Еңбек коллективіндегі қиыншылықтар мен оларды жеңу.

Кез- келген мекеме бір жағ ынан тұ рақ тылық қ а, екінші жағ ынан –дамуғ а ұ мтылады. Бұ л жұ мыс тобының екі ә рекетінің тұ тастығ ымен- мақ стақ а жету жә не тұ лғ аралық ә рекеттестігімен байланысты.

Д. Анзье и Ж. Мартэн француз психологтары энергетикалық терминологияны қ олдана топтың ө зіндік даму ерекшеліктерін бейнелеген. Олардың ойынша, то ие болғ ан энергияның жалпы кө лемі «латентті»жә не «қ олданбалы» -ғ а ыдырайды. Динамикалық кө зқ арас бойынша топ ө зіндік тепе-тең дік жү йесін кө рсетеді.Оның функциясы – «шиеленісушілік» жағ дайын шешу. Бұ л «шиеленісушілік» екі тү рлі болуы мү мкін: позитивті, негативті. Міне осы жерде «қ олданбалы» энергия жү зеге аса бастайды.Ол біріншіден ә рекеттің нә тижеге жету ү шін бағ ытталады, екіншіден, топ топ тұ тастығ ын сақ тау ү шін бағ ытталғ ан.

Басқ ару процес ү йлесімсіз болуымен жағ дай ауырлай тү седі. Бә р жағ ынан басқ ару процесі обьективті, ал екінші жағ ынан оның жү зеге асырылуы басшы ұ алай шешуге тырысса да –субьективті.

Бұ л сә йкессіздікті жең у мү мкін емес, алайда бірегей мақ сат қ оятын болса оның кө рінуін азайтуғ а болады.Бұ ндай мақ сатты анық тау ү шін стратегиялық жоспарлау шегінен шығ ып жә не қ оғ амда оның миссиясын жоспарлау қ ажет.

Миссия- мекеме немесе проект орындауғ а міндетті қ ысқ аша кө ріну функциясы.. (СНОСКА: А. Н. Чумиков. Связи с общественностью. М., 2001. С. 44

Миссияның тұ жырымдалуы мекеме немесе проекттің ө мір сү ру себебін айқ ындайды.Себебі болып белгілі бір қ андай да қ ызмет тү рінің кө рсетілуі, обьектілерді қ ұ ру, аурулармен кү рес, қ оршағ ан ортаны қ орғ ау т.б болуы мү мкін.

Миссияның сә тті тұ жырымдалуы келесі сұ рақ тарғ а жауап беруі тиіс:

1. Мекеме немен айналысады жә не проект профилі қ андай?

2. Мекеменің ә рә птестері немесе проектке қ атысушылар ө зінің ә рекетін кім ү шін жү зеге асырады?

3. Олар ө здерінің функциясын қ алай орындайды? Миссия, қ азіргі жағ дайыннда болашақ мақ сатты бейнелей отыра, ә ріптестерге оның осы кү нгі- организация не ү шін қ ызмет ететінін, ө мір сү ретінін тү сіндіруге кө мектеседі.

Адам ө зінің топқ а не ү шн қ ажет екенін сезіне отыра ө зінің бағ алауын жоғ арлатады.

Болашақ «елестету» арқ ылы анық талады.Елестету- автордың кө ргісі келген мекеме немесе проекттің перспективадағ ы бейнеленуі.

Елестету мекеменің шынайы жә не болашақ та қ алағ ан картинасын кө рсетеді.Белгілі бір елестету орнату арқ ылы мақ сатқ а жету ү шін басшылар немесе ә ріптестер ө здеріне ү міт қ ойып алдына жауапкершілік қ ояды.

Г.Гибш пен М. Форверг психологияда ә леуметтік ү лгінің екі рө лі бар деп есептейді:

1) ә леуметтік рө л кутушіліктердің қ осылысы ретінде сипатталады, ол топтың нақ ты позициясын тасушығ а топтың қ осылуын кө рсетеді.

2) ә леуметтік рө л нақ ты позицияның тә ртіп ү лгісі ретінде сипатталады.

«Адамдандыру» ү рдісінің рө лі неміс зерттеушілерінің ойынша ү ш қ ұ раушыдан тұ рады:

1 - тұ лғ аның рө лге ә келуі (рө лдің талабын тә ртіп сызбасы ретінде қ абылдау)

2 – тұ лғ аның рө лге ә келуі (жеке сипаттамаларғ а қ арау)

3 - іс жү зінде не шығ ады (алдың ғ ы екі қ ұ раушының нә тижесі ретінде)

Рө лді орындау белгілі бір дең гейде ә леуметтік кү тулерге тә уелді. Бұ л басшы мен орындаушының рө ліне тікелей қ атысты. Ә леуметтік кү ту немесе экспектация – ә леуметтік рө лді орындаушыдан орындаушылық талаптарының жү йесі. Экспектация деп топтың арасындағ ы қ атынастар мен ө зара ә рекеттерді реттеуші ә леуметтік санкция тү рлерін айтады. Ә леуметтік кү тудің екі негізгі жағ ы – қ оршағ ан ортадан ө з рө ліне сә йкес позициялар кү туі жә не басқ а адамдардың кү туіне сә йкес ө зін ұ стау міндеті.

Бұ йрық ты экспектацияның тұ лғ аның ө з рө лін орындау міндетін сипаттайтын жә не тұ лғ аның ө зінің рө лін ойнаудағ ы мү мкін сипаттамасын кө рсетеді.

Рө лдерді, тұ рпаттамаларды таң дау адамның ө зін кім болғ анын кө ргісі келгеніне байланысты таң далады. Ол дегеніміз адам ө з ө мірінің стратегиясын ө зі жасайды.

Ө мірлік стратегия – адамның бағ ыты мен басымдылығ ы арқ ылы адамның идеалды ө мір ү лгісін қ ұ ру болып саналады. Ө мірлік стратегия тұ лғ аның бағ ыттылығ ының ерекше классына жатады. Оны белсенділік сипаттамасымен анық тайды. Т. Е. Резник жә не Ю. М. Резник ү ш негізгі ө мірлік стратегияны бө ліп кө рсетеді.

1. Ө мірдің амандық стратегиясы. Оғ ан кіреді:

· Перцептивті бағ ыттаушылық: жайлылық пен игілікке, тыныштық қ а, ө лшемді ә рі тұ рақ ты ө мір;

· Ө мір мағ ыналы бағ ыттаушылық: ә ртү рлі ө мірлік игілікті жинау мен жарату, ә депті – психологиялық жайлылық қ а немесе материалды жайлылық қ а ұ мтылу;

· Бағ алы бағ ыттаушылық: тұ лғ ағ а маң ызды, қ алаулы жә не абыройлы ө мірлік игіліктер жиынына ұ мтылу;

· Мө лшер бағ ыттаушылығ ы: ө мір игіліктерінің басымдылығ ын анық тайтын ұ станымдар мен ережелерді қ абылдау;

· Мақ сатты бағ ыттаушылық: нақ ты ө мірлік игіліктерді қ анағ аттандыру ү шін максималды мү мкінге ұ мтылу.

2. Ө мірлік жетістік стратегиясы. Оғ ан кіреді:

· перцептивті бағ ыттаушылық: белсенді, ә рекетті, жаң алық қ а толы, қ оғ амдық маң ызды, ү лгерімді ө мір;

· ө мір мағ ыналы бағ ыттаушылық: мық ты материалды жағ дай мен қ оғ амдық танымғ а ие, кершине дең гейлі ө мір;

· бағ алы бағ ыттаушылық: таң далғ ан қ ызмет сферасында жоғ ары кә сібилікке, шеберлікке қ ол жеткізу, жжетістіктің бағ алы критериі, ұ йымшылдық, іскерлік, тапқ ырлық;

· мө лшер бағ ыттаушылығ ы: кә сіби дең гейге жеткізудегі ережелер мен ұ станымдарды қ абылдау;

· мақ сатты бағ ыттаушылық: ү лгерімді ө мірге жеткізетін кең ауқ ымды мақ саттар қ оя білу.

3. Ө з қ олжеткізу ө мірлік стратегиясы. Оғ ан кіреді:

— перцептивті бағ ыттаушылық: ә демі, ү йлесімді, кө ркем ө нерге ұ қ сас шығ армашылық ө мір;

— ө мір мағ ыналы бағ ыттаушылық: еркін шығ армашылық жә не жеке физикалық жә не жандү ниелік кү шін дамыту; ө мір кең істігінің ө згеруіне байланысты ө здігінен жетілу;

— бағ алы бағ ыттаушылық: тұ лғ алық автономияғ а жә не шығ армашылық кү йге ұ мтылу, ө зін ө зі талдаудың терең баламасын іздеу;

— мө лшер бағ ыттаушылығ ы: нақ ты жә не қ атаң бекітілген ережелер мен жалпы қ абылданғ ан нормаларды сақ тамау; басқ а адамдар ө мір сү ру ү лгісіне жә не еркіндікке қ ұ рмет;

— мақ сатты бағ ыттаушылық: ө мірлік мағ ынағ а ие мақ саттарды нақ тыланнғ ан жә не тә жірибелік қ ұ рал ретінде қ олдануды шектеу.