БЦЖ вакцинациясынан кейінгі асқынуларды диагностикалау

Вакцинациядан кейінгі лимфадениттер - вакцина енгізген жерге жақ ын орналасқ ан аймақ тық лимфа бездерінің ұ лғ аюы, жиі – қ олтық асты, кейде – бұ ғ ана ү сті жә не бұ ғ ана асты, сирек – мойын, жақ асты, иек асты жә не бұ лшық ет аралық. Бір немесе бірнеше топтың лимфа бездерінің бірден немесе бірте-бірте зақ ымдануы мү мкін. Вакцинациядан кейінгі лимфадениттер, негізінен, алғ аш рет вакцинация жасалғ ан балаларда 2-3 айдан кейін пайда болуы мү мкін, кейбір жағ дайларда суық абсцесспен бірге кездесуі мү мкін. Лимфа бездерінің 10-15 мм-ге дейін ұ лғ аюы шекаралық жағ дай болып саналады жә не де лимфоидты тіннің қ алыпты реакциясы мен БЦЖ асқ ынуы арасында ажырату жү ргізу мен динамикада бақ ылауды талап етеді.

Вакцинациядан кейінгі аймақ тық лимфадениттердің клиникалық кө рінісі ү рдістің фазасына сә йкес (инфильтрация, казеозды некроз, кальцинация) ә ртү рлі болады. Кейде лимфа бездері жұ мсарып, флюктуация, абсцестену мен жыланкө з пайда болып, иіссіз ірің бө лінеді. Вакцинациядан кейінгі лимфаденит ұ зақ ағ ымды болса, балалада интоксикация белгілері пайда болады (оқ тын-оқ тын субфебрильді температура, микрополиадения, тә бетінің тө мендеуі, салмақ қ осуы бә сең дейді немесе тіпті қ оспайды, гипохромды анемия, бауырының ү лкеюі жә не басқ алар). Ө те сирек жағ дайларда менингизм кө рінісі немесе капилляротоксикозғ а ұ қ сас геморрагиялық бө ртпелер пайда болуы мү мкін.

Вакцинациядан кейінгі лимфадениттерге тө мендегілер тә н:

лимфа бездерінің кө лемі 15 мм жә не одан да астам ұ лғ аюы;

консистенциясы – басында жұ мсақ, эластикалы, кейін – тығ ыз;

лимфа бездерінің пальпациясы - ауырусыз;

бастапқ ы кезең де тері ө згермеген, кейіннен тері қ ызыл-кө кшіл тү сті болып, лимфа безі теріге жабысады. Одан кейін лимфа безі абсцестеніп, казеозды массалар сыртқ а шығ ып, аз не кө п мө лшердегі иіссіз бө ліндісі бар жыланкө з пайда болуы мү мкін;

баланың жалпы жағ дайы мен кө ң іл-кү йінде айтарлық тай ө згерістер болмайды;

туберкулезге шалдық қ ан науқ аспен қ арым-қ атынастың болмауы.

Теріастылық суық абсцесстержергілікті температурасыз абсцесстің пайда болуымен сипатталады. Теріастылық суық абсцесстің пайда болуы БЦЖ вакцинасын енгізу техникасын бұ зумен, вакцинаның тері астына тү суімен байланысты.

Теріастылық суық абсцесстердің клиникалық кө ріністері:

ісік пайда болады да, оның ү стіндегі тері тү сі ө згере бастайды;

пальпация кезінде ауырмайды, ортасында флюктуация анық талады;

кейде қ олтық асты лимфа бездері ребелсендігі ұ лғ аюы мү мкін;

вакцина жарым-жартылай тері ішіне тү скен жағ дайда БЦЖ вакцинасы енгізілген жерде вакцинациядан кейінгі қ алыпты жергілікті реакция дамиды;

жарағ а айналу (теріастылық суық абсцесс уақ ытылы анық талмаса жә не ө з бетімен жарылса);

вакцинациядан (ревакцинациядан) кейін 1-8 айдан соң пайда болады.

2-3 айдан кейін абсцесстің ө з бетімен сорылуы немесе жұ мсарып, ірің шығ ып, жара пайда болып, жазылғ анда жұ лдызша тә різді тыртық ша пайда болуы мү мкін.

Беткей жара – вакцина енгізілген жердегі тері мен теріастылық талшық тың ақ ауы. Жараның пайда болу себебі – егу материалының жоғ ары реактогендігі немесе оның жоғ ары мө лшерде болуы.

Беткей жараның сипаттамасы:

диаметрі 10 мм-ден 20-30 мм-ге дейін (шеттері кесілген, жан-жағ ындағ ы инфильтрация айқ ын емес, тү бінде кө п мө лшерде ірің ді бө лінді бар);

ревакцинациядан кейін 2-3 аптадан соң пайда болады жә не ә р тү рлі бө ртпелер, ә сіресе аллергиялық, шығ у бейім, терісінің ерекше реактогендігі бар балаларда байқ алады.

Келоидты тыртық – вакцина енгізілген жердегі кө лемі 10 мм-ден астам, тері дең гейінен кө терің кі орналасқ ан ісік тә різді тү зіліс. Алғ аш рет жү ргізілген вакцинациядан кейін келоидты тыртық сирек пайда болады. Келоидты тыртық тың пайда болуына себепші факторлар: ұ зақ (6 айдан астам) жазылмайтын жергілікті реакция, БЦЖ вакцинасының енгізу орнын (білектің жоғ арғ ы ү штен бір бө лігі) дұ рыс таң дамау, сонымен қ атар ағ заның гормондық қ айта қ ұ рылуы.

Келоидты тыртық тың вакциндық ү рдістің қ алыпты ағ ымында тү зілетін тыртық шадан айырмашылығ ы:

тығ ыздығ ы, кейде шеміршек тә різді консистенциялы;

келоидтың қ алың қ абатында капиллярлар болады жә не олар қ арап тексергенде анық кө рінеді;

тыртық пішіні дө ң гелек, эллипс тә різді, кейде жұ лдызша тә різді;

беті тегіс, жылтыр;

тү сі – солғ ын қ ызғ ылт, кө кшіл рең кі бар алқ ызыл тү стен, қ оң ыр тү ске дейін;

келоидты тыртық тың жан-жағ ы қ ышиды, кейде ауыру сезімі қ осылады.

Терінің кез-келген зақ ымдануына келоидты тыртық тың пайда болуына бейім балаларда жиі тү зіледі. Кө лемі 1 см жә не бір жыл ішінде ө спеген келоидтарды емдеу қ ажет емес.

Келоидтарды хирургиялық емдеуге тыйым салынады.

Сү йек жү йесінің зақ ымдануы (оститтер) – жаң а туылғ ан нә рестелердің БЦЖ вакцинациясының сирек кездесетін (1млн. егілгендер арасында 1 жағ дай) кеш пайда болатын асқ ынуы. Латентті кезең і 18 айғ а дейін. Содан соң зақ ымданғ ан жер ісің кіреп, қ озғ алыс кө лемі шектеледі.

Оститтің диагнозы келесі тө рт белгіге негізделеді:

туберкулинді реакциялар - оң, «ДИАСКИНТЕСТ®» - теріс;

ө зіне тә н рентгенологиялық кө рініс – склерозды жиегі бар остеолиз ошағ ы, сирек жағ дайда – периостальдық реакция байқ алады;

биопсиялық материалды зерттегенде эпителиодты жасушалы гранулематозды остеомиелит анық талады;

микробиологиялық зерттегенде қ ышқ ылғ а тө зімді микобактериялар анық талады жә не олардың БЦЖ микобактериялары (bovis) екендігі сә йкестендіріледі.

Процестің вакцинациядан кейінгі екендігіне нұ сқ айтын белгілер:

баланың жасы 5 жасқ а дейін;

зақ ымдану ошағ ының шектелгендігі;

остит кез келген жерде шоғ ырлануы мү мкін, бірақ аяқ сү йектері жиі зақ ымданады;

зақ ымданғ ан буынның ісініп, пішінінің тегістелуі;

аяқ /қ ол бұ лшық еттерінің тырысуы жә не атрофиясы;

пальпация кезінде жә не білікке салмақ тү скенде жергілікті ауыру сезімінің кү шеюі;

қ озғ алыс кө лемінің шектелуі;

буынғ а сұ йық тық жиналуы мү мкін (флюктуацияның болуы, тізе тобығ ының ауытқ уы, аяқ /қ олдың мә жбү рлі жайы бойынша анық талады);

жү ріс-тұ рыстың ө згеруі;

сү йек тінінің зақ ымдануының басқ а белгілері.

Балалар емханасында клиникалық белгілер бойынша вакцинациядан кейінгі асқ ынулар анық талғ ан жағ дайда фтизиатр келесі қ осымша зерттеу ә дістерін тағ айындайды:

қ ан мен зә рдің жалпы талдамасы;

«ДИАСКИНТЕСТ®»;

кеуде қ уысы ағ заларының жалпы рентгенограммасы (кө рсеткіштер бойынша – томографиялық зерттеу), қ абыну сү йек-буын жү йесінде орналасса – сү йектер мен буындардың рентгенографиясы;

кө рсеткіштер бойынша – 2 ТБ Манту сынамасы (БЦЖ вакцинациясынан кейін 12 ай ө ткен соң);

қ абыну аймағ ынан алынғ ан кез-келген материалды (жыланкө здерден бө лінген зат, пунктат, резекциялық материал жә не т.б.) Қ ТБ бактериоскопия жә не егу ә дістерімен зерттеу.

БЦЖ вакцинациясынан кейінгі асқ ыну диагнозы анық талғ ан соң, анық талғ ан асқ ыну туралы медицина мекемесінің басшысына, аймақ тық тұ тынушылар қ ұ қ ығ ын қ орғ ау депаратментіне жә не Қ Р ТМҰ О.

Асқ ыну сипаты туралы мә ліметтер 063/е, 026/е, 112/е есепке алу ү лгілеріне тіркеледі.

Вакцинациядан кейінгі асқ ынуы бар барлық балаларғ а «БЦЖ вакцинасын еккенде жанама ә сер пайда болғ ан бала туралы хабарлама картасы» толтырылады.