Бап. Жер учаскесiн сот шешiмi бойынша сатып алу

Егер меншiк иесi немесе жер пайдаланушы ө здерiнен жер учаскесiн мемлекеттiк қ ажеттер ү шiн сатып алу туралы шешiммен келiспесе не олармен сатып алынатын жер учаскесi ү шiн тө ленетiн бағ а немесе сатып алудың басқ а да жағ дайлары туралы келiсiмге қ ол жеткiзiлмесе, сатып алу туралы шешім қ абылдағ ан мемлекеттік орган сотқ а жер учаскесін сатып алу туралы талап-арыз бере алады.
Мұ ндай талап-арыз учаскенiң меншiк иесiне немесе жер пайдаланушысына, егер Қ азақ стан Республикасының заң актілерінде ө згеше кө зделмесе, осы Заң ның 67-бабының 2-тармағ ында аталғ ан хабарлама жiберiлген кезден бастап бiр жыл ө ткен соң, бiрақ екi жылдан кешiктiрiлмей берiлуге тиiс.
ЕСКЕРТУ. 70-бап ө згерді - Қ азақ стан Республикасының 2001.07.10. N 227-II Заң ымен.

71-бап. Мемлекеттiк қ ажеттер ү шiн мемлекеттiк жер
пайдаланушыдан жер учаскесiн алып қ ою

Мемлекеттiк қ ажеттер ү шiн мемлекеттiк жер пайдаланушыдан жер учаскесiн алып қ ою оны алып қ оюды жү зеге асыратын атқ арушы органның бiржақ ты шешiмi негiзiнде жү ргiзiледi.
Мұ ндай шешiмге жоғ ары тұ рғ ан органғ а не сот тә ртiбiмен шағ ым жасалуы мү мкiн. Шағ ым беру алып қ ою туралы шешiмнің орындалуын тоқ тата тұ рады.

72-бап. Жекелеген санаттағ ы жердi алып қ оюды шектеу

Кадастрлық бағ асы аудандық орташа дең гейден жоғ ары ауыл шаруашылық алқ аптарын, сондай-ақ қ ала маң ындағ ы аймақ тардың, ауыл шаруашылық, биологиялық жә не ирригациялық -мелиорациялық бағ дардағ ы ғ ылыми-зерттеу жә не оқ у орындарының тә жiрибелiк танаптарының, орман қ орының жерiн алып қ оюғ а ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тарды қ ұ ру мен кең ейтуге, халық аралық мiндеттемелердi орындауғ а, учаскенiң астынан бағ алы пайдалы қ азбалар кенiшiнiң табылуына, жолдар, электр, байланыс желiлерi мен магистралды қ ұ быр жолдарын, сондай-ақ мемлекеттiк маң ызы зор объектiлер салуғ а байланысты ерекше жағ дайларда ғ ана жол берiледi.

73-бап. Тө тенше жағ дайлар кезiнде жер учаскесiн уақ ытша
алып қ ою

1. Дү лей зiлзалалар, авариялар, эпидемиялар, эпизоотиялар жағ дайында жә не ө зге де тө тенше жағ дайлар кезiнде жер учаскесi жергілiктi атқ арушы органдардың шешiмiмен меншiк иесiнен немесе жер пайдаланушыдан олардың шеккен залалын ө тей отырып, қ оғ ам мү дделерi ү шiн уақ ытша алып қ ойылуы мү мкiн. Меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының шеккен залалы ө телетiн бағ а жө нінде сот тә ртібімен дауласуғ а болады.
2. Тө тенше жағ дайлардың қ олданылуы тоқ татылғ ан кезде жер учаскесi меншiк иесiне (жер пайдаланушығ а) қ айтарылуғ а тиiс жә не дау туындағ ан жағ дайда ол сот тә ртiбiмен оның қ айтарылуын талап етуге қ ұ қ ылы.
3. Жер учаскесiн меншiк иесiне немесе жер пайдаланушығ а қ айтару мү мкiн болмағ ан жағ дайда жер учаскесiнiң немесе жер пайдалану қ ұ қ ығ ының қ ұ ны ө теледi.
4. Жер учаскесi уақ ытша алып қ ойылғ ан кезде мү лiктi, соның iшiнде жылжымайтын мү лiктi реквизициялау тә ртiбi азаматтық заң дардың нормалары бойынша жү зеге асырылады.

74-бап. Жер пайдаланушыдан мақ саты бойынша пайдаланылмай
жатқ ан жер учаскесiн алып қ ою

Егер заң дарда неғ ұ рлым ұ зақ мерзiм кө зделмесе, ауыл шаруашылық ө ндiрiсiне не тұ рғ ын ү й қ ұ рылысы мен ө зге де қ ұ рылысқ а арналғ ан учаске бiр жыл iшiнде тиiстi мақ сатында пайдаланылмағ ан жағ дайларда жер учаскесi жер пайдаланушыдан алып қ ойылуы мү мкiн. Учаскенi игеру ү шiн қ ажеттi уақ ыт, сондай-ақ дү лей зiлзалалар салдарынан немесе осылайша пайдалануғ а мү мкiндiк бермеген ө зге де мә н-жайларғ а байланысты учаскенi мақ саты бойынша пайдалану мү мкiн болмағ ан уақ ыт бұ л кезең ге кiрмейдi.

75-бап. Заң дарды бұ за отырып пайдаланылғ ан жер учаскесiн
меншiк иесi мен жер пайдаланушыдан алып қ ою

Егер учаскенi пайдалану осы Заң да немесе ө зге де заң дарда белгiленген жердi ұ тымды пайдалану ережелерiн ө рескел бұ зу арқ ылы жү зеге асырылса, атап айтқ анда, учаске нысаналы мақ сатына сә йкес пайдаланылмаса немесе оны пайдалану ауыл шаруашылық жерi қ ұ нарлылығ ының едә уiр тө мендеуiне не экологиялық жағ дайдың едә уiр нашарлауына ә кеп соғ атын болса, ә кiмшiлiк қ ұ қ ық бұ зушылық туралы заң дарда кө зделген жазалау шаралары қ олданылғ аннан кейін жер учаскесі меншiк иесi мен жер пайдаланушыдан алып қ ойылуы мү мкiн.

76-бап. Мақ саты бойынша пайдаланылмайтын не заң дарды
бұ за отырып пайдаланылатын жер учаскесiн алып
қ ою тә ртiбi

1. Меншiк иелерiнен жә не жер пайдаланушылардан жер учаскесiн осы Заң ның 74 жә не 75-баптарында кө зделгендей алып қ ою уә кілеттi органның талабы бойынша сот тә ртiбiмен жү ргiзiледi.
2. Осы Заң ның 74-бабында кө зделген жағ дайда жер учаскесiн алып қ ою туралы талап жер пайдаланушығ а талап қ ойылғ анғ а дейiн кемiнде бiр жыл бұ рын учаскенi мақ саты бойынша пайдалану қ ажеттiгi туралы жазбаша ескерту жасалғ аннан кейiн жә не осы уақ ыт iшiнде жер пайдаланушы учаскенi мақ саты бойынша пайдалану жө нiнде қ ажеттi шаралар қ олданбағ ан жағ дайда ғ ана берiлуi мү мкiн.
3. Осы Заң ның 75-бабында кө зделген жағ дайда жер учаскесiн алып қ ою туралы талап ә кiмшiлiк қ ұ қ ық бұ зушылық туралы заң дарда кө зделген жазалау шаралары қ олданылып, меншiк иесiне немесе жер пайдаланушығ а заң дардың бұ зылуын жою қ ажеттiгi туралы талап қ абылдардан кемiнде ү ш ай бұ рын жазбаша ескерту жасалғ аннан кейiн ғ ана жә не осы мерзiм iшiнде меншiк иесi немесе жер пайдаланушы учаскенi пайдалану кезiнде заң дардың бұ зылуын жоймағ ан жағ дайда берiлуi мү мкiн.
Егер меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының заң дарды бұ зуы учаскенi нысаналы мақ сатта пайдаланбауда болса, алып қ ою туралы талап берерден бұ рын уә кiлеттi орган учаскенiң меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының ө тiнiмi бойынша жер учаскесiнiң нысаналы мақ сатын ө згерту туралы мә селенi қ арауғ а мiндеттi, бұ л ретте учаскенiң нысаналы мақ сатын ө згерту туралы мә селе дұ рыс шешiлмеген жағ дайда ғ ана оны алып қ оюғ а талап қ ойылуы мү мкiн.
4. Осы Заң ның 74 жә не 75-баптарында аталғ ан негiздер бойынша сот шешiмiмен учаскенi меншiк иесiнен немесе жер пайдаланушыдан алып қ ойғ ан жағ дайда жер учаскесiне меншiк қ ұ қ ығ ы немесе жер пайдалану қ ұ қ ығ ыазаматтық iс жү ргiзу жә не атқ арушылық заң дарында белгiленген тә ртіппен жария саудада сатылады, ал одан тү скен сома учаскені алып қ ою кезiндегi шығ ыстар шегерiле отырып, бұ рынғ ы меншiк иесiне немесе жер пайдаланушығ а тө ленедi. Бiр жыл iшiнде кемiнде ү ш рет саудағ а шығ арудан кейiн ондай жер учаскелерiн немесе оларғ а жер пайдалану қ ұ қ ық тарын сату мү мкiн болмағ ан жағ дайда жер учаскесi сот шешiмiмен арнаулы жер қ орына есептеледi.

77-бап. Тә ркiлеу

Заң актiлерiнде кө зделген жағ дайларда, қ ылмыс немесе ө зге де қ ұ қ ық бұ зушылық жасағ аны ү шiн меншiк иесiнен немесе жер пайдаланушыдан жер учаскесi сот тә ртiбiмен санкция тү рiнде ө теусiз алып қ ойылуы мү мкiн.
Сотталғ ан адам жә не оның асырауындағ ы адамдар ү шiн қ ажеттi, сотталғ ан адамғ а жеке меншiк қ ұ қ ығ ымен тиесiлi немесе оның ортақ меншiктегi ү лесi болып табылатын, ү й мен қ ора-қ опсы орналасқ ан жер учаскелерi, сотталғ ан адам мен оның асырауындағ ы адамдарғ а қ ажеттi жер учаскесi, сондай-ақ қ ылмыстық атқ ару заң дарында кө зделген тiзбеге сә йкес ө зiндiк (қ осалқ ы) ү й шаруашылығ ын жү ргiзу ү шiн қ ажеттi жер учаскелерi тә ркiленбеуге тиiс (РҚ АО-ның ескертуі: Z970208 ).
Тә ркiленген жер учаскелерi мемлекеттiк меншiкке қ айтарылады. Мұ ндай жер учаскелерiн не тә ркiлеу объектiсi болып табылатын жер пайдалану қ ұ қ ығ ын сату заң дарда белгiленген тә ртiппен жү ргiзiлуi мү мкiн.

78-бап. Меншiк немесе жер пайдалану қ ұ қ ығ ы тоқ татылғ ан
жағ дайда жер учаскесiн бағ алау

Меншiк немесе жер пайдалану қ ұ қ ығ ы тоқ татылғ ан жағ дайда жер учаскесi немесе жер пайдалану қ ұ қ ығ ы нарық тық қ ұ ны бойынша бағ аланады.

3-бө лiм. ЖЕР САНАТТАРЫ

10-тарау. АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ МАҚ САТЫНДАҒ Ы ЖЕР

79-бап. Ауыл шаруашылық мақ сатындағ ы жер ұ ғ ымы жә не
оның қ ұ рамы

1. Ауыл шаруашылығ ының мұ қ таждары ү шiн берiлген немесе осы мақ саттарғ а арналғ ан жер ауыл шаруашылық мақ сатындағ ы жер деп танылады.
2. Ауыл шаруашылық мақ сатындағ ы жер қ ұ рамында ауыл шаруашылық алқ аптары мен ауыл шаруашылығ ының жұ мыс iстеуiне қ ажетті ішкі шаруашылық жолдары, коммуникациялар, тұ йық суаттар, мелиорациялық жү йе, қ ора-қ опсылар мен ғ имараттар орналасқ ан жерлер болады.
3. Ауыл шаруашылық алқ аптарына егiстiктер, тың айғ ан жер, кө п жылдық екпелер егiлген жер, шабындық тар мен жайылымдар жатады.
Ауыл шаруашылық алқ аптары айрық ша қ орғ алуғ а тиiс. Бұ л жердi ауыл шаруашылық ө ндiрiсiне байланысты емес мақ саттарғ а пайдалануғ а ерекше жағ дайларда жол берiледi (осы Заң ның 72-бабы).
Ауыл шаруашылық алқ аптарын бiр тү рден екiншiсiне ауыстыру тә ртiбiн осы Заң ның ережелерiне сә йкес Қ азақ стан Республикасының Yкiметi белгiлейдi.
4. Ауыл шаруашылық мақ сатындағ ы жер:
1) жер пайдалануғ а - Қ азақ стан Республикасының жеке жә не заң ды тұ лғ аларына тауарлы ауыл шаруашылық ө ндiрiсi, қ орғ аныш ағ аштар ө сiру, ғ ылыми-зерттеу, тә жiрибе жү ргiзу жә не оқ ыту мақ саттары ү шiн, қ осалқ ы ауыл шаруашылығ ын, бақ ша жә не мал шаруашылығ ын жү ргiзу ү шiн;
2) жеке меншiкке - Қ азақ стан Республикасының азаматтарына ө зiндiк (қ осалқ ы) ү й шаруашылығ ын, бағ бандық ты, саяжай қ ұ рылысын дамыту ү шін;
3) шетелдiктер мен азаматтығ ы жоқ адамдарғ а 10 жылғ а дейiнгi мерзiмге жалдау шартымен уақ ытша жер пайдалануғ а берiледi.
5. Тауарлы ауыл шаруашылық ө ндiрiсiн ұ йымдастыру ү шiн жер учаскесiн алғ ан Қ азақ стан Республикасының жеке жә не мемлекеттiк емес заң ды тұ лғ алары ауылдың (селоның) жергiлiктi ә леуметтiк бағ дарламаларын жү зеге асыру жә не бiрлескен шаруашылық жү ргiзу ү шiн заң дарғ а сә йкес ортақ мү дденi кө здеп ұ жымдарғ а бiрiгуге қ ұ қ ылы.
6. Ауыл шаруашылық ө нiмдерiн ө ндiрушiлер арасында жердi қ айта бө лу мақ сатында ауыл шаруашылық мақ сатындағ ы жер мен басқ а да санаттағ ы жердiң есебiнен арнайы жер қ оры қ ұ рылады. Санитариялық нормалар мен талаптарғ а сай келетiн ауыл шаруашылық ө нiмдерiн ө ндiруге жай-кү йi мү мкiндiк бермейтiн жер учаскелерi арнайы жер қ орына қ осылмайды. Арнайы жер қ орын қ ұ ру тә ртiбiн Қ азақ стан Республикасының Ү кiметi белгілейдi.
7. Жерi бө лiнуге жатпайтын ауыл шаруашылық ұ йымдарынан шық қ ан, сондай-ақ бұ рын шартты жер ү лесi қ ұ қ ығ ы берiлмеген жә не осы аумақ та тұ ратын азаматтардың арнайы жер қ орынан шаруа (фермер) қ ожалығ ын немесе ауыл шаруашылық ө ндiрiсiмен байланысты ө зге де қ ызметтi жү ргiзу ү шiн жер учаскесiн бiрiншi кезекте алуғ а қ ұ қ ығ ы бар.

80-бап. Шаруа (фермер) қ ожалығ ын жү ргiзуге арналғ ан
жер учаскелерi

1. Шаруа (фермер) қ ожалығ ын жү ргiзу ү шiн азаматтарғ а уақ ытша жер пайдалану қ ұ қ ығ ымен (5 жылғ а дейiн қ ысқ а мерзiмдi жә не 49 жылғ а дейiн ұ зақ мерзiмдi) жер учаскелерi берiледi.
Жер учаскесiн шаруа (фермер) қ ожалығ ын жү ргiзу ү шiн алуғ а арнаулы ауыл шаруашылық бiлiмi мен бiлiгi бар, ауыл шаруашылығ ында iстеген жұ мыс тә жiрибесi бар жә не сол ауданда, қ алада, ауылда (селода), поселкеде тұ ратын азаматтар басым қ ұ қ ық ты пайдаланады.
2. Қ айта ұ йымдастырылатын мемлекеттiк ауыл шаруашылық ұ йымдарының қ ұ рамынан шаруа (фермер) қ ожалығ ын жү ргiзу ү шiн шығ атын азаматтарғ а аталғ ан ұ йымдардың жерiнен жер учаскелерi берiледi, олардың кадастрлық бағ асы шаруашылық бойынша (алқ аптар бойынша) орта дең гейде болуғ а тиiс.
3. Шаруа (фермер) қ ожалығ ын жү ргiзу ү шiн жер учаскелерiн алғ ан жә не ауылда (селода) тұ рғ ын ү йi бар азаматтардың ү й жанындағ ы жер учаскесi жеке меншiк қ ұ қ ығ ымен сақ талып қ алады, ол шаруа (фермер) қ ожалығ ындағ ы жер учаскесiнiң қ ұ рамына кiрмейдi.
4. Ауыл шаруашылық ұ йымдарының қ ызметкерлерi болып табылмайтын азаматтарғ а шаруа (фермер) қ ожалығ ын жү ргiзу ү шiн жер учаскелерi арнайы жер қ орының жерiнен жә не босалқ ы жерден берiледi.
5. Шаруа (фермер) қ ожалығ ын жү ргiзу ү шiн жер учаскелерiн беру жә не ауыл шаруашылық ө нiмдерiн ө ндiруге байланысты кә сiпкерлiк қ ызметтi ө зге де нысанда жү зеге асыру, сондай-ақ жер учаскелерiн негiзгi нысаналы мақ сатына байланысты емес мақ сатта пайдалану тә ртiбi заң дармен белгiленедi.

81-бап. Ө зiндiк (қ осалқ ы) ү й шаруашылығ ына, бағ бандық қ а
жә не саяжай қ ұ рылысына арналғ ан жер учаскелерi

1. Қ азақ стан Республикасының азаматтарына ө зіндік (қ осалқ ы) ү й шаруашылығ ы, бағ бандық қ а жә не саяжай қ ұ рылысы ү шiн жеке меншiкке жер учаскелерi ауыл шаруашылық мақ сатындағ ы, елдi мекен жерi мен босалқ ы жерден берiледi.
2. Ө зiндiк (қ осалқ ы) ү й шаруашылығ ына, бағ бандық қ а жә не саяжай қ ұ рылысына арналғ ан жер учаскелерiнiң меншiк иесi болып табылатын азаматтар ортақ мү дделер ү шiн қ ұ қ ық тық жағ дайы заң актілерiмен анық талатын жай серiктестiктерге, бағ бандық немесе ө зге де тұ тыну кооперативтерiне бiрiгуге қ ұ қ ылы.
3. Бағ бандық қ а немесе саяжай қ ұ рылысына арналғ ан жер учаскелерi азаматтардың бө лек меншiгiнде болып, ал жер учаскелерiнiң меншiк иелерiнiң ортақ қ ажеттерiн қ анағ аттандыруғ а арналғ ан жер учаскелерi мен басқ а да мү лiк олардың ортақ ү лестiк меншiгiнде болғ ан жағ дайда меншiк иелерi арасындағ ы ортақ мү лiкке байланысты қ атынастарғ а кондоминиум туралы нормалар қ олданылады.

82-бап. Шартты жер ү лесiнiң қ ұ қ ық тық режимi

1. Қ айта қ ұ рылатын немесе таратылатын мемлекеттiк ауыл шаруашылық ұ йымдарының қ ызметкерлерi, сондай-ақ зейнеткерлер мен осы ұ йымдардың ө ндiрiстiк жә не ә леуметтiк-мә дени қ ызмет кө рсететiн салаларында iстейтiн ә рi олардың аумағ ында тұ ратын адамдардың заң дарғ а сә йкес белгiлi бiр шартты жер ү лесiне қ ұ қ ығ ы бар.
Шаруа (фермер) қ ожалығ ын немесе ауыл шаруашылық ө ндiрiсiмен байланысты ө зге де кә сiпкерлiк қ ызметтi ұ йымдастыру ү шiн шартты жер ү лесiне сә йкес қ айта ұ йымдастырылатын ұ йымның пайдаланатын жерiнен жер учаскесiн алу ү шiн шартты жер ү лесiнiң иесi жер пайдалану қ ұ қ ығ ын беруге қ ұ қ ығ ы бар жергiлiктi атқ арушы органғ а жә не ө зi бө лiнiп шық қ ысы келетiн қ айта ұ йымдастырылатын ұ йымның атына ө тiнiш бередi.
2. Қ айта ұ йымдастырылатын немесе таратылатын ауыл шаруашылық ұ йымдарының ө здерi пайдаланатын жер шекарасы шегiндегi ауыл шаруашылық алқ аптары шартты жер ү лестерiне бө луге жатады, бұ ғ ан:
1) елдi мекендер шегiне кiретiн;
2) ауданның арнайы жер қ оры қ ұ рамына енгiзiлген;
3) нормадан тыс радиациялық ластануғ а ұ шырағ ан немесе халық тың ө мiрi мен денсаулығ ына басқ адай қ ауiп тө ндiретiн;
4) пайдалы қ азбаларды қ азу кезінде бү лінген жә не мақ саты бойынша пайдалану ү шін қ айтадан жарамды кү йге келтірілмеген;
5) шалғ айдағ ы мал шаруашылығ ының уақ ытша жер пайдаланудағ ы учаскелерi қ осылмайды.
3. Жер ү лесiнiң мө лшерi:
1) ауыл шаруашылық ұ йымы пайдаланатын жердегi ауыл шаруашылық алқ аптарының жалпы кө лемiн шартты жер ү лесiне қ ұ қ ығ ы бар адамдардың санына бө лу арқ ылы, гектармен;
2) ауыл шаруашылық ұ йымы пайдаланып отырғ ан жердегi ауыл шаруашылық алқ аптарының балл-гектар жиынтығ ын шартты жер ү лесiне қ ұ қ ығ ы бар адамдар санына бө лу арқ ылы, балл-гектармен (жер кө лемiне кө бейтiлген топырақ бонитетi баллы) есептеп шығ арылады.
4. Азаматтардың шартты жер ү лесiне қ ұ қ ығ ы шартты жер ү лесiне қ ұ қ ық туралы куә лiкпен куә ландырылады.
5. Жер учаскелерiн шартты жер ү лесi есебiне бө лу жер пайдаланушыларда қ алғ ан жердi ұ тымды пайдалану жағ дайының жасалуы ескерiле отырып, жерге орналастыру тә ртiбiмен жү ргiзiледi.
6. Шартты (дараландырылғ ан) жер ү лесi қ ұ қ ығ ын иеленушiлердiң:
1) шартты (дараландырылғ ан) жер ү лесiне қ ұ қ ығ ын шаруашылық серiктестiктерiнiң жарғ ылық капиталына ү лес ретiнде немесе таратылғ ан немесе қ айта ұ йымдастырылғ ан мемлекеттiк ауыл шаруашылық ұ йымдарының жерiнде қ ұ рылатын ө ндiрiстiк кооперативтерге жарна ретiнде беруге;
2) шаруа (фермер) қ ожалығ ын немесе ауыл шаруашылық ө ндiрiсiмен байланысты ө зге де қ ызметтi ұ йымдастыру ү шiн шартты (дараландырылғ ан) жер ү лесiне сә йкес жер учаскесiн алуғ а;
3) шартты (дараландырылғ ан) жер ү лесi қ ұ қ ығ ын мұ рагерлiк бойынша беруге немесе иелiктен шығ аруғ а қ ұ қ ығ ы бар.
7. Ө здерiне тиесiлi қ ұ қ ық тарды шаруашылық серiктестiктерiнiң жарғ ылық капиталына ү лес ретiнде немесе ө ндiрiстiк кооперативтерге жарна ретiнде берген, сондай-ақ шаруа (фермер) қ ожалық тарының қ ұ рамына кiрген шартты (дараландырылғ ан) жер ү лесi қ ұ қ ығ ын иеленушілер шартты (дараландырылғ ан) жер ү лесi қ ұ қ ығ ынан айрылады. Аталғ ан адамдардың қ атысушылар (мү шелер) қ ұ рамынан шығ уғ а қ ұ қ ығ ы бар. Шаруа (фермер) қ ожалығ ын қ ұ ру немесе ауыл шаруашылық ө ндiрiсiне байланысты ө зге қ ызмет жү ргiзу ү шiн қ атысушылар (мү шелер) қ ұ рамынан шық қ ан жағ дайда олардың жер учаскесiн қ оса алғ анда, ү лесiн немесе пайын нақ ты бө лiп алуғ а қ ұ қ ығ ы бар. Бұ л орайда нақ ты бө лiнетiн жер учаскесiнiң орналасқ ан жерi шаруашылық серiктестiктерiнiң, ө ндiрiстiк кооперативтердiң, шаруа (фермер) қ ожалық тарының қ ұ рылтай қ ұ жаттарында кө зделген тә ртiппен немесе тараптардың келiсiмiмен анық талады.
8. Шартты жер ү лесiнiң иесi болып табылатын азамат Қ азақ стан Республикасының азаматтығ ынан шық қ ан кезде оның жер ү лесiне қ ұ қ ығ ы аяқ талғ ан болып саналады.

83-бап. Ұ зақ мерзiмдi пайдаланылатын мал айдау жолдары

1. Селолық тауар ө ндiрушiлердiң малын маусымдық жайылымдарғ а, ет комбинаттары мен мал сатып алу пункттерiне айдап апару ү шiн ұ зақ мерзiмдi пайдаланылатын мал айдау жолдарына, ә детте, жер пайдалану шекарасының бойындағ ы жайылымдық алқ аптардан айдалатын малдың жолдағ ы азығ ын қ амтамасыз ететiн мө лшерде жер учаскелерi берiледi.
2. Бiр ауданның шегiнде мал айдауғ а арналғ ан ұ зақ мерзiмдi пайдаланатын мал айдау жолдарына жер учаскелерiн аудандық атқ арушы орган бередi.
Бiрнеше аудандардың аумағ ы арқ ылы мал айдау ү шiн мал айдайтын жолдарғ а жер учаскелерiн беру туралы шешiмдi облыстық атқ арушы орган қ абылдайды.
3. Ұ зақ мерзiмдi пайдаланылатын мал айдайтын жолдардың жер пайдаланушылары болып табылатын тұ лғ алар қ ажеттi мө лшерде мал суаратын қ ұ дық тар мен мал дамылдатуғ а арналғ ан алаң дар, экологиялық талаптардың сақ талуын жә не жолдардың қ алыпты пайдаланылуын қ амтамасыз ететiн қ ұ рылыстар мен ғ имараттар салуғ а, айдалатын малды мал дә рiгерлiк қ адағ алау органдарымен келiсiлген мерзiмде кедергiсiз ө ткiзуге мiндеттi.
4. Жер пайдалану қ ұ қ ығ ымен жер учаскелерiн бермей уақ ытша (маусымдық) пайдаланылатын мал айдайтын жолдарды бө лу сервитут ережелерi бойынша жү ргiзiледi (осы Заң ның 53-бабы).

84-бап. Ауыл шаруашылық ө ндiрiсi ысырабының орнын
толтыру

1. Ауыл шаруашылық алқ аптарының кө лемi мен олардың сапасын қ алпына келтiру арқ ылы ауыл шаруашылық ө ндiрiсiнiң дең гейiн сақ тау мақ сатында ауыл шаруашылығ ын жү ргiзуге байланысты емес мақ саттарғ а пайдалану ү шiн ауыл шаруашылық алқ аптарын алып қ оюдан туындағ ан ауыл шаруашылық ө ндiрiсi ысырабының орны толтырылуғ а тиiс.
Бұ л ысырап осы Заң ның 120-бабында кө зделген залалдың орнын толтырудан тыс ө теледi.
2. Ауыл шаруашылығ ы мақ сатындағ ы жерден ауыл шаруашылығ ын жү ргiзуге байланысы жоқ қ ажеттiлiктер ү шiн жер учаскелерi берiлетiн тұ лғ алар, сондай-ақ ө здерi ү шiн кү зет, санитариялық жә не қ орғ аныш аймақ тары белгiленетiн тұ лғ алар ауыл шаруашылық ө ндiрiсi ысырабының орнын толтырады.
3. Ауыл шаруашылық мақ сатындағ ы жерден жә не орман қ оры жерiнен:
1) елдi мекендер шегiнде жеке тұ рғ ын ү й салу, мектептер, мектепке дейiнгi балалар мекемелерiн, емдеу мекемелерi мен мә дени-тұ рмыстық мақ саттағ ы объектiлер салу;
2) мелиорациялық жү йелер салу;
3) тоғ ан жә не кө л-балық шаруашылық тарын, балық питомниктерiн, уылдырық ты балық ө сiретiн шаруашылық тар мен балық -су зауыттарын салу;
4) қ оршағ ан ортаны қ орғ ауды қ амтамасыз ететiн, жапсарлас жатқ ан жер алқ аптарының жағ дайын нашарлатпайтын объектiлер салу;
5) азып-тозғ ан алқ аптарғ а, химиялық жә не радиоактивтi заттармен ластанғ ан жерге орман мелиорациясын жү ргiзу ү шiн жер учаскесi берiлетiн жеке жә не заң ды тұ лғ алар ысыраптың орнын толтырудан босатылады.
Қ орық тарғ а, ұ лттық, зоологиялық жә не дендрологиялық парктерге, ботаникалық бақ тарғ а жер учаскелерiн беру кезiнде де, сондай-ақ Қ азақ стан Республикасының заң актiлерiнде кө зделген ө зге де жағ дайларда ысыраптың орны толтырылмайды.
4. Ауыл шаруашылық ө ндiрiсiнiң орны толтырылуғ а тиiстi ысырабының мө лшерi мен оны анық тау тә ртiбiн Қ азақ стан Республикасының Ү кiметi белгiлейдi.

11-тарау. ЕЛДI МЕКЕНДЕРДIҢ ЖЕРI

85-бап. Елдi мекендер жерi ұ ғ ымы мен оның қ ұ рамы

1. Қ алаларды, поселкелердi, ауылдарды, селолар мен басқ а да қ оныстарды дамыту ү шiн берiлген жер учаскелерi елдi мекендер жерi санатына жатады.
2. Елдi мекендердiң жерi ө зге ә кiмшiлiк-аумақ тық қ ұ рылымдардың жерiнен қ ала шегi, поселке шегi, селолық елдi мекен шегi арқ ылы межеленедi.
3. Елдi мекендер жерiнiң қ ұ рамына:
1) қ ұ рылыстар алып жатқ ан жә не кө п пә терлi жә не кө п қ абатты тұ рғ ын ү йлер, ү й жанындағ ы жер учаскелерi бар жеке тұ рғ ын ү йлер салуғ а арналғ ан тұ рғ ын ү й қ ұ рылысы жерi;
2) денсаулық сақ тау, мә дениет, сауда, қ оғ амдық тамақ тандыру, тұ рмыстық қ ызмет кө рсету, коммерциялық қ ызмет объектiлерi, сондай-ақ жалпы бiлiм беру, арнаулы орта жә не жоғ ары бiлiм беру мекемелерi, ә кiмшiлiк, ғ ылыми-зерттеу мекемелерi, ғ ибадат ү йлерi мен ө зге де iскерлiк ү йлер, қ ұ рылыстар мен ғ имараттар салынғ ан жә не соларды орналастыруғ а арналғ ан қ оғ амдық iскерлiк қ ұ рылыс жерi;
3) ө неркә сiп, коммуналдық жә не олардың жұ мыс iстеуiн қ амтамасыз ететiн қ ойма объектiлерi, инженерлiк жә не кө лiк инфрақ ұ рылымы объектiлерi салынғ ан жә не соларды орналастыруғ а арналғ ан, сондай-ақ осы объектiлердiң санитариялық -қ орғ аныш аймақ тарын белгiлеуге арналғ ан ө ндiрiстiк қ ұ рылыс жері;
4) темiр жол, автомобиль, ө зен, тең iз, ә уе жә не қ ұ быр тасымалы жолдары, инженерлiк инфрақ ұ рылым мен байланыс магистралы ө тетiн жә не соларды салуғ а арналғ ан кө лiк, байланыс, инженерлiк коммуникациялар жерi;
5) ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тар, сауық тыру, рекреациялық жә не тарихи-мә дени мақ саттағ ы жер;
6) ө зендер, табиғ и жә не жасанды су айдындары мен акваториялары, су қ орғ ау аймақ тары, гидротехникалық жә не басқ а да су шаруашылығ ы қ ұ рылыстары орналасқ ан су айдындары мен акваторияларының жерi;
7) ауыл шаруашылығ ына пайдаланылатын жер;
8) алаң дар, кө шелер, ө тпелi орындар, жолдар, жағ алаулар, парктер, скверлер, бульварлар, тоғ андар, жағ ажайлар, зираттар жә не халық тың мұ қ таждарын қ анағ аттандыруғ а арналғ ан ө зге де объектiлер (су жолдары, жылыту қ ұ бырлары, тазартқ ыш қ ондырғ ылар жә не жалпы жұ рт пайдаланатын басқ а да инженерлiк жү йелер) орналасқ ан жә не соларды орналастыруғ а арналғ ан жалпы пайдаланудағ ы жер;
9) қ ала қ ұ рылысы қ ызметiне тартылмағ ан, елдi мекендi аумақ тық тұ рғ ыдан дамытуғ а жә не ө зiндiк (қ осалқ ы) ү й шаруашылығ ын дамытуғ а арналғ ан резервтегi жә не ө зге де жер;
10) крематорийлердi, мал ө лiктерiн кө му, тұ рмыстық қ алдық тар тастау орындарын жә не арнаулы нормативтер мен ережелер белгiленбейiнше пайдалануғ а болмайтын ө зге де объектiлердi орналастыру ү шiн бө лiнетiн арнаулы мақ саттағ ы жер;
11) қ орғ аныс жә не ө зге де пайдалану режимiнiң жерi кiруi мү мкiн.
4. Жер учаскелерiн елдi мекендер жерiндегi жалпы пайдаланудағ ы жерге жатқ ызуды осы Заң ның 87-бабында белгiлеген талаптарды ескере отырып, ө з қ ұ зыретiне сә йкес жергiлiктi атқ арушы органдар жү зеге асырады.

86-бап. Елдi мекендердiң шекараларын (шектерiн)
белгiлеу жә не ө згерту

1. Елдi мекендердiң шекараларын (шектерiн) белгiлеу мен ө згерту тиiстi жерге орналастыру, сә улет жә не қ ала қ ұ рылысы органдары бiрлесiп жасағ ан ұ сыныс бойынша белгiленген тә ртiппен бекiтiлген қ ала қ ұ рылысы қ ұ жаттары негiзiнде жү ргiзiледi.
2. Республикалық маң ызы бар қ алалар мен Қ азақ стан Республикасы астанасының шекараларын (шектерiн) Қ азақ стан Республикасы Yкiметiнiң ұ сынуымен Қ азақ стан Республикасының Президентi белгiлейдi жә не ө згертедi.
3. Облыстық маң ызы бар қ алалардың шекаралары (шектерi) Қ азақ стан Республикасы Yкiметiмен келiсу арқ ылы облыстық ө кiлдi жә не атқ арушы органдардың бiрлескен шешiмiмен белгiленедi жә не ө згертiледi.
4. Аудандық маң ызы бар қ алалардың шекаралары (шектерi) облыстық ө кiлдi жә не атқ арушы органдардың бiрлескен шешiмiмен белгiленедi жә не ө згертiледi.
5. Поселкелер мен ауылдардың (селолардың) шекаралары (шектерi) аудандық (қ алалық) ө кiлдi жә не атқ арушы органдардың бiрлескен шешiмiмен белгiленедi жә не ө згертiледi.
6. Жер учаскелерiн қ ала, поселке, село шегiне қ осу осы учаскелерге меншiк қ ұ қ ығ ын немесе жер пайдалану қ ұ қ ығ ын тоқ татуғ а ә кеп соқ пайды.

87-бап. Елдi мекендердiң жерiн пайдалану

1. Қ алалардың, поселкелердiң, селолық елдi мекендердiң барлық жерi олардың бас жоспарларына, жоспарлау мен қ ұ рылыс салу жобаларына жә не аумақ ты жер-шаруашылық жайғ астыру жобаларына сә йкес пайдаланылады.
Тұ рғ ындар саны 5 мың нан асатын елдi мекендерде белгiленген тә ртiппен бекiтiлген бас жоспарлар болмағ ан жағ дайда осы елдi мекендi дамыту мен онда қ ұ рылыс салудың бас жоспарының оң айлатылғ ан схемасымен немесе белгiленген тә ртiппен бекiтiлген қ ала қ ұ рылысы қ ұ жаттарымен жер пайдалануғ а жол берiледi.
2. Жалпы пайдаланудағ ы жерден жер учаскелерi заң ды тұ лғ алар мен азаматтарғ а, жалпы пайдалануғ а нұ қ сан келтiрiлмей, жең iл ү лгiдегi қ ұ рылыстарды (сауда шатырлары, дү ң гiршiктер, жарнама қ ұ рылғ ылары, тұ рақ тар жә не басқ а да сервис объектiлерi) орналастыру ү шiн уақ ытша жер пайдалануғ а берiлуi мү мкiн.
3. Зираттар орналасқ ан жә не соларғ а арналғ ан жалпы пайдаланудағ ы жерден сол қ оныстың қ айтыс болғ ан ә рбiр тұ рғ ынына жә не тұ рғ ылық ты жерi белгiсiз адамғ а, егер ол сол қ оныста ө лсе, жерлеуге арнап кемiнде алты шаршы метр жер тегiн бө лiнедi.

88-бап. Қ ала маң ындағ ы аймақ тар

1. Қ ала маң ындағ ы аймақ тар жерiнiң қ ұ рамына қ аламен бiртұ тас ә леуметтiк, табиғ и жә не шаруашылық аумақ қ ұ райтын қ ала шегiнен тыс жер қ осылуы мү мкiн.
2. Қ ала маң ындағ ы аймақ тарда қ ала маң ындағ ы ауыл шаруашылық ө ндiрiсiн интенсивтi дамыту, қ ала қ ұ рылысын ерекше реттеу аймақ тарын (қ аланы дамытуғ а, инженерлiк жә не кө лiк инфрақ ұ рылымының қ алыпты жұ мыс iстеуi ү шiн қ ажеттi ғ имараттарды орналастыру мен салуғ а арналғ ан резервтiк аумақ тарды), ормандар, орманды парктер жә не қ орғ аныш ә рi санитариялық -гигиеналық қ ызмет атқ аратын жә не халық тың демалыс орны болып табылатын басқ а да жасыл екпелер алып жатқ ан жасыл аймақ тарды белгiлей отырып аумақ ты аймақ тандыру жү зеге асырылады.
3. Қ алалардың қ ала маң ындағ ы аймақ тарының ауқ ымы мен шекараларын жерге орналастыру, сә улет жә не қ ала қ ұ рылысы мемлекеттiк органдарының бiрлесiп жасағ ан ұ сынысы бойынша осы қ алалардың бас жоспарларын бекiтетiн мемлекеттiк органдар белгiлейдi жә не ө згертедi.
4. Жердi қ ала маң ындағ ы аймақ қ а қ осу бұ л жерге меншiк қ ұ қ ығ ы мен оны пайдалану қ ұ қ ығ ының тоқ татылуына ә кеп соқ пайды.
5. Қ ала маң ы аймағ ына енгiзiлген жердi пайдаланудың тә ртiбi мен режимiн қ ала маң ы аймағ ын белгiлеген орган анық тайды.
Астана қ аласы мен республикалық маң ызы бар қ алалардың қ ала маң ы аймағ ына енгiзiлген жердi пайдаланудың тә ртiбi мен режимiн тиiстi жергiлiктi ө кiлдi органдармен келiсе отырып, олардың атқ арушы органдары анық тайды.

12-тарау. Ө НЕРКӘ СIП, КӨ ЛIК, БАЙЛАНЫС, Қ ОРҒ АНЫС ЖЕРI ЖӘ НЕ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒ ЫНА АРНАЛМАҒ АН Ө ЗГЕ ДЕ ЖЕР

89-бап. Ө неркә сiп, кө лiк, байланыс жерi жә не ауыл
шаруашылығ ына арналмағ ан ө зге де жер ұ ғ ымы жә не
оның қ ұ рамы

1. Осы заң да жә не ө зге де заң актiлерiнде белгіленген тә ртiппен тиiстi нысаналы мақ сат ү шiн азаматтар мен заң ды тұ лғ аларғ а берiлген жер ө неркә сiп, кө лiк, байланыс жерi жә не ауыл шаруашылығ ына арналмағ ан ө зге де жер деп танылады.
2. Ө неркә сiп, кө лiк, байланыс жерiн жә не ауыл шаруашылығ ына арналмағ ан ө зге де жердi пайдалану ерекшелiктерi арнаулы заң дармен белгiленедi.

90-бап. Қ орғ аныс қ ажеттерiне арналғ ан жер

1. Қ арулы Кү штердiң жә не қ орғ аныс саласындағ ы мiндеттердi атқ аратын басқ а да ә скерлердiң ә скер бө лiмдерiн, ә скери полигондарды, ә скери-оқ у орындары мен ө зге де ұ йымдарын жә не олардың объектiлерi мен ғ имараттарын орналастыру мен олардың тұ рақ ты қ ызметi ү шiн Қ азақ стан Республикасының Yкiметi берген жер учаскелерi қ орғ аныс қ ажеттерiне арналғ ан жер деп танылады.
2. Қ орғ аныс қ ажеттерiне байланысты жаттығ улар мен басқ а да шаралар жү ргiзу ү шiн жердi уақ ытша пайдалану қ ажет болғ ан жағ дайда жер учаскелерi меншiк иелерiмен жә не жер пайдаланушылармен жасалғ ан шарт негiзiнде берiлуi мү мкiн.
3. Қ азақ стан Республикасының Ү кiметi мен жергiлiктi атқ арушы органдар ә скер бө лiмдерiмен жә не Қ азақ стан Республикасының Қ орғ аныс министрлiгiмен келiсе отырып, қ орғ аныс қ ажеттерiне берiлген жерден ауыл шаруашылығ ына пайдалану ү шiн жеке жә не заң ды тұ лғ аларғ а жекелеген жер учаскелерiн уақ ытша жер пайдалануғ а бере алады.

91-бап. Жердi ерекше шарттармен пайдалану аймақ тары

1. Халық тың қ ауiпсiздiгiн қ амтамасыз ету жә не ө неркә сiп, кө лiк объектiлерi мен ө зге де объектiлердi пайдалану ү шiн қ ажеттi жағ дайлар жасау мақ сатында аймақ тар белгiленiп, олардың шегiнде аймақ тардың белгiлеу мақ сатымен сыйыспайтын қ ызмет тү рлерiне шек қ ойылады немесе тыйым салынады.
2. Жердi ерекше шарттармен пайдалану аймақ тарына:
1) ө неркә сiп орындарының санитариялық -қ орғ аныш аймақ тары;
2) темiр жол мен автомобиль жолдары бойына жанасып жатқ ан сел қ аупi, кө шкiн қ аупi бар жә не қ орғ аныштық орман аймақ тары;
3) су тартқ ы қ ұ рылғ ылардың қ орғ аныш аймақ тары;
4) аэродром маң ындағ ы ө ң iрлер;
5) магистральды қ ұ быр жолдарының, байланыс, радио жә не электр желiлерiнiң кү зет аймақ тары;
6) су кү зету аймақ тары мен ө ң iрлерi;
7) ә скери полигондардың аумақ тары жатады.
3. Ерекше жағ дайларда пайдаланылатын аймақ тарғ а енгiзiлген жер сол жерлерде арнаулы белгiлермен кө рсетiледi. Су тартқ ы қ ұ рылғ ыларды кү зету аймағ ының бiрiншi белдеуiн қ оспағ анда, бұ л жерлер меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардан алып қ оюғ а болмайды.
4. Аталғ ан аймақ тардың шекаралары мен олардағ ы жердi пайдалану режимiн нормаларғ а жә не жобалау-техникалық қ ұ жаттарғ а сә йкес жердi меншiкке немесе жер пайдалануғ а беру туралы шешiм қ абылдағ ан орган белгiлейдi.

13-тарау. ЕРЕКШЕ Қ ОРҒ АЛАТЫН ТАБИҒ И АУМАҚ ТАРДЫҢ ЖЕРI, САУЫҚ ТЫРУ, РЕКРЕАЦИЯЛЫҚ ЖӘ НЕ ТАРИХИ-МӘ ДЕНИ МАҚ САТТАҒ Ы ЖЕР

92-бап. Ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тар жерiнiң жә не
сауық тыру, рекреациялық жә не тарихи-мә дени
мақ саттағ ы жердiң қ ұ рамы

1. Ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тардың жерiне мемлекеттiк табиғ и қ орық тардың, мемлекеттiк ұ лттық парктердiң, мемлекеттiк табиғ и резерваттардың, мемлекеттiк табиғ и парктердiң, мемлекеттiк табиғ ат ескерткiштерiнiң, мемлекеттiк қ орық аймақ тарының, мемлекеттiк табиғ и заказниктердiң, мемлекеттiк зоологиялық парктердiң, мемлекеттiк ботаникалық бақ тардың, мемлекеттiк дендрологиялық парктердiң, мемлекеттiк табиғ и қ орық -сепортерлердiң жерi жатады.
2. Сауық тыру мақ сатындағ ы жерге табиғ и шипалы факторлары бар курорттар, сондай-ақ алдын алу мен емдеудi ұ йымдастыру ү шiн қ олайлы жер учаскелерi жатады.
3. Халық тың ұ йымдасқ ан тү рде жаппай демалысы мен туризмiне арналғ ан жә не сол ү шiн пайдаланылатын жер рекреациялық мақ саттағ ы жер деп танылады.
4. Тарихи-мә дени қ орық тар, мемориалдық парктер, қ орымдар, археологиялық парктер (қ орғ андар, қ ала жұ рттары, тұ рақ тар), сә улет-ландшафт кешендерi, жартастағ ы кескiндер, дiни ғ ибадат ғ имараттары, шайқ ас жә не ұ рыс алаң дары алып жатқ ан жер учаскелерi тарихи-мә дени мақ саттағ ы жер деп танылады.

93-бап. Жердi ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тар
санатына жатқ ызу жә не оны резервке қ алдыру

1. Жердi ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тар санатына жатқ ызу Қ азақ стан Республикасының заң ына сә йкес жү ргiзiледi.
2. Ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тарғ а жердi резервке қ алдыру Қ азақ стан Республикасының ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тар туралы заң дарына сә йкес жү зеге асырылады. (РҚ АО-ның ескертуі: Z970162 )

94-бап. Ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тар жерi мен
сауық тыру, рекреациялық жә не тарихи-мә дени
мақ саттағ ы жердің қ ұ қ ық тық режимi

1. Ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тардың жерiн жә не сауық тыру мақ сатындағ ы жердi ө зге қ ажеттiлiктер ү шiн алып қ оюғ а жол берiлмейдi.
2. Ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тардың жерi мен сауық тыру мақ сатындағ ы жерге қ атысты ерекше қ орғ аудың қ ұ қ ық тық режимi не шаруашылық қ ызметiн реттеу режимi белгiленедi.
3. Ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тардың жерi мен сауық тыру мақ сатындағ ы жердiң режимi осы Заң ғ а жә не Қ азақ стан Республикасының ө зге де заң дарына сә йкес белгіленедi. (РҚ АО-ның ескертуі: Z970162 )
4. Рекреациялық мақ саттағ ы жердi пайдалану тә ртiбiн жергiлiктi ө кiлдi жә не атқ арушы органдар белгiлейдi.
5. Тарихи-мә дени мақ саттағ ы жердi пайдалану осы Заң мен тарих жә не мә дениет ескерткiштерi туралы заң дарда белгiленген тә ртiп пен жағ дайларда жү зеге асырылады. (РҚ АО-ның ескертуі: Z922900 )
6. Ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тардың жерi, сауық тыру, рекреациялық жә не тарихи-мә дени мақ саттағ ы жер олар бө лiнiп шығ арылғ ан жер қ оры санаттарының қ ұ рамында жеке жолмен ескерiледi.

95-бап. Кү зет, санитариялық -қ орғ аныш жә не ө зге де
қ орғ аныш аймақ тарының жерi

1. Ерекше қ орғ ауды қ амтамасыз ету ү шiн ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тар мен сауық тыру мақ сатындағ ы жердiң кү зет, санитариялық -қ орғ аныш жә не ө зге де қ орғ аныш аймақ тары белгiленiп, осы аймақ тар шегiнде мемлекеттiк табиғ и-қ орық қ орының объектiлерiн сақ тау мен молайтуғ а терiс ә сер ететiн кез келген қ ызметке тыйым салынуы мү мкiн.
Ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тардың кү зет, санитариялық -қ орғ аныш жә не ө зге де қ орғ аныш аймақ тарының мө лшерiн, шекарасы мен пайдаланылу режимiн жергiлiктi ө кiлдi жә не атқ арушы органдар белгiлейдi.
2. Ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тардың кү зет, санитариялық -қ орғ аныш жә не ө зге де қ орғ аныш аймақ тарының жерiн жергiлiктi атқ арушы органдар жеке санатқ а бө ледi жә не ол жер арнаулы белгiлермен кө рсетiледi.
3. Ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тардың кү зет, санитариялық -қ орғ аныш жә не ө зге де қ орғ аныш аймақ тары шегiндегi жер учаскелерi осы аймақ тарды кү зетудің белгiленген режимiн сақ тай отырып пайдаланылады жә не осы заң да белгiлеген талаптарғ а сә йкес мемлекеттiк қ ажеттер ү шiн алып қ ойылуы (сатып алынуы) мү мкiн.

14-тарау. ОРМАН Қ ОРЫНЫҢ ЖЕРI

96-бап. Орман қ орының жерi ұ ғ ымы мен оның қ ұ рамы

1. Орманы бар, сондай-ақ ормансыз, бiрақ орман шаруашылығ ының мұ қ таждарына берiлген жер учаскелерi орман қ орының жерi деп танылады.
2. Орман қ орының жерi орман шаруашылығ ын жү ргiзетiн мемлекеттiк ұ йымдарғ а тұ рақ ты жә не уақ ытша жер пайдалануғ а берiлiп, осы Заң да жә не ө зге де заң дарда белгiленген тә ртiп пен жағ дайларда пайдаланылады.
3. Ауыл шаруашылық ұ йымдарының шегiнде жатқ ан орман қ орының жер учаскелерi оларғ а жердi ауыл шаруашылығ ы мен орман шаруашылығ ын кешендi тү рде жү ргiзу ү шiн жер пайдалануғ а берiлуi мү мкiн. Мұ ндай учаскелерде орман қ орын пайдалану орман заң дарының талаптарына сә йкес жү зеге асырылады. (РҚ АО-ның ескертуі: K932000 )

97-бап. Орман қ орының жерiн ауыл шаруашылық
мақ саттары ү шiн жер пайдалануғ а беру

Орман қ оры жерiнде орман шаруашылығ ының мұ қ таждарына пайдаланылмайтын ауыл шаруашылық алқ аптарын жергiлiктi атқ арушы органдар орман шаруашылығ ын басқ ару жө нiндегi уә кiлеттi органдармен келiсе отырып, жеке жә не заң ды тұ лғ аларғ а жердi ауыл шаруашылық мақ саттары ү шiн уақ ытша жер пайдалануғ а беруi мү мкiн.

98-бап. Орман қ оры жерiн жердiң басқ а санаттарына
ауыстырудағ ы шектеулер

Орман қ оры жерiн орман шаруашылығ ын жү ргiзуге байланысты емес мақ саттар ү шiн жердiң басқ а санаттарына ауыстыруды ерекше жағ дайларда Қ азақ стан Республикасының Yкiметi жү зеге асырады.

99-бап. Орман шаруашылығ ы ө ндiрiсi ысырабының орнын
толтыру

1. Орман шаруашылығ ы мен ауыл шаруашылығ ын жү ргiзуге байланысты емес мақ саттарғ а орман алқ аптарын пайдалану ү шiн алып қ оюдан немесе жеке жә не заң ды тұ лғ алардың қ ызметi салдарынан жер сапасының нашарлауынан туындағ ан орман шаруашылығ ы ө ндiрiсi ысырабының орны толтырылуғ а тиiс.
2. Орман шаруашылығ ы ө ндiрiсi ысырабының орнын толтыруды орман шаруашылығ ы мен ауыл шаруашылығ ын жү ргiзуге байланысты емес мұ қ таждар ү шiн орман қ оры жерiнен жер учаскелерi берiлетiн тұ лғ алар жү ргiзедi.
3. Орман шаруашылығ ы ө ндiрiсi ысырабының орнын толтырудан алынғ ан қ аражат мемлекеттiк бюджетке тү седi.

15-тарау. СУ Қ ОРЫНЫҢ ЖЕРI

100-бап. Су қ орының жерi ұ ғ ымы мен оның қ ұ рамы

Су айдындары (ө зендер, кө лдер, су қ оймалары, каналдар, iшкi сулар, аумақ тық сулар), мұ здақ тар, батпақ тар, гидротехникалық жә не басқ а да су шаруашылығ ы қ ұ рылыстары орналасқ ан жер, сондай-ақ суды қ орғ ау ө ң iрiне бө лiнген жер су қ орының жерi деп танылады.

101-бап. Су айдындары жағ алауын бойлай су қ орғ ау
аймақ тарына жер бө лу

1. Жергiлiктi атқ арушы органдар су айдындары жағ алауын бойлай су қ орғ ау аймақ тарына жер учаскелерiн бө ледi. Бұ л жер учаскелерiне осы Заң ның 91-бабында кө зделген қ ұ қ ық тық, режим қ олданылады.
2. Су қ орғ ау аймақ тарына енгiзiлген жер учаскелерiн пайдалану су заң дарының талаптарына сә йкес жү зеге асырылады. (РҚ АО-ның ескертуі: K933000 )

102-бап. Су қ оры жерiн уақ ытша жер пайдалануғ а беру

Су қ орының жерiн жергiлiктi атқ арушы органдар су шаруашылығ ын басқ ару жө нiндегi уә кiлеттi органдармен келiсе отырып, жеке жә не заң ды тұ лғ аларғ а жердi ауыл шаруашылығ ының, орман, балық, аң шылық шаруашылық тарының мұ қ таждары жә не басқ а мақ саттар ү шiн уақ ытша жер пайдалануғ а беруi мү мкiн.

103-бап. Су қ орының жерiн пайдалану тә ртiбi

Су қ орының жерiн пайдалану осы заң да жә не су заң дарында белгiленген тә ртiп пен жағ дайларда жү зеге асырылады.

16-тарау. БОСАЛҚ Ы ЖЕР

104-бап. Босалқ ы жер қ ұ рамы

1. Меншiкке немесе жер пайдалануғ а берiлмеген барлық жер босалқ ы жер болып табылады.
2. Ядролық қ арулар сынағ ы жү ргiзiлген жер учаскелерiн қ оспағ анда, босалқ ы жер аудандық атқ арушы органдардың қ арауында болады.
3. Ядролық қ ару сынағ ы жү ргiзiлген жер учаскелерi Қ азақ стан Республикасы Ү кiметiнiң шешiмiмен босалқ ы жер қ ұ рамына кө шiрiледi жә не оның қ арауында болады.

105-бап. Босалқ ы жердi беру

Босалқ ы жер осы заң да белгiленген тә ртiп пен жағ дайларда ауыл шаруашылығ ының, ө неркә сiптiң мұ қ таждары жә не ө зге де мақ саттар ү шiн меншiкке немесе жер пайдалануғ а берiледi.

4-бө лiм. ЖЕРДI Қ ОРҒ АУ, МЕМЛЕКЕТТIК БАҚ ЫЛАУ, ЖЕРГЕ ОРНАЛАСТЫРУ, МОНИТОРИНГ ЖӘ НЕ ЖЕР КАДАСТРЫ

17-ТАРАУ. ЖЕРДI Қ ОРҒ АУ ЖӘ НЕ ОНЫ ПАЙДАЛАНЫЛУЫН БАҚ ЫЛАУ

106-бап. Жердi қ орғ аудың мақ саттары мен мiндеттерi

1. Жердi қ орғ ау жердi қ оршағ ан табиғ и ортаның бiр бө лiгi ретiнде қ орғ ауғ а, жердi ұ тымды пайдалануғ а, ауыл шаруашылығ ы мен орман шаруашылығ ы айналымынан жердiң негiзсiз алып қ ойылуын болғ ызбауғ а, сондай-ақ топырақ тың қ ұ нарлылығ ын қ алпына келтiру мен арттыруғ а бағ ытталғ ан қ ұ қ ық тық, ұ йымдық, экономикалық, технологиялық жә не басқ а iс-шаралар жү йесiн қ амтиды.
2. Жердi қ орғ аудың мақ саттары:
1) ө ндiрiстiң экологиялық қ ауiпсiз технологияларын ынталандыру жә не орман мелиорациялау, мелиорациялау жә не басқ а шараларын жү ргiзу жолымен жердiң азып-тозуы мен бү лiнуiн, шаруашылық қ ызметтiң басқ а да қ олайсыз зардаптарын болғ ызбау;
2) азып-тозғ ан немесе бү лiнген жердi жақ сарту мен қ алпына келтiрудi қ амтамасыз ету;
3) жердi оң тайлы пайдаланудың экологиялық нормативтерiн тә жiрибеге енгiзу болып табылады.

107-бап. Жердi қ орғ ау

1. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылар:
1) жердi су жә не жел эрозиясынан, селден, су басудан, батпақ танудан, қ айталап сортаң данудан, қ ұ рғ ап кетуден, тапталудан, ө ндiрiс пен тұ тыну қ алдық тарымен, химиялық, биологиялық, радиоактивтi жә не басқ а да зиянды заттармен ластанудан, басқ а да бү лiну процестерiнен қ орғ ауғ а;
2) ауыл шаруашылық жерiн карантиндiк зиянкестер мен ө сiмдiктер ауруларын жұ қ тырудан, арамшө п, бұ та мен шiлiк басып кетуден, жердiң жай-кү йi нашарлауының ө зге де тү рлерiнен қ орғ ауғ а;
3) бү лiнген жердiң жаң ғ ыртылуына, оның қ ұ нарлылығ ын жә не жердiң басқ а да пайдалы қ асиеттерiн қ алпына келтiру мен оны шаруашылық айналымына уақ тылы тартуғ а;
4) жердiң бү лiнуiне байланысты жұ мыстар жү ргiзген кезде топырақ тың қ ұ нарлы қ абатын алуғ а, сақ тауғ а жә не пайдалануғ а бағ ытталғ ан шаралар жү ргiзуге мiндеттi.
2. Азып-тозғ ан шаруашылық алқ аптарының топырақ қ ұ нарлылығ ын, химиялық, биологиялық, радиоактивтi жә не басқ а да зиянды заттармен жол беруге болатын шектi шоғ ырлану жә не жол беруге болатын шектi радиациялық ә сер дең гейi нормативтерiнен тыс ластанғ ан, ө ндiрiс жә не тұ тыну қ алдық тарымен, сарқ ынды сулармен ластанғ ан жердi, сондай-ақ карантиндiк зиянкестер мен ө сiмдiк аурулары жұ қ қ ан жердi қ алпына келтiру мү мкiн болмағ ан жағ дайларда Қ азақ стан Республикасының Ү кiметi белгiлейтiн тә ртiппен жердi консервациялау кө зделедi.

108-бап. Топырақ та зиянды заттардың жол беруге болатын
шектi шоғ ырлану нормативтерi

1. Топырақ та зиянды заттардың, зиянды микроорганизмдердiң жә не топырақ ты ластайтын басқ а да биологиялық заттардың жол беруге болатын шектi шоғ ырлану нормативтерi адамның денсаулығ ы мен қ оршағ ан ортаны қ орғ ау мү дделерiн кө здеп, оның жай-кү йiн бағ алау ү шiн белгiленедi.
2. Аталғ ан нормативтер Қ азақ стан Республикасының заң дарында белгiленетiн тә ртiппен бекiтіледi.

109-бап. Жердiң жай-кү йiне ә сер ететiн, ү йлердi
(қ ұ рылыстарды, ғ имараттарды) жә не басқ а да
объектiлердi жобалау мен пайдалануғ а беруге
қ ойылатын экологиялық, санитариялық -гигиеналық
жә не ө зге де арнайы талаптар

1. Жердiң жай-кү йiне терiс ық пал ететiн жаң а жә не қ айта қ ұ рылатын ү йлердi (қ ұ рылыстарды, ғ имараттарды) жә не басқ а да объектiлердi орналастыру, жобалау мен пайдалануғ а беру кезiнде, жаң а техника мен технологияларды енгiзу кезiнде жердi қ орғ ау жө нiндегi iс-шаралар кө зделуге жә не жү зеге асырылуғ а, экологиялық, санитариялық -гигиеналық жә не ө зге де арнайы талаптардың (нормалардың, ережелердiң, нормативтердiң) сақ талуы қ амтамасыз етiлуге тиiс.
2. Жердiң жай-кү йiне жасалатын терiс ә сердi жә не жердi қ орғ ау жө нiнде кө зделген iс-шаралардың тиiмдiлiгiн бағ алау мемлекеттік экологиялық сараптаманың, ө зге де мемлекеттiк сараптамалардың нә тижелерi бойынша жү ргiзiледi, олардың оң қ орытындысы болмайынша, жаң а техника мен технологияларды енгiзуге, жердi мелиорациялау бағ дарламаларын жү зеге асыруғ а, ү йлер (қ ұ рылыстар, ғ имараттар) жә не басқ а да объектiлер салуды (реконструкциялауды) қ аржыландыруғ а тыйым салынады.

110-бап. Радиоактивтi ластануғ а ұ шырағ ан жә не ядролық
қ ару сынағ ы ө ткiзiлген жер

1. Нормативтен тыс радиоактивтi ластануғ а ұ шырағ ан немесе халық тың ө мiрi мен денсаулығ ына ө зге де тү рде қ атер тө ндiретiн жер учаскелерiн меншiкке, тұ рақ ты немесе уақ ытша жер пайдалануғ а беруге болмайды.
2. Заң дарда белгiленген санитариялық талаптар мен нормативтерге сай ө нiм алу қ амтамасыз етiлмейтiн, радиоактивтi ластануғ а ұ шырағ ан жер учаскелерi ауыл шаруашылық айналымынан алынуғ а жә не консервациялануғ а тиiс. Бұ л жерде ауыл шаруашылық ө нiмдерiн ө ндiруге жә не о