Дөңгелектік процесс (цикл). Қайтымды және қайтымсыз процестер

Дө ң гелек процесс (цикл) – жү йе бірсыпыра ө згерістерге ұ шырағ аннан кейін алғ ашқ ы кү йіне қ айтып келетін процесс. Графикте мұ ндай процесс тұ йық сызық пен кескінделеді (1-сурет). Циклді ұ лғ аю (1-2) жә не сығ ылу (2-1) процестеріне бө луге болады. Ұ лғ аю жұ мысы (1а2V₂V₁1 фигура ауданымен анық талады) оң (dV> 0), ал сығ ылу жұ мысы (2b1V₁V₂2 фигура ауданымен анық талады) теріс (dV< 0). Цикл кезінде орындалғ ан жұ мыс тұ йық қ исық пен қ оршалғ ан ауданмен анық талады. Егер циклде (цикл сағ ат тілі бағ ыты бойынша орындалады) болса, онда цикл тіке (1а –сурет), ал егер де (цикл сағ ат тілі бағ ытына қ арсы орындалады) болса, онда цикл кері деп аталады (1б-сурет).

Тіке цикл жылу двигательдерінде – периодты тү рде жұ мыс жасайтын двигательдерде, яғ ни сырттан алғ ан жылу арқ ылы жұ мыс істейтін жылу двигательдерінде қ олданылады. Кері бағ ытта ө тетін цикл сыртқ ы кү штер жұ мысының салдарынан денеге берілетін жылу жоғ ары температурада болатын тоң азытқ ыш машиналарда қ олданылады.

Дө ң гелек процестің салдарынан жү йе бастапқ ы кү йіне қ айта оралады, олай болса газдың ішкі энергиясының толық ө згерісі нольге тең. Сондық тан дө ң гелек процесс ү шін термодинамиканың 1-ші бастамасын деп жазамыз, яғ ни толық істелген жұ мыс сырттан алғ ан жылуғ а тең. Дө ң гелек процесс ү шін термиялық ПЭК:

, (11)

мұ ндағ ы - жү йенің алғ ан жылу мө лшері, - жү йенің берген жылу мө лшері.

Қ айтымды процесс – кері бағ ытта ө ткізуге болатын процесті тура бағ ытта ө ткізгенде жү йе қ андай кү йлерден ө тсе, кері бағ ыттағ ы сондай кү йлер тізбегінен ө тетін процесс. Қ айтымды процесс болғ анда жү йеде жә не жү йені қ оршағ ан ортада ешқ андай ө згеріс қ алмауы тиіс. Осы шарт орындалмайтын процесс қ айтымсыз болып табылады.