Еееееее

Ең бек туралы заң ды бұ зу. Ең бек қ орғ ау ережелерін бұ зу. Қ ызметкермен ең бек шартын заң сыз тоқ тату, соттың жұ мыста қ айта қ алпына келтiру туралы шешiмiн орындамау, сол сияқ ты азаматтардың қ ұ қ ық тары мен заң ды мү дделерiне елеулi зиян келуiне ә кеп соқ қ ан Қ азақ стан Республикасының ең бек заң намасын ө зге де бұ зу - жү зден екi жү з айлық есептiк кө рсеткiшке дейiнгi мө лшерде немесе сотталғ ан адамның бiр айдан екi айғ а дейiнгi кезең дегi жалақ ысының немесе ө зге табысының мө лшерiнде айыппұ л салуғ а не бес жылғ а дейiнгi мерзiмге белгiлi бiр лауазымдарды атқ ару немесе белгiлi бiр қ ызметпен айналысу қ ұ қ ығ ынан айыруғ а жазаланады. 2. Ә йелмен оның жү ктiлiгi себебi бойынша ең бек шартын жасасудан негiзсiз бас тарту немесе онымен ең бек шартын негiзсiз тоқ тату немесе ү ш жасқ а дейiнгi балалары бар ә йелмен осы себептер бойынша ең бек шартын жасасудан негiзсiз бас тарту немесе онымен ең бек шартын негiзсiз тоқ тату, сол сияқ ты мү гедекпен оның мү гедектiгi себебi бойынша не кә мелетке толмағ анмен оның кә мелетке толмағ андығ ы себебi бойынша ең бек шартын жасасудан негiзсiз бас тарту немесе ең бек шартын негiзсiз тоқ тату - екi жү зден бес жү з айлық есептiк кө рсеткiшке дейiнгi мө лшерде немесе сотталғ ан адамның екi айдан бес айғ а дейiнгi кезең дегi жалақ ысының немесе ө зге табысының мө лшерiнде айыппұ л салуғ а не бес жылғ а дейiнгi мерзiмге белгiлi бiр лауазымдарды атқ ару қ ұ қ ығ ынан айыруғ а не екi жылғ а дейiнгi мерзiмге тү зеу жұ мыстарына жазаланады. 3. Басқ ару қ ызметiн атқ арушы адамның ақ ша қ аражатын ө зге мақ саттарғ а пайдаланумен байланысты жалақ ының толық кө лемiнде жә не белгiленген мерзiмде тө ленуiн бiрнеше рет кiдiртуi - ү ш жү зден жетi жү з айлық есептiк кө рсеткiшке дейiнгi мө лшерде немесе сотталғ ан адамның ү ш айдан жетi айғ а дейiнгi кезең дегi жалақ ысының немесе ө зге табысының мө лшерiнде айыппұ л салуғ а не бес жылғ а дейiнгi мерзiмге белгiлi бiр лауазымдарды атқ ару немесе белгiлi бiр қ ызметпен айналысу қ ұ қ ығ ынан айыруғ а жазаланады.. Ең бектi қ орғ ау ережелерiн бұ зу 1. Қ ауiпсiздiк техникасын, ө ндiрiстiк санитария ережелерiн немесе ең бектi қ орғ аудың ө зге де ережелерiн осы ережелердi сақ тауды ұ йымдастыру немесе қ амтамасыз ету жө нiндегi мiндеттер жү ктелген адамның бұ зуы абайсызда денсаулық қ а ауыр немесе орташа ауыртпалық тағ ы зиян келтiруге ә кеп соқ са - екi жү зден бес жү з айлық есептiк кө рсеткiшке дейiнгi мө лшерде немесе сотталғ ан адамның екi айдан бес айғ а дейiнгi кезең дегi жалақ ысының немесе ө зге табысының мө лшерiнде айыппұ л салуғ а не екi жылғ а дейiнгi мерзiмге тү зеу жұ мыстарына, не ү ш жылғ а дейiнгi мерзiмге белгiлi бiр лауазымдарды атқ ару не белгiлi бiр қ ызметпен айналысу қ ұ қ ығ ынан айырып, нақ сол мерзiмге бас бостандығ ынан айыруғ а жазаланады. 2. Абайсызда адам ө лiмiне ә кеп соқ қ ан дә л сол ә рекет - ү ш жылғ а дейiнгi мерзiмге белгiлi бiр лауазымдарды атқ ару немесе белгiлi бiр қ ызметпен айналысу қ ұ қ ығ ынан айырып немесе онсыз бес жылғ а дейiнгi мерзiмге бас бостандығ ынан айыруғ а жазаланады.

Ерекше талап қ оюмен іс жү ргізудің тү сінігі мен мә ні. 1. Ерекше талап қ оюмен іс жү ргізу мынандай тү рде жү зеге асады, яғ ни сайлауғ а, референдумдарғ а қ атысушы азаматтар мен қ оғ амдық бірлестіктердің сайлау қ ұ қ ық тарын қ орғ ау туралы аоыздар бойынша іс жү ргізу, ә кімшілік қ ұ қ ық бұ зушылық тар туралы істерді қ арауғ а уә кілетті органдардың (лауазымды адамдардың) қ аулыларына дау айту туралы істер бойынша іс жү ргізу, мемлекеттік ө кімет, жергілікті ө зін-ө зі басқ ару органдарының, қ оғ амдық бірлестіктердің, ұ йымдардың, лауазымды адамдар мен мемлекеттік қ ызметшілердің шешімдері мен ә рекеттеріне (немесе ә рекетсіздігіне) дау айту туралы іс бойынша іс жү ргізу, нормативтік-қ ұ қ ық тық актілердің заң дылығ ына орай даулар туралы істер бойынша іс жү ргізу, прокурордың органдар мен лауазымды адамдардың актілері мен іс-ә рекеттерін заң сыз деп тану туралы жү гінуі арқ ылы. Мемлекеттік органның, жергілікті ө зін-ө зі басқ ару органының, сайлау комиссиясының, лауазымды адамдардың шешімімен, ә рекетімен (немесе ә рекеттсіздігімен) сайлау немесе сайлану, сайлауғ а, референдумғ а қ атысу қ ұ қ ығ ы бұ зылды деп санайтын азамат, қ оғ амдық бірлестік, сайлау комиссиясының мү шесі заң дарда белгіленген соттылық қ а жататын іс бойынша арызбен сотқ а жү гінуге қ ұ қ ылы. Сайлауғ а ә зірлік жә не оны ө ткізу кезең інде, сондай-ақ дауыс беру кү нінен бастап бір ай ішінде тү скен арыз оның берілген кү нінен бастап бес кү н мерзімде, ал дауыс беру кү нінен бес кү н бұ рын, дауыс беру кү ні жә не сайлау қ орытындылары жарияланғ анғ а дейін тү скен арыз дереу қ аралуғ а тиіс. Сайлаушылардың (таң даушылардың) тізімдеріндегі тү зетулер қ ажеттігі туралы сайлау комиссиясының шешіміне шағ ым жасау туралы арыз келіп тү скен кү ні қ аралуғ а тиіс. Арызды сот арыз берушінің, тиісті сайлау комиссиясы немесе мемлекеттік орган, жергілікті ө зін-ө зі басқ ару органы ө кілінің қ атысуымен қ арайды. Сот отырысының ө ткізілетін уақ ыты мен орны туралы тиісті тү рде хабарланғ ан аталғ ан адамдардың сотқ а келмеуі істің қ аралуы мен шешілуіне кедергі болмайды. Арыз негізді деп танылғ ан сот шешімі бұ зылғ ан сайлау қ ұ қ ығ ын қ алпына келтіру ү шін негіз болып табылады. Сот шешімі дереу заң ды кү шіне енеді жә не ол апелляциялық шағ ымдануғ а жатпайды. Ол тиісті мемлекеттік органғ а, жергілікті ө зін-ө зі басқ ару органына немесе сайлау комиссиясының тө рағ асына жіберіледі. Сот шешімінің орындалмауына кінә лі лауазымды адамдар заң да белгіленген тә ртіппен жауапкершілікте болады.

Ерекше іс жү ргізудің мә ні жә не тү сінігі. Ерекше жү ргізілетін істерді қ араудың тә ртібі. Ерекше жү ргізілетін істерді Қ Р АІЖК-ң 31-38-тарауларында белгіленген алыныстармен жә не толық тырулармен қ оса талап қ ою ережелері бойынша соттар қ арайды. Ерекше жү ргізілетін істерді сот арыз беруші мен мү дделі адамдардың қ атысуымен қ арайды. Егер істі ерекше іс жү ргізу тә ртібімен қ арау кезінде соттың қ арауына жататын қ ұ қ ық туралы дау туындаса, сот істі талап қ ою тә ртібімен қ арау туралы ұ йғ арым шығ арады. Іс талап қ ою тә ртібімен оның қ озғ алу орны бойынша қ аралады. Арыз беруші мен басқ а да мү дделі адамдарғ а мына талаптарды орындауы қ ажет; 1.Талап арыз сотқ а жазбаша нысанда беріледі; 2.Арызда; - арыз беретін соттың атауы; -талап қ оюшының атауы, оның тұ рғ ылық ты жері немесе, егер талап қ оюшы ұ йым болса, оның тұ рғ ан жері банктік реквизиттері, сондай-ақ, егер арызды оның ө кілі берсе, ө кілдің атауы мен мекен жайы; -жауапгердің атауы, оның тұ рғ ылық ты жері немесе, егер жауаупкер ұ йым болса, егер талап қ оюшығ а белгілі болса, оның тұ рғ ан жері мен банктік реквизиттері; -талап қ оюшылардың қ ұ қ ық тарын, бостандық тарын немесе заң ды мү дделерін жә не оның талап қ ою талаптарын бұ зудың немесе бұ зу қ аупінің мә ні; -талап қ оюшы ө зінің талаптарын негіздейтін мә н- жайлар, жә не бұ л мә н-жайларды растайтын дә лелдемелер; -арызғ а қ оса тіркелетін қ ұ жаттардың тізбесі кө рсетілуге тиіс; 3.Арызда дауды шешу ү шін маң ызы бар ө зге де мә ліметтер кө рсетілуі, сондай-ақ талапкердің ө тініші баяндалуы керек. 4.Прокурор мемлекеттік немесе қ оғ амдық мү дделер ү шін беретін ө тінімде мемлекеттік немесе қ оғ амдық мү дденің неден тұ ратынын, қ андай қ ұ қ ық тың бұ зылғ анын негіздеу, сондай-ақ, заң ғ а немесе ө зге де нормативтік актілерге сілтеме болуғ а тиіс. Прокурор азаматтардың мү дделері ү шін ө тініш жасағ ан жағ дайда талап арызда азаматтың ө зінің талап қ оюы мү мкін еместігінің себептерін негіздеу болуғ а тиіс; арызғ а, ә рекетке қ абілетсіз адамның мү дделері ү шін арыз беретін жағ жайларды қ оспағ анда, азаматтың сотқ а талап қ оюымен жү гінуге келісімін растайтын қ ұ жат қ оса тірклуге тиіс. 5.Арызғ а талап қ оюшы неиесе талап арызғ а қ ол қ оюғ а жә не оны кө рсетуге ө кілеттігі болғ ан жағ дайда оның ө кілі қ ол қ ояды. Мү дделі адамдардың қ арсылық тары болғ ан жағ дайда сот істі аумақ тық сотта қ арау ережелері бойынша басқ а соттың қ арауына беруі мү мкін.Сот ұ йғ арымы белгіленген мерзімде орындалмағ ан жағ дайда арыз қ аралмай қ алдырылады, ал мү дделі адамдарғ а олардың жалпы негіздерде талап қ ою қ ұ қ ығ ы тү сіндіріледі. 2.Заң дық маң ызы бар фактілерді анық тау туралы істер- сот азаматтардың немесе ұ йымдардың жеке не мү ліктік қ ұ қ ық тарының туындауына, ө згеруіне немесе тоқ татылуына байланысты болатын фактілерді анық тайды.

Есірткі заттарды немесе жү йкеге ә сер ететін заттарды заң сыз дайындау, немесе жү йкеге ә сер ететін заттарды заң сыз дайындау, иемдену алу, сақ тау, тасымалдау, жө нелту немесе сату. Қ ылмыстың заты есірткі заттар жә не жү йкеге ә сер ететін заттар. Есірткі заттар-адамның психикасына ә сер ететін, одан ә рі организмді бү лдіретін синтетикалық немесе табиғ и тектес заттардың жиынтығ ы. Бұ ларғ а гашиш, наша, героин, кокаин, каннабис, апиын ж.т.б. заттар жатады. Жү йкеге ә сер ететін (психотроптық) заттар-адамның психикалық функциясына ә сер ететін қ ауіпті заттар. Тізімі бойынша мұ ндай заттардың 38 атауы берілген. Оларғ а аминорекс, месхалин, метамфетамин, псилоцин т.б. жатады. Қ ылмыс объективтік жағ ынан кө рсетілген заттарды заң сыз алғ аны немесе дайындағ аны арқ ылы сипатталады. Жоғ арыда кө рсетілген заттарды сатып алу, басқ а тауарғ а немесе затқ а айырбастап алу, қ арыздың орнына беру, қ арызғ а немесе сыйғ а алу, тауып алғ анды иелену, қ ұ рамында есірткі бар жабайы ө сімдіктерді немесе олардың бө лігін жинау, осындай ө сімдіктердің кү зетілмейтін егістік алқ абындағ ы жинау жұ мысы біткеннен кейінгі қ алдығ ын (масағ ын) жинап алуды т.б. заң сыз иемденіп алу деп тү сіну керек. Кінә лының арнайы рұ қ сатсыз кө рсетілген заттарды ө зінен жасырын жерден, ү й-жайдан, кө лік қ ұ ралынан, басқ а да орындардан тауып алумен байланысты кез келген қ асақ ана ә рекет, заң сыз сақ тау болып табылады. Есірткі, психотроптық заттарды оларды дайындауғ а пайдаланылатын аспаптар немесе қ ұ ралдарды, сонымен қ атар прекурсорларды кө лік қ ұ ралдарын пайдалану арқ ылы немесе басқ а да ә р тү рлі тә сілдермен арнайы рұ қ сатсыз орнынан ауыстыру ү шін жасалғ ан кез келген қ асақ ана ә рекеттерді, осы заттарды заң сыз тасымалдау деп тү сіну керек. Бұ л ә рекеттерді есірткі, психотроптық затты, аспаптарды, қ ұ ралдарды, прекурсорларды заң сыз иесі ғ ана емес, оның тапсырмасы бойынша басқ а адамда тасымалдауы мү мкін. Мұ ндай ретте кө рсетілген заттарды заң сыз тасымалдауды басқ аларғ а тапсырғ ан тұ лғ а осы қ ылмыстың ұ йымдастырушысы болып табылады. Егер есірткі, психотроптық заттың, аспаптардың, қ ұ ралдардың, прекурсорлардың заң сыз иесі-ө зіне тапсырылғ ан жү ктің сипатын анық білмейтін адамдар арқ ылы кө рсетілген заттарды, аспаптарды, қ ұ ралдарды тасымалдауды жү зеге асырса, онда ол қ ылмыстың ұ йымдастырушысы емес, тікелей орындаушысы ретінде жауапқ а тартылады. Осы кө рсетілген ә рекеттер (иемденіп алу, тасымалдау немесе сақ тау) заң сыз болуы қ ажет. Яғ ни мұ ндай ә рекеттер қ ұ зыретті органдардың немесе лауазымды адамдардың тиісті рұ қ сатынсыз жасалуы тиіс. Заң сыз сақ талуғ а немесе айналымғ а шығ арылғ ан есірткі қ ұ ралдарын, психотроптық заттарды шағ ын, ірі жә не ө те ірі мө лшерлерге жатқ ызу ү шін жиынтық кестеге жү гіну қ ажет. Жиынтық кестеге сә йкес кө рсетілген заттар ірі мө лшерге жатпаса, онда іс-ә рекетте кө рсетілген қ ылмыс қ ұ рамы болмайды. Қ ылмыс қ ұ рылысы жө нінен формальдық қ ұ рамғ а жатады. Сол себепті ол заң да кө рсетілген ә рекеттердің бірін істеген уақ ыттан бастап аяқ талғ ан болып табылады. Субъективтік жағ ынан қ ылмыс тек қ ана тікелей қ асақ аналық пен істеледі. Адам есірткі немесе жү йкеге ә сер ететін заттарды ө ткізу мақ сатынсыз заң сыз алғ анын жә не сақ тағ анын сезеді жә не сондай ә рекет істеуді тілейді. Қ ылмыстың субъектісі 16-ғ а толғ ан, есі дұ рыс кез келген адам.

Есірткі заттарды немесе жү йкеге ә сер ететін заттарды ұ рлау не қ орқ ытып алу. Қ ылмыстың затына есірткі заттар жә не психотроптық нә рселер жатады. Қ ылмыстың негізгі тікелей объектісі халық тың денсаулығ ын қ амтамасыз ететін қ оғ амдық қ атынастар, қ осымша тікелей объектісі-адамдардың ө мірі, денсаулығ ы немесе меншігі болады. Қ ылмыстың объективтік жағ ы екі тү рлі нысан арқ ылы-талан-тараж немесе қ орқ ытып алу арқ ылы сипатталады.Талан-тараж деп пайдакү немдік мақ сатта есірткі заттарды, психотроптық нә рселерді меншік иесіне немесе ө зге иеленушіге залал келтіре отырып кінә лының немесе басқ а адамдардың пайдасына заң сыз қ айтарымсыз, тегін алып қ оюын немесе айналдыруын айтамыз. Есірткі заттарды жә не психотроптық нә рселерді талан-таражғ а салу ә р тү рлі тә сілдер қ олданыла отырып істелуі мү мкін. Есiрткi заттарды немесе психотроптық заттарды ұ рлау не қ орқ ытып алу - ү ш жылдан жетi жылғ а дейiнгi мерзiмге бас бостандығ ынан айыруғ а жазаланады. Нақ сол ә рекеттердi: а) адамдар тобы алдын ала сө з байласып жасаса; б) ә лденеше рет; в) адам ө зiнiң қ ызмет бабын пайдалану арқ ылы; г) ө мiрге немесе денсаулық қ а қ ауiптi емес кү ш қ олдану не осындай кү ш қ олданумен қ орқ ыту арқ ылы жасалса - мү лкi тә ркiленiп, алты жылдан он жылғ а дейiнгi мерзiмге бас бостандығ ынан айыруғ а жазаланады. Осы баптың бiрiншi немесе екiншi бө лiктерiнде кө зделген ә рекеттер, оларды: а) ұ йымдасқ ан топ; б) iрi мө лшерде есiрткi заттар немесе психотроптық заттар жө нiнде; в) ө мiрге немесе денсаулық қ а қ ауiптi кү ш қ олдану не осындай кү ш қ олданумен қ орқ ыту арқ ылы жасалса - мү лкiн тә ркiлеп, он жылдан он бес жылғ а дейiнгi мерзiмге бас бостандығ ынан айыруғ а жазаланады. Осы баптың бiрiншi, екiншi немесе ү шiншi бө лiктерiнде кө зделген ө те iрi мө лшерде есiрткi немесе психотроптық заттарғ а қ атысты жасалғ ан ә рекеттер, -мү лкi тә ркiленiп, он бес жылдан жиырма жылғ а дейiнгi мерзiмге бас бостандығ ынан айыруғ а не мү лкi тә ркiленiп, ө мiр бойы бас бостандығ ынан айыруғ а жазаланады.

ЖЖЖЖЖЖ

Жаза тү сінігі, мақ саттары мен тү рлері. Жаза тағ айындау жү йесі. Жаза мемлекеттік мә жбірлеу шарасы. Ол- қ ылмыс жасағ ан адамғ а қ атысыт, тек ерекше мемлкеттік орган – соттың ү кімі бойынша ғ ана қ олданылады. Ү кім Қ азақ стан Республикасының атынан шығ арылады. Мемлекеттік мә жбү рлеудің басқ а шаралары лауазымды адамның немесе қ андай да бір мемлекеттік органның атынан қ олданылады. Заң ды кү шіне кірген сот ү кімі барлық мекемелер, ұ йымдар, кә сіпорындар жә не лауазымды адамадар ү шін міндетті жә не Қ азақ станның барлық аумағ ында орындалуы тиіс. Ү кімде тағ айындалғ ан жаза тек қ ылмыс жасағ ан адамғ а ғ ана қ атысты, ол басқ а адамдарғ а таралмайды. Жазаның орындалуы мемлкеттің мә жбірлеу кү ші арқ ылы қ амтамасыз етіледі. Жаза- мемлекеттік мә жбү рлеудің қ ылмыстық заң да белгіленген шарасы. Жаза –қ ылымыс сияқ ты қ ұ қ ық бұ зушылық ү шін ғ ана қ олданылатын мемлкеттік мә жбірлеу шарасы. Жазаның міндетті қ асиеті, ол – жазалау, яғ ни сотталғ ан адамның бостандығ ы мен қ ұ қ ығ ын шектеу немесе олардан айыру. Қ ылмыстық жаза мемлекет атынан қ ылмысты іс-ә рекеттер ү шін кінә лінің кінә сін бетіне басу арқ ылы берілетін теріс кұ қ ылық бағ а болып табылады. Бетіне басудың жә не кінә лаудың дә режесі қ ылмыстың ауырлығ ына, кінә лінің жеке тұ лғ асына жә не оның қ ылмысты іс-ә рекетті істеудегі мінез-қ ұ лқ ына тікелей байланысты болады. Жазаның мақ сатгары кылмыстық қ ұ қ ық тың жалпы міндеттері арқ ылы белгіленеді. Қ ылмыстық кодекстің 2-бабындағ ы осы заң ның міндеттері заң корғ айтын мү дделерді корғ ау, алдын алу делінсе, ол міндетгерді жү зеге асыру ү шін кылмыстык жауаптылық негіздері белгіленіп, қ ылмыс ұ ғ ымы айқ ындалады, кылмыс істеген адамдарғ а қ олданылуғ а тиісті жазамен ө зге де қ ылмыстық қ ұ қ ылық ық пал ету шаралары белгіленеді. Жазаның мақ саты бұ л адамдардың тарапынан тағ ы да қ ылмыс істеу фактісінің орын алмауын кө здеуі болып табылады. Жазаның осы кө здеген мақ сатына жетуінің қ ұ ралы сотгалғ андарды тү зеу аркылы, ең бекке адал, заң талаптарын мү лтіксіз орындау рухында тә рбиелеу болып табылады. Жазаның мақ саты: а) ә леуметтік ә ділеттілікті қ алпына келтіру; б) сотталғ ан адамды тү зеу; в) сотталғ ан адамды жаң а қ ылмыс жасаудан сақ тандыру (арнаулы, жеке сақ тандырудың мақ саты); г) басқ а адамдарды қ ылмыс жасаудан сақ тандыру (жалпы сақ тандырудың мақ саты). Жазалаудағ ы мақ саттардың бірі - ә леуметтік ә ділеттілікті қ алпына келтіру. Кез келген қ ылмыстың ә леуметтік ә ділеттілікті бұ затыны белгілі. Жазаның басқ а бір маң ызыды мақ саты – сотталғ ан адамды тү зеу, ол Қ азақ стан Республикасы қ ылмыстық заң ының ізгілікті екендігін кө рсетеді. Қ ылмыстық жазалардың Қ К-нің 39-бабында кө зделген толық тізімі мыналарды қ амтиды: айыппұ л салу; белгілі бір лауазымды атқ ару немесе белгілі бір қ ызметпен айналысу қ ұ қ ыынан айыру; қ оғ мдық жұ мыстарғ а тарту; тү зеу жұ мыстары; ә скери қ ызмет бойынша шектеу; қ амау; тә ртіптік ә скери бө лімде ұ стау; бас бостандығ ынан айыру; ө лім жазасы. Заң да кө зделмеген жазаны қ олдануғ а жол берілмейді.

Жазадан босатудың ұ ғ ымы. Жазадан босатудың негіздері, тү рлері жә не бұ л институттын ә леуметтік-қ ұ қ ық тық маң ызы. Жазадан босату институты –қ ылмыс жасағ ан адамдардың белгілі бір санатынамемлекет тарапынанжасалатын ізгілік қ адам. Оны қ олданудағ ы тағ ы бір мақ сат – қ ылмыстық заң нормасында белгіленген жазаны толық немесе кө лемде орындау қ ажетсіз болса, немесе қ алыптасқ ан жағ дайғ а байланысты мү мкін болмаса, қ ылмыстық қ удалауды ү немдеу. Бұ л шара сотталғ анды тү зеу, рһ оның іс-қ ылығ ын жө нге салу арқ ылы қ ылмыскерлікпен кү ресуге жағ дай тудыруды, қ ылмыстық жазаның ә леуметтік жарақ аттық зардабын азайтады. Жазадан босату, сондай-ақ тағ айындалғ ан жазаны жең ілдету, рахымшылық актісі бойынша босатылғ ан жағ дайлардан басқ а ретте, тек сот қ ұ зырына жатады.

Жалғ ан ақ ша немесе бағ алы қ ағ аздар жасау немесе сату. Қ ылмыстың объектісі Қ азақ стан Республикасының ақ ша қ аражат жү йелері болып табылады. Қ ылмыстың заты-Қ Р Ұ лттық Банктің банкноттары мен мә неттері, мемлекеттік бағ алы қ ағ аздар, Қ Р валютасындағ ы басқ а қ ағ аздар, шетел валютасы, шетел валютасындағ ы бағ алы қ ағ аздар. Объективтік жағ ынан іс-ә рекеттер мынандай екі нысан арқ ылы сипатталады: 1.жалғ ан ақ ша немесе бағ алы қ ағ аздарды дайындау; 2. жалғ ан ақ ша мен бағ алы қ ағ аздарды сақ тау; 3. Жалғ ан ақ ша мен бағ алы қ ағ аздарды ө ткізу.Ақ ша немесе бағ алы қ ағ аздарды дайындау толық немесе ішінара жү ргізілуі мү мкін. Дайындау тә сілі қ ылмысты саралауғ а ә сер етпейді.Дайындау ә рекеттері қ олдан немесе техника қ ұ ралдарын пайдалану арқ ылы (баспаханалық тә сілмен, ротапринт, ксерокө шірме арқ ылы суреттерін қ олдан жасау т.б.) жү зеге асырылады. Егер жалғ ан ақ ша немесе бағ алы қ ағ аз дө рекі ә дістермен жасалып, оның тү п-нұ сқ асына кө рінеу сай келмесе, нә тижесінде мұ ндай жалғ ан дү ниені жаппай таратуғ а мү мкіндік жойылса, онда кінә лының ә рекеті нақ ты жағ дайларғ а байланысты алаяқ тық ретінде саралануы мү мкін. Жалғ ан ақ ша бағ алы қ ағ аздардың біреуін болса да дайындау осы қ ылмыстың аяқ талғ анын білдіреді. Жалғ ан ақ ша немесе бағ алы қ ағ аздардың біреуін болса да дайындау осы қ ылмыстың аяқ талғ анын білдіреді. Жалғ ан ақ ша немесе бағ алы қ ағ аздарды айналымғ а шығ ару оны ө ткізу деп танылады. Сақ тау деп дайындалғ ан жалғ ан ақ ша мен бағ алы қ ағ аздарды ө ткізгенге дейін ө з иелігінде ұ стап тұ руды айтамыз. Ө ткізу-жалғ ан ақ ша немесе бағ алы қ ағ аздарды тө лем қ ұ ралы ретінде пайдалану, айырбастау, сыйғ а беру, атқ арылғ ан жұ мыс немесе қ ызмет кө рсету ақ ысы ретінде тө леу ә рекеттерін жү зеге асыру арқ ылы кө рініс табуы керек. Осы кө рсетілген ә рекеттердің біреуін істеу арқ ылы жалғ ан ақ ша немесе бағ алы қ ағ аздардың біреуін ө ткізсе қ ылмыс аяқ талғ ан деп табылады. Қ ылмыс тікелей қ асақ аналық пен жә не арнаулы мақ сатпен істеледі. Қ ылмыстың субъектісі-жалпы субъект 16-ғ а толғ ан, есі дұ рыс кез келген адам. 206-бап. 1. Қ азақ стан Республикасы Ұ лттық Банкiнiң жалғ ан банкноттары мен мә неттерiн, мемлекеттiк бағ алы қ ағ аздарды немесе Қ азақ стан Республикасының валютасындағ ы басқ а бағ алы қ ағ аздарды не шетел валютасы мен шетел валютасындағ ы бағ алы қ ағ аздарды сату мақ сатында жасау немесе сақ тау, сол сияқ ты сату - мү лкi тә ркiленiп немесе онсыз бес жылғ а дейiнгi мерзiмге бас бостандығ ынан айыруғ а жазаланады. 2. Нақ сол ә рекеттер: а) адамдар тобының алдын ала сө з байласуы бойынша; б) бiрнеше рет; в) iрi мө лшерде жасалса, - мү лкi тә ркiленiп, бес жылдан он жылғ а дейiнгi мерзiмге бас бостандығ ынан айыруғ а жазаланады. 3. Осы баптың бiрiншi немесе екiншi бө лiктерiнде кө зделген ұ йымдасқ ан топ жасағ ан ә рекеттер - мү лкi тә ркiленiп сегiз жылдан он бес жылғ а дейiнгi мерзiмге бас бостандығ ынан айыруғ а жазаланады.

Жауапкершілігі шектеулі серіктестік жә не қ осымша жауапкершілігі бар серіктестік заң ды тұ лғ алар ретінде. Жауапкершілігі шектеулі серіктестік (ЖШС) — белгілі бір шаруашылық қ ызмет жү ргізу мақ сатында бір немесе бірнеше адам қ ұ рғ ан, жарғ ылық капиталы қ ұ рылтай қ ұ жаттарымен белгіленген мө лшерде қ ұ рылтайшылардың ү лесіне (салымдарына) бө лінген заң ды тұ лғ а. Қ ызмет мақ саты пайда алуды кө здейді. Қ атысушыларының саны жү зден аспауғ а тиіс. Жауапкершілігі шектеулі серіктестік ұ ғ ымы. 1. Бір немесе бірнеше адам қ ұ рғ ан, жарғ ылық капиталы қ ұ рылтай қ ұ жаттарымен белгіленген мө лшерде ү лестерге бө лінген серіктестік жауапкершілігі шектеулі серіктестік деп танылады; жауапкершілігі шектеулі серіктестікке қ атысушылар оның міндеттемелері бойынша жауап бермейді жә не серіктестіктің қ ызметіне байланысты зияндарғ а ө здерінің қ осқ ан салымдарының қ ұ ны шегінде тә уекел етеді. Бұ л ережеден ерекше жағ дайлар Қ азақ стан Республикасының Азаматтық кодексінде жә не осы Заң да кө зделуі мү мкін. Егер серіктестіктің қ ұ рылтай қ ұ жаттарында оның белгілі бір мерзімге немесе нақ ты бір мақ сатқ а қ ол жеткізу ү шін қ ұ рылатыны кө зделмесе, жауапкершілігі шектеулі серіктестік белгіленбеген мерзімге қ ұ рылғ ан болып есептеледі. 2. Жауапкершілігі шектеулі серіктестік заң ды тұ лғ а болып табылады. 3. Жауапкершілігі шектеулі серіктестік ө зінің міндеттемелері бойынша ө зіне тиесілі барлық мү лікпен жауап береді. Серіктестік ө з қ атысушыларының міндеттемелері бойынша жауап бермейді. 4. Серіктестіктің жарғ ылық капиталғ а салымдарын толық енгізбеген қ атысушылары оның міндеттемелері бойынша ә рбір қ атысушының салым енгізбеген бө лігінің қ ұ ны шегінде ортақ жауапты болады. 3-бап. Қ осымша жауапкершілігі бар серіктестік. 1. Қ атысушылары серіктестік міндеттемелері бойынша жарғ ылық капиталғ а қ осқ ан ө здерінің салымдарымен, ал бұ л сомалар жеткіліксіз болғ ан жағ дайда ө здері енгізген салымдардың еселенген мө лшерінде ө здеріне тиесілі қ осымша мү лікпен жауап беретін серіктестік қ осымша жауапкершілігі бар серіктестік деп танылады. 2. Қ атысушылар жауапкершілігінің шекті мө лшері жарғ ыда кө зделеді. 3. Қ атысушылардың бірі банкрот болғ ан жағ дайда қ осымша жауапкершілігі бар серіктестік міндеттемелері бойынша оның жауапкершілігі, егер қ ұ рылтай қ ұ жаттарында жауапкершілікті бө лудің ө згеше тә ртібі кө зделмесе, қ алғ ан қ атысушылар арасында олардың салымдарына бара-бар бө лінеді.

Жеке айыптау істерін қ озғ аудың ерекшеліктері. Жеке айыптау істері бойынша ө ндіріс – жасағ аны ү шін жазалау шарасы ү ш жылдан аспайтын қ ылмыстық істерге қ ылмыстық жазаны қ олданудан, сотталушының кінә сі бар не жоқ екендігін сот тө решілерінің жеке дара анық тауларынан тұ ратын бірінші сатыдағ ы соттағ ы қ ылмыстық істі соттық талқ ылаудың бір нысаны. Жеке айыптау істері бойынша ө ндірістің ерекшелігі мынадан кө рінеді: олар бойынша іс материалдарының сотқ а дейінгі дайындығ ы жү ргізілмейді; Сот тө решісінің қ ылмыстық істерді қ озғ ауғ а қ ұ қ ығ ы жоқ; Осы істер бойынша ө ндіріс жә бірленушінің айыпталушымен немесе сотталушымен татуласуына байланысты істі тоқ тату мү мкіндігін кө рсетеді.Қ Р Қ ІЖК 390-б. сә йкес жеке айыптау қ ылмыстық ісі жә бірленуші немесе оның заң ды ө кілі сотқ а адамды қ ылмыстық жауаптылық қ а тарту туралы шағ ым беру арқ ылы қ озғ алады.

Жеке мү ліктік емес қ атынастар азаматтық -қ ұ қ ық тық реттеудің пә ні ретінде. Жеке мү лiктiк емес игiлiктер мен қ ұ қ ық тарғ а: жеке адамның ө мiрi, денсаулығ ы, қ адiр-қ асиетi, абырой, игi атақ, iскерлiк бедел, жеке ө мiрге қ ол сұ қ паушылық, жеке қ ұ пия мен отбасы қ ұ пиясы, есiм алу қ ұ қ ығ ы, автор болу қ ұ қ ығ ы, шығ армағ а қ ол сұ қ паушылық қ ұ қ ығ ы жә не басқ а материалдық емес игiлiктер мен қ ұ қ ық тар жатады. Жеке мү лiктiк емес игiлiктер мен қ ұ қ ық тар заң қ ұ жаттарында белгiленген реттердi қ оспағ анда, басқ а ә дiспен берiлмейдi жә не ауыспайды.

Жеке тұ лғ а ұ ғ ымы. Азаматтардың қ ұ қ ық жә не ә рекет қ абілеттілігі. Жеке тұ лғ а- Қ Р-ның азаматтары басқ а мемлекеттердің азаматтары сондай-ақ азаматтығ ы жоқ адамдар жеке тұ лғ алар болып ұ ғ ынылады. Азаматтардың қ ұ қ ық қ абілеттілігі- азаматтық қ ұ қ ық қ а ие болып міндет атқ ару қ абілеттілігі барлық азаматтарғ а бірдей деп танылады.Азаматтың қ ұ қ ық қ абілеттілігі ол туғ ан кезден бастап қ айтыс болғ ан соң тоқ татылады. Азаматтардың ә рекет қ абілеттілігі- Азаматтың ө з ә рекеттерімен азаматтық қ ұ қ ық тарғ а ие болуғ а жә не оны жү зеге асыруғ а, ө зі ү шін азаматтық міндеттер жасап оларды орындауғ а қ абілеттілігі кә мелетке толғ анда, яғ ни он сегіз жасқ а толғ аннан кейін толық кө лемінде пайда болады.Заң қ ұ жаттарында он сегіз жасқ а жеткенге дейін некеелесуге рұ қ сат етілген жағ дайда он сегіз жасқ а толмағ ан азамат некеге тұ рғ ан кезден бастап толық кө лемінде ә рекет қ абілеттілігіне ие болады. Егер заң қ ұ жаттарында ө згеше белгіленбесе барлық азаматтардың ә рекет қ абілеттілігі тең болады.