Ньютонның ІІ заңы. Механикадағы күштер

Ньютонның екінші заң ы: кез келген материалдық нү ктенің (дененің) ү деуі осы материалдық нү ктеге (денеге) ә сер еткен кү шке тура пропорционал, бағ ыты бойынша бағ ыттас, ал материалдық нү ктенің (дененің) массасына кері пропорционал: немесе

. (1)

Ү йкеліс кү штері – тікелей тү йісіп тұ рғ ан денелер немесе олардың жеке бө ліктері бір-біріне қ атысты орын ауыстырғ анда пайда болатын жә не олардың бір-біріне қ атысты орын ауыстыруына кедергі болатын тангенциал кү штер. Ү йкеліс кү штері табиғ атына байланысты ә ртү рлі болуы мү мкін, бірақ олардың ә серінің нә тижесінде механикалық энергия ә рқ ашанда тү йіскен денелердің ішкі энергияларына айналады.

Ү йкеліс:

- сыртқ ы (қ ұ рғ ақ) – екі тү йіскен дененің бір-біріне қ атысты орын ауыстыруы кезінде олардың жанасу жазық тығ ында пайда болатын ү йкеліс.

- тыныштық ү йкелісі – тү йіскен денелердің бір-біріне қ атысты орын ауыстыруы болмағ ан кездегі ү йкеліс.

- ішкі – қ андай да бір дененің жеке бө ліктерінің арасындағ ы ү йкеліс, мысалы, жылдамдық тары қ абаттан-қ абатқ а ауысатын сұ йық тың немесе газдың ә ртү рлі қ абаттарының арасындағ ы ү йкеліс. Сыртқ ы ү йкелістен айырмашылығ ы мұ нда тыныштық ү йкелісі болмайды.

Тыныштық ү йкелісінің кү ші. Егер сыртқ ы кү ш F > (F_mpo) _max, мұ ндағ ы (F_mpo) _max - шекті тыныштық ү йкеліс кү ші: (F_mpo) _max =μ ₀N (μ ₀ -ү йкеліс кү шінің коэффициенті, N -нормаль қ ысымының кү ші) болса, онда денелердің бір-біріне қ атысты қ озғ алысы пайда болады (1-сурет)

Сырғ анау ү йкелісі – тү йіскен денелердің бір-біріне қ атысты орын ауыстыруы кезіндегі ү йкеліс.

Сырғ анау ү йкелісінің кү ші. Сырғ анау ү йкелісінің кү ші F_mp бір дененің басқ а денеге ә сер еткендегі N нормаль қ ысым кү шіне пропорционал, F_mp =μ ₀N (μ ₀ –сырғ анау ү йкелісінің коэффициенті, тү йіскен беттердің қ асиеттеріне байланысты).