Метаморфты к.о

Т.ж/ң и кө бінесе бұ рын ө неркә сіптік маң ызы болмағ ан к.о/ң метаморфизм процесіне ұ шырауынан п.б. бұ л процесс ұ шпа қ осылыстардың қ атысуымен, бірақ руда сыйыстырушы қ атқ абаттан заттың ә келуінсіз жү реді. Бұ ғ ан аймақ тық метаморфизм жағ дайларында жаралғ ан бейметалл п.қ к.о жатады.

58. Метасоматоз процесінің анық тамасы

Бір минаралдар агрегатын екіншілері химиялық қ ұ рамын ө згертіп алмастыру ү рдісі. Бір минерал/ң еруі мен екінш/ң жаралуы бір мезгілде жү реді, бұ л жағ дайда минаралдар қ атты кү йін сақ тайды и олардың кө лемі ө згермиді.

59. Метасоматоз процесінің сипаттамасы

Бір минералдар агрегатын екіншілері химиялық қ ұ рамын ө згертіп алмастыру процесі.бір минералдардың еруі мен екіншілерінің жаралуы бір мезілде жү реді.бұ л жағ дайда минералдар қ атты кү йін сақ тайды жә не олардың кө лемі ө згермейді. Метасоматоз ү дерісінде барлық жағ дайларда химиялық белсенді газдық -сулық ерітінділер қ атысып, олар химялық компоненттерді шығ арады и ә келеді. К.о ү шін ерітінділердің негізгі кө зі магмалық балқ ымадан оның эволюциясы кезінде бө лініп шығ атын заттар болып табылады. Терең дерден магманың газсыздану ү дерісінде бө лініп шығ атын ерітінділер де белгілі бір роль атқ арады.бқ л ерітінділер мен жер қ ыртысына енген магма бір кө зден п.б.

60. Механикалық шө гінді к.о

Таужыныстар мен рудалардың негізінен физикалық қ ирауы кезінде қ алыптасқ ан сынық ты материалдардың жиынтығ ы.Механикалық қ ирау тө зімсіз минералдардың химиялық ө згерістерге тү суіне жалғ асуы мумкін.Материалдардың жиналуы ә р турлі экзогендік агенттердің -жер беті суы, жел, тең із, мұ хит ә рекетіне байланысты журеді.

Уран атомэнергиясын ө ндірудің негізгі шикізаты б.т.Сонымен ол аналитикалық химияда фотографияда шыны ө нер кә сібінде пайдаланылады.Уран кө птеген генетикалық типті кен орындарда кездеседі. Гидротермалық плутоногендік уранитит-сульфидті кен орындар желілерден тұ рады.Осы гидротермалық плутоногендік класқ а кіретін уранитит-арсенидті кен орындар руда қ ұ рамының кү рделілігімен, никель мен кобальт арсениттері, куміс минералдары болуымен ерекшеледі.Бұ л типке Словакиямен Германиядағ ы рудалы таулар, Канададағ ы ПортРадий кен орындары жатады. Гидротермалық вульканогенді кен орындар вулканагендік таужыныс комплекстерімен байланысты.Руданың қ ұ рамы бойынша уран-титанды, уранитит-галенитті, уранитит-молибденитті, флюоритті кен орындар бө лінед.Бұ л кластағ ы кен орындардың ірілері Австралиямен Канадада белгілі. Альбититтік кенорындар негізінен гранит массивтерін сыйыстыратын метаморфтық прекембрий таужыныстары арасында орналасады. Олардың қ ұ рамында ильменит, магнетит пен сульфидтер кездеседі. Уран минералдары ураниниттен, титанаттар мен урангидроксидтерінен тұ рады. Бұ л типке Бразилия, Индия, Канада, Намибия кен орындар жатады.

61. Мору процесін тудыратын агенттер

Химиялық ж/е физикалық мору кезінде п.қ денелерінің минаралдық, химиялық қ ұ рамы мен қ ұ рылысы ү лкен ө згеристерге ұ шырайды. Ең ү лкен ө згерис сульфид руда денелері, кө мір қ абаттары, минаралдық тұ здар мен кү кірт жатындары морығ ан кезде орын алады. Ө згерістердің негізгі агенттеріне: су оттек, кө мір қ ышқ ылы, органикалық заттар жатады. Жерасты суыда айрық ша роль атқ арады.

62. Мысты қ ұ мтас к.о/ң сипаттамaсы

Мысты қ ұ мтас стратиформдық кенорындары ырғ ақ ты қ абаттасқ ан қ ұ мтас, тақ татас жә не доломиттен тұ ратын, қ ұ рамында органикалық кө міртек бар қ атқ абаттарғ а толғ ан депрессияларда орналасқ ан.Олардың қ алың дығ ы м-ден ондағ ан см-ге дейін ө згереді.Жатындарының кө п қ абаттылығ ы, яғ ни кенді қ абаттардың бірітіндеп кенсіз таужыныстарғ а ауысып отыру тә н. Кейде қ июшы руда желілері мен уатылу белдемдері кездеседі. Руда денелері ү йлесімді қ абат, линза тә різді жә не таспа тә різді жайпақ жатындарынан тұ рады.Руда денелеріне кө бінесе минералдық ассоциациялардан белдемділігі байқ алады, ол шө гінді жиналу мен рудажиналу процестері ерекшеліктерінің сипатына байланысты болады.

63. Мысты қ ұ мтастар к.о/ң генезисі

Мысты қ ұ мтас стратиформдық кенорындары ырғ ақ ты қ абаттасқ ан қ ұ мтас, тақ татас жә не доломиттен тұ ратын, қ ұ рамында органикалық кө міртек бар қ атқ абаттарғ а толғ ан депрессияларда орналасқ ан.Олардың қ алың дығ ы м-ден ондағ ан см-ге дейін ө згереді.Жатындарының кө п қ абаттылығ ы, яғ ни кенді қ абаттардың бірітіндеп кенсіз таужыныстарғ а ауысып отыру тә н. Кейде қ июшы руда желілері мен уатылу белдемдері кездеседі. Руда денелері ү йлесімді қ абат, линза тә різді жә не таспа тә різді жайпақ жатындарынан тұ рады.Руда денелеріне кө бінесе минералдық ассоциациялардан белдемділігі байқ алады, ол шө гінді жиналу мен рудажиналу процестері ерекшеліктерінің сипатына байланысты болады.

64Ө неркә сіптік пайдалануы бойынша п.қ /ң бө лінуі

Металл, бейметалл, жанғ ыш н/е каустобиолит, гидроминералдық и газоминаралдық тү рлерге бө лінеді.

Пайдалы қ азба кенорындарының генетикалық жіктемесі.

65. П.қ денелерінің морфологиялық типтері

1) денелердің пішіні;

2) сыйыстырушы таужыныстармен жапсарының сипаты жә не пішіні;

3) сыналануының сипаты;

4) қ алың дығ ы жә не оның ө згергіштігі;

5) жатыc жағ дайлары;

6) кенденудің біркелкілігі;

7) сыйыстырушы таужыныстармен жаралу уақ ыты бойынша арақ атынасы;

8) сыйыстырушы таужыныстардың қ ұ рылымдық элементтері мен жатые жағ дайлары бойынша арақ атынасы;

9) жатысы мен таралуының терең дігі;

10) посткенлық тектоникалық ү дерістермен бү зыл- ғ андық дә режесі мен сипаты.

66. П.қ к.о/ң ген.типтері

деп олардың кең істікте шоғ ырлану мү мкіндігін ескеретін минералдық қ ұ рамы, бітімдік и қ ұ рылымдық ерекшеліктері бойынша бө лінетін табиғ и тү рлестерін айтады.

67. П.қ к.о/ң сипаттамасы

П.қ /ң к.о ә ртү рлі геологиялық физика-химиялық жағ дайларда жаралады. Олардың кең істікте алар орны, кендерінің химиялық, минарлдық қ ұ рамдары жаралу жағ дайларына тә уелді. жер қ ыртысының шағ ын бір геологиялық қ ұ рылымында орын алғ ан п.қ /ң ө неркә сіптік маң ызы бар шоғ ыры. Геологиялық барлау жұ мыстары нә тижесінде пішіндері, саны, сапасы анық талғ ан жағ дайда олар минаралды ресурстарғ а айналады.

Мору қ ыртысындағ ы кенорындар.

Мору кенорындары пайдалы қ азба затының жиналу тә сіліне байланысты қ алдық жә не инфильтрациялық тү рлерге бө лінеді. Қ алдық ты кенорындар: каолин кенорындары(Қ азақ станда, Орал, Алтай, Германия, Ұ лыбритания, АҚ Ш), гарниерит-нонтронит кенорындары(оң т Оралда Кемпірсай, Сахаринское, Халилов), Албанияда, Индонезияда, Австралияда,

Куба, Бразилия. Боксит кенорындары (КМА ауданында, Енисей бұ йратында, Испанияда, Францияда). Лимонит кен орындары: Орал, Солт Кавказ, Индонезия, Куба, Гвинея.Пиролюзит-псиломелан: Орал, Батыс Сібір, Индия, Гана, Габон, ОАР, Австрия, Канада, Куба, Бразилия, Венесуеэлла.

68. П.қ шоғ ырлану масштабы бойынша бө лінуі

Провинцияларғ а, алқ аптарғ а, аудандарғ а н/е тү йіндерге, алаң дарғ а, к.о/ғ а, кен білінімдерге ж/е кен денелеріне бө лінеді.

69. П. қ /ң жалпы сипаттамасы

Ө мірдің ә ртү рлі салаларында пайдағ а жарайтын табиғ и минаралдық агрегаттар, элементтер ж/е т.ж. олар табиғ и тү рде, алдын-ала ө ң деу н/е ө те кү рделі ө ң деуден кейін қ ажет металдар немесе минералдар айырып алынады.

70. Пегматитті кенорындар

деп терең дік интрузивтік массивтер қ атаюының соң ғ ы сатысында, аналық интрузия массивінің қ ұ рамына сә йкес қ ұ рамды магмалық денелерді айтады. Кө бінесе жекелеген желілер тү рінде емес, керісінше пегматитті ө рістермен белдемдер ретінде кездеседі.и оларды ондағ ан, жү здеген, мың дағ ан сандағ ы пегматит желілері қ ұ райды.

71. Руданың элементтер қ ұ рамы бойынша атаулары

Минералдардың басты бө лігінің қ ұ рамы бойынша рудалар мынадай типтерге бө лінеді:

Сомтуума н\се табиғ и таза-мыс, алтын, платина сияқ ты металдармен интерметалдық қ осылыстар.

Сульфаттар: барий, стронций, кальций сульфаты.

Фосфаттар: аппатит пен фосфарит бейметал рудалары сонвмен қ атар кейбір металдардың фосфаты.

Силикаттар: темір, марганец пен мыстың біршама сирек рудалары кең тарағ ан силикат бейметал қ азбалар: слюда, асбест, тальк.

Галлоидтар: минералдық тұ здар мен флюорит.

72. Скарнды к.о/ң кен денесінің пішіндері

Пайдалы қ азындылар денелерінің пішіндері пласт, пласт тә різді, линза тә різді, шток, бағ ана, желі тә різді, уяшық ты, желі тә різді, курделі тарамды болып келеді. Ірі денелер кейде 2-2.5км-ге шейін созылып, ені 200метрге барып қ алады. Минералдарының ү лкендіктері мм дің бө лшектерінен бастап бир еки сантиметрге шейін жетіп қ алады. Кейбір кристалдары бірнеше ондық сантиметрге жетіп қ алуы да ық тимал. Кен агрегаттарының жиі кездесетін бітімі шомбал, дақ тылы, жолақ ты, друзалы, қ ұ рылымы-граноблысты, порфироблысты, талшық ты, реликті.

73. Скарндық к.о

Скарн-метасоматоздық жолмен карбонат, кейде силикат таужыныстар арасындағ ы интрузивтердің жапсарлық белдемінде жаралғ ан карбонат-силикат қ ұ рамды таужыныс. Интрузивтердің ө згеріске ұ шырағ ан аумағ ындағ ы бө ліктеріндегілер-эндоскарн, ал сыйыстырушы таужыныстарда орналасқ андар-экзоскарн деп бө лінеді. Скарндық кенорындар-кальцийлік жә не магнийлік метасоматоз працестерімен байланысты. Бұ л процестер қ ышқ ыл жә не қ ышқ ылдау гранитойдтардың (гранит, гранодиорит, сиенит) оларды сыйыстырушы карбонат, кейде силикат таужыныстар жапсарында ө теді.Оң тайлы терең діктің диапазоны 500-2000 метр шамасында.Скарндар интрузияларды сыйыстырушы таужыныстардың қ ұ рамына байланысты ә кті жә не магнезийлі(кейде сонымен қ атар силикат скарндар бө лінеді)тү рлерге бө лінеді.Ә кті скарн-ә ктастарды алмастыру арқ ылы қ алыптасады.Олардың басты минералдарынаанартас(грассуляр-андратит қ атары) пен пироксен (диопсид-геденбергит қ атары)жатады.Ә кті скарндар қ ұ рамында маң ызды орынды везувиан, воллостонит, амфиболдар, эпидот, магнетит йемденуі мү мкін.Магнезийлі скарн-доломит жә не доломиттенген ә ктастардың алмасу кезінде қ алыптасады.Бұ л скарндардың типоморфтық минералдары диопсид, шпинель, серпентин, магнетит, доломит, кальцит.

74. Скарндық к.о/ң Қ аз/ғ ы мысалы

Ә кты скарндық кенорындар Қ азақ станда (Соколов – Сарыбай, Қ ашар жә не т.б), Орал Высокогорное, Гороблагодать), Закавказье (Дашкесан), Батыс Сібір (Таштагол, Абакан, Шерегеш), сондай – ақ ірі кенорындар Балгорияда, Италияда, Қ ХР, Жапония мен АҚ Ш-та бар.Халькопиритті кенорындар Қ азақ станда(Шатырқ ұ л, Жайсан, Саяқ), АҚ Ш (Клифтон, Мэрисвейл), Мексикада, Канада да, Швецияда бар.Галенит –сфалеритті скарндық кенорындар орналасқ ан жерлер Қ азақ стан (Гү лшат), Приморе (Дальнегорск), Орта Азия (Алтынтапқ ан, Кенсай), Югославия(Тренпча), АҚ Ш(Франклин, Лоуренс), Мексика, Тү ркия, Ауғ анстан.