Халықаралық туризмнің дамуында Томас Куктің ролі.

Қ азіргі туризмнің басталуы деп 1841 жылды атайды, яғ ни кə сіпкерТомас Куктің 600 адамд(туристерді) поезбен Лейстерден Лафбороғ аапарғ ан жылы. Арзан билетпен кө п адамды тасымалдау қ ымбат билетпен азадамды тасымалдауғ а қ арағ анда ə лде қ айда тиімді деп Томас Кук Англияның темір жол компаниясын сендірді. 1845 жылы Томас Кук экскурсия жү ргізу мақ сатымен Ливерпульге саяхат ұ йымдастырды. 1847 жылы тек қ ана Англияда емес, басқ а да шет елдерге жолдамаларды сататын туристік қ оғ амұ йымдастырылды. 1863 жылы Кук тұ ң ғ ыш туристік фирманыұ йымдастырып, Швейцарияғ а саяхаттайтын алғ ашқ ы туристік топты қ ұ рды.Англия – бұ л ең бірінші капиталистік жолмен дамуғ а енген ел. Бұ ндаалғ ашқ ы зауыттар мен фабрикалар, сонымен қ атар алғ ашқ ы туристік ұ йымдар мен фирмалар қ ұ рылғ ан.ХІХ-ғ асырдың 50-70 жылдарында Еуропадағ ы шетелдіксаяхатшылардың кө бісін ағ ылшындар қ ұ рады. Контененттегі " Англетчер", " Британик", " Лондон" атты қ онақ ү йлері дə л сол уақ ытта пайда болды.1865 жылы Кук АҚ Ш-қ а туристік саяхаттарды ұ йымдастырумақ сатымен барады. Оның мақ саты – ағ ылшындарды АҚ Ш-қ а, ал американдық тарды Еуропағ а туристік сапар шегуге кө ң діру. 1866 жылыағ ылшын туристерінің алғ ашқ ы екі тобы АҚ Ш-қ а сапар шекті.

59.Тарихи даму ү рдісінде " туризм" мен " турист" тү сініктеріне берілген анық тамалар. «Туризм» мен «турист» тү сініктері ə дебиет бетінде XVІІІ ғ асырдың соң ында пайда болып, XІX ғ асырда, ə сіресе XX ғ асырда кең қ олданыла бастады. «Туризм» жə не «турист» тү сініктері француз тілінен келген (tour – саяхат деген мағ ынаны білдіреді). Олай болса да, алғ ашқ ы рет бұ л тү сініктер XVІІІ ғ асырда Британ аралығ ында континентке баратын ағ ылшын жастарының саяхатын анық тау ү шін қ олданылды. Ағ ылшын оқ ушылары ө з білімін толық тыру ү шін француз, итальян, неміс мектептеріне жіберіліп тұ рды. Бұ ндай саяхаттарды «grand tour» деп, саяхатшыларды туристер деп атай бастады. 1811 жылы «Sporting Magazine» журналында туризм тү сінігіне кө рікті орындарғ а танымдық, кө ң іл кө теру немесе ғ ылыми мақ сатымен жасалынатын саяхаттарды жатқ ызды. Соң ғ ы басылымдарда ə р адамды кө ң іл кө теру мақ сатымен саяхаттайтын немесе жай, уақ ытты кетіріп жү ретінді турист деп атады. Ресми тү рде ғ ылыми ə дебиетте «туризм» тү сінігі XX ғ 30ж туризмнің зерттеу жұ мыстарымен айналысатын Берлин институтының журналында «Archіv fur Fremdenverkehr» қ аласының алғ ы сө зінде шық қ ан. Туризм ө те кең тү сінік, ə дебиет бетінде туризмнің ə р тү рлі анық тамаларын кездестіруге болады. В. Унцикер туризм деп табыс табуғ а арналмағ ан тұ рақ ты жерден тыс жердегі барлық саяхат пен қ ысқ а мерзімді сапардағ ы қ ұ былыс пен қ атынастың жиынтығ ын атады. Кейбір авторлар «ə р тү рлі мақ саттағ ы спорттық жарыстарды» туризмге жатқ ызды. КСРО-да 1952- ші жылы тұ ң ғ ыш рет В.В. Добкович туризмге қ азіргі уақ ытқ а лайық анық тама берді: «Туристік саяхат деп каникул жə не ұ зақ уақ ытты демалыс кезінде біздің еліміздің ə р тү рлі аудандарында болып, сол елдің халық тарының ө мірімен жə не мə дениетімен танысу, социалистік қ ұ рылысымен, табиғ и байлық тарымен, тарихи, ə скери жə не революциялық ескерткіштерімен танысуды айтамыз» – деді. Туризмге қ ысқ а да, сə тті анық таманы Ү КЭ (Ү лкен Кең ес Энциклопедиясы) берді: «туризм – бос уақ ыттағ ы адамның белсенді саяхаты, сапары, жорық жасап демалуы». ХХ ғ асырдың 30-шы жылдары поляк географы С. Лещицкий туризм туралы тү сінікті толық тап, «туристік-сауық тыру қ озғ алысына байланысты теориялық, шаруашылық, географиялық, статистикалық, қ ұ қ ық тық, мə дени жə не ə леуметтік сұ рақ тардың жиындысы» – деп анық тама берді. Тарихи даму ү рдісінде «туризм» мен «турист» деген тү сініктерге біраз ө згерістер енгізілді. Тə жірибеде туризмнен гө рі турист деген тү сінік анық тамасы жағ ынан анығ ырақ болғ анын қ ажет етеді. Ол халық аралық тү сініске ие болып, біршама тү зетулермен біздерге де жетті. Соң ғ ы жылдары «турист» ұ ғ ымының анық тамалары ресми халық аралық туристік ұ йымдар одағ ының жиындарында (Дублин, 1950; Лондон, 1957), БҰ Ұ -ның халық аралық туризм жə не саяхаттар туралы конференциясында (Рим, 1963), туризм туралы парламентаралық конференцияның конгресінде (Гаага, 1989) талқ ыланды. Бұ л деген туризмнің теория жə не тə жірибе жағ ынан маң ызының зор екендігін жə не оғ ан берілетін анық таманың толық та дə лірек болу керектігін кө рсетті.Қ азіргі шақ та 1963-ші жылы Рим конференциясында енгізілген, Дү ниежү зілік туристік ұ йым (ДТҰ) қ абылдағ ан халық аралық тə жірибеде кең қ олданылып жү рген анық тама келесі: «Туристер – ə р тү рлі мақ сатта тұ рақ ты жерінен тыс жерге саяхат жасайтын, ақ ша табу ə рекетпен айналыспайтын адамдар». Бұ л анық тама мыналарды қ амтиды: – туристер немесе келушілер деп, осы елде кемінде 24 сағ ат болатын адамдарды айтады жə не олардың саяхат жасау мақ саттарын келесі топтарғ а біріктіреді: а) бос уақ ытын кө ң іл кө теруге, каникулғ а, емделуге, оқ уғ а немесе спортпен айналасуғ а жіберетін адамдар; б) жұ мыс бабымен, отбасы ісімен айналысуғ а немесе съезд, симпозиум конференцияларғ а қ атысатын адамдар; – экскурсанттар, немесе уақ ытша келушілер, елде 24 сағ аттан аз уақ ыт болатын адамдар (тең із рейсіне қ атысушыларды қ осқ анда).