуніктік мемлекеттік басқ ару аппаратын қ олданды. 1918 ж. желтоқ санның ортасында герман революциясында солшыл топтар (оның ішінде «Спартак») пайда болды, олар социалистік революцияны қ олдап, билікті кең естерге беру керек деді. Олар Кең естік Ресейді ү лгі етті. Керісінше, ү кіметті басқ арушы Германияның социал-демократиялық партиясы реформистік позиция ұ станып, ең алдымен конституция дайындау жә не оны қ абылдау ү шін Қ ұ рылтай жиналысын шақ ыруды ұ сынды. Ендігі жерде олар ө здерін «халық тық», «демократиялық», «ұ лттық» партиялар деп атай бастады. Солшылдар мұ нымен келіспеді. «Спартактың» жетекшілері К. Либкнехт жә не Р. Люксембург басшылығ ымен, сондай-ақ радикалдар Мюнхен, Бремен жә не Гамбургтың қ атысуымен 1918ж. 30 желтоқ санда Германияның коммунистік партиясы қ ұ рылды. Герман қ оғ амының кү н тә ртібінде жалпы демократиялық мақ саттар тұ рса да, компартияның бағ дарламалық қ ұ жаттарында социалистік революцияғ а шақ ыру орын алды. 1919 ж. 5 қ аң тарда Берлинде жұ мысшылардың қ арулы кө терілісі болып, олар социал-демократ Ф. Эберт басқ арғ ан ү кіметті қ ұ лату талабын қ ойды. Кө теріліс стихиялы тү рде пайда болғ андық тан, оғ ан біртұ тас басшылық болмады жә не халық тың кең қ олдауын таппады. Берлиндегі кө теріліс басып тасталды, КПГ жетекшілері К. Либкнехт пен Р. Люксембург ұ сталынып, ө лтірілді.

«Дауэс жоспары» 1924ж.30 тамызында кү шіне енді. Бұ л баяндаманың 1-ші бө лімінде міндеттемелер, жалпы қ орытындылар жә не жобаның негізгі белгілері баяндалды. 2-ші бө лімінде Германияның экономикалық жә не финанстық жағ дайының кейбір ерекшеліктері сипатталды. 3-ші бө лімінде ә ртү рлі ұ сыныстардың техникалық мә селелеріне қ атысты бірқ атар ұ сыныстар енгізілді.

20 ж. екінші жартысында герман экономикасы ө неркә сіп ө ндірісі жағ ынан соғ ысқ а дейінгі дә режеден асып тү сті. Германияның сыртқ ы саяси жағ дайы да беки тү сті. Елде жұ мыссыздық сақ талса да, жалпы халық тың жағ дайы жақ сара бастады. Бірақ Веймар республикасының саяси тұ рақ тануы тү пкілікті болмады. 20 жылдардағ ы ү кімет қ ұ рамындағ ы саяси кү штердің Веймар коалициясы біркелкі болғ ан жоқ. Сол жақ та – социал-демократиялық партия тұ рса, оң жақ та – Орталық партиясы мен неміс ұ лттық халық партиясы (НННП) тұ рды. Ө з кезегінде олардың екеуінде де ішкі қ айшылық тар болды. НННП ұ лтшыл, реваншистік позицияда болып, веймар демократиясына қ арсы болды, кейде фашистермен де жақ ындасып отырды. Сол жақ та социал-демократтар мен коммунистер ө зара ашық тү рде бақ талас болды. Бұ л Веймар демократиясын ә лсірете тү сті. Осындай қ иын саяси жағ дайда 20 ж. соң ында фашистік ұ йымдар белсенді тү рде ә рекет ете бастады. А. Гитлер тү рмеден шығ ып, фашистік партия кө пшілік саяси жә не ә скери ұ йымдар қ ұ ра бастады (СА шабуылдау жасақ тары). 1925 ж. қ ұ рылғ ан Нацоинал-социалистік жұ мысшы партиясының (НСДАП) бірқ атар фашистік лидерлері 1928 жылы рейхстагқ а сайланды. Бұ л жағ дай оларғ а агрессиялық кампаниясын жү ргізуіне мү мкіндік берді. Экономикалық дағ дарыс басталғ анда Веймар республикасы фашистердің билік басына келуіне кедергі жасай алмады.

3. Жаң а жә не жаң аша тарихтың (дү ние жү зі тарихы) негізгі идеялары мен тү сініктері, мазмұ ны. Материал мазмұ нын ашу ә дістерінің ерекшеліктері. Мектепте 8-9 жә не 10 сыныптардағ ы Қ азақ стан тарихы курсының қ ұ рылымы мен білімдік тә рбиелік мә ні. Олардың сипаттамасы. Курстардың хронологиялық шең бері, кұ рылымы жә не кезең дерге бө лінуі. Окушылардың жас ерекшеліктеріне қ арай, тарихи фактілердің жү йесі. Курстардың негізгі ұ ғ ымдары мен ә лемдік кө зқ арастарының идеясы. Қ азақ стан тарихы курсының оқ ушыларды, жастарды ұ лт аралық қ атынас мә дениетіне, азаматтану мен гуманистік мораль нормаларына тә рбиелеудегі мү мкіндіктері. Ө лкетану материалдарын оқ ьггудың ә діскерлік жү йесі. 8-11 сыныптарда оқ ушылардың сенімін қ алыптастыра тү сетін, қ орытып-жинақ тауғ а кө бірек кө мек беретін фактілер алынады.Фактілердің даталарын, хронологиясын оқ ытып, ү йретуге ерекше назар аудару қ ажет. Адамзат қ оғ амының дамуы уақ ыт бойынша анық талады. Сондық тан оқ ушыларғ а тарихи уақ ытты қ олдана білуді ү йрету ерекше маң ызды. Алдымен олардың уақ ыт категориясын-жыл, ғ асыр, мың жыл, дә уір, кезең, заманды жақ сы білуі шарт. Тарихты уақ ытты хронологиялық даталар деп атайды.Хронологиялық даталар ү шке бө лінеді: Негізгі даталар: Қ азан социалистік революциясы, Ұ лы Отан соғ ысы, КСРО-ның ыдырауы т.б. жә не тірек даталар-белгілі бір тарихи дә уірді оқ ығ анда ү немі ескерілетін, қ айталанатын дата-екінші дү ние жү зілік соғ ыстың аяқ талуы-1945.Хронологиялық даталарды есте сақ таудың ә дістемелік жолдары да кө п (карта, дә птер; қ ашан, ұ зақ тығ ы, неше жыл ө тті, неше жыл ілгері-кейін; т.б. хронологиялық кестелер, карточкалар, картағ а аппликация шаншу).Тарихи тү сініктерді қ алыптастыру. Тарих пә нінің ө зге пә ндерден ерекшелігі-негізінен ө те ертедегі фактілерді, оқ иғ аларды баяндайтындығ ында. Білімді қ алыптастыру ү шін ө ткен оқ иғ аның, фактінің бейнесін оқ ушының кө з алдына келтіре отырып, оларда сол оқ иғ а туралы тү сінік қ алыптастыру керек. Ал, тү сініктер сезу, сезіну арқ ылы қ алыптасады, ол екі тә сілдің кө мегімен жү зеге асады: кө ру арқ ылы-демек кө рнекі, техникалық кө рінетін т.б. қ ұ ралдар кө мегіменжә не мұ ғ алімнің тарихи фактіні суреттеп, сипаттап айтуымен.






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.