Экологиялық факторлар мен олардың әрекеті

6. Далалық жә не шө лдік жағ дайларғ а шектеулі факторлардың мысалдарын келтіру.

7. Сыртқ ы ә сер етуші факторлардың абиотикалық жә не биотикалық деп бө лінетіндігі белгілі, эвалюцияда осы екі фактордың қ айсысы негізгі рө л атқ арады?

8. Неліктен, ортаның салыстырмалы тү рде алғ андағ ы қ арапайым жағ дайында сол жердегі тү рлердің аздығ ы байқ алады?

9. Бекіре мен лесос тұ қ ымды бағ алы балық тардың ө суі мен дамуын шектеуші қ андай факторлар?

10. Тік тұ рғ анда аяғ ына тү сетін дене салмағ ы 1 см² 30 г болғ ан жануардың қ озғ алысы борпылдақ қ арда ө те қ иын. Сілеусінде ол 422, ал бұ ғ ыда – шамамен 1 см² 500 г. Бірақ, жарты метрлік қ абатты қ арда сілеусін ү шін белсенділігін шешуші фактор бар да, бұ ғ ыда жоқ. Сіз қ алай ойлайсыз, неліктен?

11. Мұ хиттың тропикалық аудандарында жылу да, жарық та кө п, бірақ тіршілігі аз. Бұ л аудандарды мұ хиттық дала деп атайды. Қ алай ойлайсыздар, бұ л жерде негізінен жануарлар тіршілігіне қ ажетті біржасушалы балдырлардың кө беюін шектейтін қ андай факторлар?

12. Кө шеттерді ө сіретін оптималды температура мен ылғ алдылық ұ сталып тұ ратын теплицада судың келуі тоқ татылды. Бұ зылуды жө ндеуге екі кү н уақ ыт керек. Агроном осы уақ ыт ішінде жылудың берілуін тоқ татуды ұ йғ арды. Ол неліктен солай істеді жә не онысы дұ рыс па?

13. Ұ нда болатын микроскопиялық кенелер астық сақ тайтын қ оймаларда ө те кө п болады жә не ө те тез кө бейеді де астық ты мү лдем тү кке жарамсыз кү йге келтіреді. Жұ мыртқ аларының дамуына оптималды +20-22⁰ температурада 3-4 кү н қ ажет, ал +10⁰ болғ анда жарты айғ а созылады. Ал кенелер +45-50⁰-қ а шыдамайды. Олар астық 10-12% ылғ алды болса қ ұ рғ ақ шылық тан ө леді жә не 70 %-тен астамы кө герген саң ырауқ ұ лақ тардың пайда болуынан ө леді. Улы химикаттарды қ олданбай-ақ астық ты қ алай сақ тауғ а жә не кенеден қ алай қ ұ тылуғ а болатын ә дісті табуғ а болады?

14. Неліктен жер бетіндегі халық тарда қ анағ аттану сезімі жоғ ары бағ аланып, моральдық нормағ а кірген?

15. Оптимум заң ының бұ зылуы қ андай ауылшаруашылық іс-ә рекеттерде байқ алады?

16. Оптимум заң ына «Ботқ аның дә мін маймен бұ збайсың» деген нақ ыл қ айшылық етпейме?

17. Адамғ а қ атты ә сер ететін у – оптимум заң ына ә сер ете ме?

18. Ө здеріне қ ажетті микроклиматтық жағ дайларды жасау негізінде адамдар арктикалық қ атты суық та да, аптап ыстық та, космостық ызғ ырық та да ө мір сү ре алады, олай болса, температура адамның іс-ә рекетіне шектеуші фактор бола ала ма?

19. Кез келген климаттық факторлардың бірінің сандық маң ызы шектелсе, сол тү рге қ аншалық ты оң тайлы жағ дай жасалса да тіршілік етуге мү мкіншілігін жояды. Осы жағ дайларды нақ ты нақ ты мысалдармен дә лелдең іздер.

20. Таблицаны толтырың ыз:

Климаттық факторлардың ағ заларғ а ә сері.