Бап. Баланы айырып алуға байланысты істер бойынша сот шешімдерін орындау 2 страница

100-бап. Бала асырап алудың қ ұ қ ық тық салдары

1. Асырап алынғ ан бала жә не оның ұ рпағ ы - бала асырап алушылар мен олардың туыстарына қ атысы бойынша, ал бала асырап алушылар мен олардың туыстары асырап алынғ ан бала мен оның ұ рпағ ына қ атысы бойынша жеке мү лiктiк емес жә не мү лiктiк қ ұ қ ық тары мен мiндеттерінде шық қ ан тегi бойынша туыстарына тең естiрiледi.

2. Асырап алынғ ан бала жеке мү лiктiк емес жә не мү лiктiк қ ұ қ ық тарынан айрылады жә не ө зiнiң туғ ан ата-аналарына қ атысты мiндеттерден босатылады.

3. Баланы бiр адам асырап алғ ан кезде, егер бала асырап алушы ер адам болса - анасының тiлегi бойынша немесе, егер бала асырап алушы ә йел болса - ә кесiнiң тiлегi бойынша жеке мү лiктiк емес жә не мү лiктiк қ ұ қ ық тар мен мiндеттердiң сақ талуы мү мкiн.

4. Бала асырап алушы асырап алынғ ан баланың меншiгiндегi мү лiктiң сақ талуы ү шiн жауаптылық та болады. Бала асырап алудан бас тартылғ ан жағ дайда, осы мү лiктi қ айтару жө нiндегi мiндет те бала асырап алушығ а жү ктеледi.

5. Асырап алынғ ан баланың ата-аналардың бiреуiмен немесе қ айтыс болғ ан ата-анасының туыстарымен қ арым-қ атынастарының сақ талуы туралы бала асырап алу туралы сот шешiмiнде кө рсетiледi.

6. Осы баптың 1 жә не 2-тармақ тарында кө зделген бала асырап алудың қ ұ қ ық тық салдары, осы баланың туу туралы актілер жазбалары кітабында бала асырап алушылардың ата-анасы ретiнде жазылуына қ арамастан туындайды.

101-бап. Асырап алынғ ан баланың жә рдемақ ығ а жә не басқ а да

ә леуметтік тө лемдерге қ ұ қ ығ ының сақ талуы

Ө зі асырап алынғ ан кезде жинақ таушы зейнетақ ы қ орларындағ ы ата-аналарының зейнетақ ы жинақ тарына жә не асыраушысынан айрылғ ан жағ дайы бойынша жә рдемақ ығ а жә не басқ а да ә леуметтік тө лемдерге қ ұ қ ығ ы бар бала осы қ ұ қ ық ты асырап алынғ ан кезде де сақ тайды.

102-бап. Бала асырап алу қ ұ пиясы

1. Бала асырап алу қ ұ пиясы заң мен қ орғ алады.

2. Ата-аналары, туыстары, баланың қ ұ қ ық тарын қ орғ ау жө ніндегі функцияларды жү зеге асырғ ан ұ йымдардың жә не (немесе) бала асырап алуды мемлекеттiк тiркеудi жү зеге асырғ ан мемлекеттiк органдардың лауазымды адамдары, бала асырап алу туралы шешiм шығ арғ ан судьялар, сондай-ақ бала асырап алу туралы ө згедей тү рде хабардар болғ ан басқ а да адамдар бала асырап алу қ ұ пиясын сақ тауғ а мiндеттi.

103-бап. Бала асырап алуды жарамсыз деп тану

1. Бала асырап алу:

1) бала асырап алу туралы сот шешiмі жалғ ан қ ұ жаттар негiзiнде қ абылданғ ан;

2) осы Кодекстің 93-бабында аталғ ан адамдардың келісімінсіз бала асырап алынғ ан;

3) некеде тұ рғ ан (ерлі-зайыпты болғ ан) адам басқ а жұ байының жазбаша келiсiмiнсiз бала асырап алғ ан;

4) осы Кодекстің 91-бабының 2-тармағ ында кө зделген ережелер бұ зылғ ан жағ дайларда жарамсыз деп танылады.

2. Бала асырап алуды жарамсыз деп тану сот тә ртiбiмен жү ргiзiледi.

3. Бала асырап алуды жарамсыз деп тану туралы iстi асырап алушылардың, прокурордың жә не қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық жө ніндегі функцияларды жү зеге асыратын орган ө кілінің міндетті тү рде қ атысуымен сот қ арайды.

104-бап. Бала асырап алуды жарамсыз деп тануды талап етуге қ ұ қ ығ ы бар адамдар

Асырап алынғ ан баланың ата-аналары, бала асырап алушының жұ байы, бала асырап алуғ а байланысты қ ұ қ ық тары бұ зылғ ан адамдар, прокурор, қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық жө ніндегі функцияларды жү зеге асыратын орган бала асырап алуды жарамсыз деп тану туралы талап қ оюғ а қ ұ қ ылы.

105-бап. Бала асырап алуды жарамсыз деп танудың салдары

1. Бала асырап алу туралы сот шешiмi шық қ ан кезден бастап бала асырап алу жарамсыз деп танылады.

2. Бала асырап алу жарамсыз деп танылғ ан жағ дайда, егер бұ л баланың мү дделерi ү шін қ ажет болса, асырап алынғ ан баланың жә не бала асырап алушылардың, бала асырап алушылардың туыстарының ө зара қ ұ қ ық тары мен мiндеттерi тоқ татылады жә не бала мен оның ата-аналарының (оның туыстарының) ө зара қ ұ қ ық тары мен мiндеттерi қ алпына келтiрiледi.

3. Егер олар асырап алу кезінде ө згерсе, ата-аналардың талап етуi бойынша балағ а бұ рынғ ы аты, ә кесiнiң аты (егер бар болса) жә не тегi берiледi, сол сияқ ты бұ рынғ ы туғ ан кү ні, айы, жылы мен туғ ан жері қ алпына келтіріледі.

4. Бала асырап алуды жарамсыз деп тану туралы сот шешiмi заң ды кү шiне енген кү ннен бастап сот ү ш кү н iшiнде осы шешiмнiң ү зінді кө шірмесін бала асырап алуды мемлекеттiк тiркеу орны бойынша тіркеуші органғ а жә не қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық жө ніндегі функцияларды жү зеге асыратын органдарғ а жiберуге мiндеттi.

106-бап. Бала асырап алудың кү шін жою негіздері

1. Егер бала асырап алушы:

1) ө зіне жү ктелген ата-аналар міндеттерін атқ арудан жалтарғ ан;

2) ата-ана қ ұ қ ық тарын теріс пайдаланғ ан;

3) асырап алынғ ан балағ а қ атігездік кө рсеткен;

4) асырап алынғ ан балағ а кү ш қ олданғ ан немесе психикалық зорлық жасағ ан;

5) асырап алынғ ан баланың жыныстық тиіспеушілігіне қ астандық жасағ ан;

6) маскү немдікпен, нашақ орлық пен жә не (немесе) уытқ ұ марлық пен ауырады деп танылғ ан;

7) Қ азақ стан Республикасының заң намасында жә не Қ азақ стан Республикасы қ атысушысы болып табылатын халық аралық шарттарда белгіленген бала қ ұ қ ық тарын бұ зғ ан жағ дайда бала асырап алудың кү ші жойылады.

2. Сот баланың мү дделерін негізге алып жә не оның пікірін ескере отырып, басқ а негіздер бойынша да баланы асырап алудың кү шін жоюғ а қ ұ қ ылы.

107-бап. Бала асырап алудың кү шін жою

1. Бала асырап алудың кү шiн жою сот тә ртiбiмен жү ргiзiледi.

2. Бала асырап алудың кү шiн жою туралы iс бала асырап алушылардың, қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық жө ніндегі функцияларды жү зеге асыратын органның, сондай-ақ прокурордың міндетті тү рде қ атысуымен қ аралады.

3. Бала асырап алудың кү шiн жою туралы сот шешiмi заң ды кү шiне енген кү ннен бастап бала асырап алу тоқ татылады.

Бала асырап алудың кү шiн жою туралы сот шешiмi заң ды кү шiне енген кү ннен бастап ү ш кү н iшiнде сот осы шешiмнiң ү зінді кө шірмесін бала асырап алуды мемлекеттiк тiркеу орны бойынша тіркеуші органғ а жә не қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық жө ніндегі функцияларды жү зеге асыратын органдарғ а жiберуге мiндеттi.

108-бап. Бала асырап алудың кү шін жоюды талап етуге қ ұ қ ығ ы бар адамдар

Баланың ата-аналарының, бала асырап алушылардың, бала асырап алушының жұ байының, он тө рт жасқ а толғ ан асырап алынғ ан баланың, қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық жө ніндегі функцияларды жү зеге асыратын органның, сондай-ақ прокурордың баланың мү ддесінде бала асырап алудың кү шiн жоюды талап етуге қ ұ қ ығ ы бар.

109-бап. Бала асырап алудың кү шін жоюдың салдары

1. Сот бала асырап алудың кү шiн жойғ ан кезде, егер бұ л баланың мү дделерi ү шін қ ажет болса, асырап алынғ ан баланың жә не бала асырап алушылардың, бала асырап алушылардың туыстарының ө зара қ ұ қ ық тары мен мiндеттерi тоқ татылады жә не бала мен оның ата-аналарының (оның туыстарының) ө зара қ ұ қ ық тары мен мiндеттерi қ алпына келтiрiледi.

2. Бала асырап алудың кү шi жойылғ ан кезде бала сот шешiмi бойынша ата-аналарына берiледi. Ата-аналары болмағ ан кезде, сондай-ақ баланы ата-аналарына беру оның мү дделерiне қ айшы келсе, бала қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық жө ніндегі функцияларды жү зеге асыратын органның қ амқ оршылығ ына берiледi.

3. Сот сондай-ақ баланың асырап алынуына байланысты оғ ан берiлген аты, ә кесiнiң аты (егер бар болса) жә не тегi сақ талды ма, сондай-ақ бала асырап алу кезінде ө згерген туғ ан кү ні, айы, жылы мен туғ ан жері қ алпына келтірілді ме деген мә селені шешеді.

Он жасқ а толғ ан баланың аты, ә кесiнiң аты немесе тегi оның келiсiмiмен ғ ана ө згертілуі мү мкiн.

4. Сот баланың мү дделерiн негiзге ала отырып, осы Кодекстің 139 жә не 141-баптарында белгiленген мө лшерде бұ рынғ ы бала асырап алушыны баланы кү тіп-бағ уғ а арналғ ан қ аражатты тө леуге мiндеттеуге қ ұ қ ылы.

110-бап. Асырап алынғ ан бала кә мелетке толғ ан соң бала асырап алудың кү шін жоюғ а жол бермеу

Бала асырап алудың кү шiн жоюғ а бала асырап алушы мен асырап алынғ ан баланың, сондай-ақ егер ата-ана қ ұ қ ық тарынан айырылмағ ан не олар шектелмеген немесе сот ә рекетке қ абiлетсiз деп танымағ ан асырап алынғ ан баланың ата-аналары тiрi болса, олардың ө зара келiсiмi болғ ан жағ дайларды қ оспағ анда, егер бала асырап алудың кү шiн жою туралы талап қ ойылғ ан кезде асырап алынғ ан бала кә мелетке толса, бала асырап алудың кү шiн жоюғ а жол берiлмейдi.

4-БӨ ЛІМ. Қ ОРҒ АНШЫЛЫҚ НЕМЕСЕ Қ АМҚ ОРШЫЛЫҚ

15-тарау. ЖЕТІМ БАЛАЛАРДЫ, АТА-АНАЛАРЫНЫҢ
Қ АМҚ ОРЛЫҒ ЫНСЫЗ Қ АЛҒ АН БАЛАЛАРДЫ АНЫҚ ТАУ
ЖӘ НЕ ОРНАЛАСТЫРУ

115-бап. Жетім балалардың, ата-аналарының қ амқ орлығ ынсыз

қ алғ ан балалардың қ ұ қ ық тары мен мү дделерін қ орғ ау

1. Жетім балалардың, ата-аналарының қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан балалардың қ ұ қ ық тары мен мү дделерін қ орғ ау Қ азақ стан Республикасының балалардың қ ұ қ ық тарын қ орғ ау саласындағ ы уә кілетті органына жә не ө з ө кілеттіктері шегінде басқ а да мемлекеттік органдарғ а, сондай-ақ осы балалардың заң ды ө кілдеріне жү ктеледі.

2. Ата-аналарының қ амқ орлығ ынсыз қ алудың нақ ты мә н-жайларын негiзге ала отырып, жетім балаларды, ата-аналарының қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан балаларды есепке алу жө ніндегі қ ызметті ұ йымдастыру, балаларды орналастырудың нысандарын таң дау, сондай-ақ оларды кү тіп-бағ у, тә рбиелеу жә не оқ ыту жағ дайларын одан ә рi бақ ылау жергілікті атқ арушы органдарғ а жү ктеледі.

3. Мемлекеттік органдардың ө з қ ұ зыреті шегіндегі қ ызметін қ оспағ анда, жеке жә не заң ды тұ лғ алардың жетім балаларды, ата-аналарының қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан балаларды іріктеу, орналастыру, беру жө нiндегi қ ызметі бойынша делдалдық жә не кез келген ө зге де қ ызметке тыйым салынады.

Қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық жө ніндегі функцияларды жү зеге асыратын органдардың жә не жетім балаларды, ата-аналарының қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан балаларды анық тау жә не орналастыру бойынша ө здеріне жү ктелген міндеттерді, балалардың қ ұ қ ық тарын қ орғ ау жө ніндегі функцияларды орындайтын басқ а да ұ йымдардың қ ызметі, сондай-ақ агенттіктердің осы Кодексте кө зделген қ ызметі бала асырап алу жө ніндегі делдалдық қ ызмет болып табылмайды.

Осы бапта аталғ ан жеке жә не заң ды тұ лғ алар ө з қ ызметінде коммерциялық мақ саттарды кө здей алмайды.

116-бап. Жетім балаларды, ата-аналарының қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан балалардың қ ұ қ ық тары мен мү дделерін қ орғ ау нысандары

Жетім балаларды, ата-аналарының қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан балалардың қ ұ қ ық тары мен мү дделерін қ орғ ау оларды - отбасына (асырап алуғ а, қ амқ оршылық қ а немесе қ орғ аншылық қ а, патронатқ а) тә рбиелеуге, ал мұ ндай мү мкіндік болмағ ан кезде жетім балалар, ата-аналарының қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан балалар ү шін барлық ү лгідегі ұ йымдарғ а беру арқ ылы жү зеге асырылады.

117-бап. Жетім балаларды, ата-аналарының қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан балаларды анық тау жә не есепке алу

1. Жетім балаларды, ата-аналарының қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан балаларды анық тауды ата-ананың қ амқ орлығ ының болмауы туралы ө здеріне белгілі болғ ан барлық жеке жә не заң ды тұ лғ алар жү зеге асырады.

2. Жеке жә не заң ды тұ лғ алар жетім балалар, ата-аналарының қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан балалар туралы олардың тұ ратын жері бойынша қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық жө ніндегі функцияларды жү зеге асыратын органдарды кешіктірмей хабардар етуге міндетті.

3. Медициналық ұ йымдардың лауазымды адамдары жаң а туғ ан бала қ алдырылғ ан кү ннен бастап ү ш жұ мыс кү ні ішінде тиісті ә кімшілік-аумақ тық бө ліністің қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық жө ніндегі функцияларды жү зеге асыратын органына бұ л туралы хабарлауғ а міндетті.

4. Жергілікті атқ арушы орган оның ата-аналары немесе оның туыстары жағ ынан қ амқ орлық тың болмау фактісі анық талғ ан кезде, мә ліметтер алынғ ан кү ннен бастап ү ш кү н ішінде баланың тұ рмыс жағ дайын зерттеп-қ арап шығ уғ а жә не баланы орналастыру туралы мә селе шешілгенге дейін оның қ ұ қ ық тары мен мү дделерін қ орғ ауды қ амтамасыз етуге міндетті.

5. Аудандардың, облыстық маң ызы бар қ алалардың, республикалық маң ызы бар қ алалардың, астананың жергілікті атқ арушы органы жетім балалардың, ата-аналарының қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан балалардың тұ ратын жері бойынша олар туралы мә ліметтер тү скен кү ннен бастап бір ай ішінде баланы орналастыруды қ амтамасыз етеді (бастапқ ы есеп).

Баланы отбасына тә рбиеге беру мү мкін болмағ ан кезде баланы ө ң ірлік есепке алу жә не кейіннен оны Қ азақ стан Республикасының аумағ ында тұ рақ ты тұ ратын Қ азақ стан Республикасы азаматтарының отбасы тә рбиесіне орналастыруда жә рдем кө рсету ү шін бір ай ө ткен соң бала туралы мә ліметті тиісті аумақ тық -ә кімшілік бө ліністердің қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық жө ніндегі функцияларды жү зеге асыратын органына жібереді.

6. Облыстардың, республикалық маң ызы бар қ алалардың, астананың жергілікті атқ арушы органдары жетім балаларды, ата-аналарының қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан балаларды Қ азақ стан Республикасының азаматтарына асырап алуғ а, қ орғ аншылық қ а немесе қ амқ оршылық қ а, патронат тә рбиешілері отбасы тә рбиесіне беру мү мкін болмағ ан кезде ө зіне бала туралы мә ліметтер тү скен кү ннен бастап екі ай мерзім ө ткен соң жетім балаларды, ата-аналарының қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан балаларды орталық тандырылғ ан есепке қ ою ү шін Қ азақ стан Республикасының балалардың қ ұ қ ық тарын қ орғ ау саласындағ ы уә кілетті органына хабарлауғ а міндетті.

Жетім балаларды, ата-аналарының қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан жә не асырап алуғ а жататын балаларды есепке алуды ұ йымдастыру жә не олар туралы ақ паратқ а қ ол жеткізу тә ртібін Қ азақ стан Республикасының Ү кіметі айқ ындайды.

118-бап. Жетім балаларды, ата-аналарының қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан балаларды орналастыру

1. Баланың мү ддесіне сай асырап алуғ а, қ орғ аншылық қ а немесе қ амқ оршылық қ а немесе баланы патронаттық тә рбиелеуге беру туралы шарт бойынша отбасы тә рбиесіне, ал мұ ндай мү мкіндік болмағ ан кезде, барлық ү лгідегі (білім беру, медициналық жә не басқ а да) ұ йымдарғ а берілген жетім балаларды, ата-аналарының қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан балаларды орналастыру кезінде оның ұ лты, белгілі бір дінге жә не мә дениетке қ атыстылығ ы, ана тілі, тә рбиелеу мен оқ ытуда сабақ тастық ты қ амтамасыз ету мү мкіндігі ескерілуі мү мкін.

2. Жетім балалар, ата-аналарының қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан балалар, отбасы тә рбиесіне немесе осы баптың 1-тармағ ында кө рсетілген ұ йымдарғ а орналастырылғ анғ а дейін балаларғ а қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық міндеттерін атқ ару баланың тұ рғ ан жері бойынша уақ ытша қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық жө ніндегі функцияларды жү зеге асыратын органдарғ а жү ктеледі.

16-тарау. Қ ОРҒ АНШЫЛЫҚ ТЫ НЕМЕСЕ Қ АМҚ ОРШЫЛЫҚ ТЫ

БЕЛГІЛЕУ ТӘ РТІБІ

119-бап. Қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық белгіленетін адамдар

1. Жетім балаларды, ата-анасының қ амқ орлығ ынсыз қ алғ ан балаларды кү тіп-бағ у, тә рбиелеу жә не оқ ыту мақ сатында, сондай-ақ олардың мү лiктiк жә не жеке мү лiктiк емес қ ұ қ ық тары мен мү дделерiн қ орғ ау ү шiн оларғ а қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық белгiленедi.

2. Сондай-ақ, ә рекетке қ абiлетсiз немесе ә рекет қ абiлетi шектеулі кә мелетке толғ ан адамдардың мү лiктiк жә не жеке мү лiктiк емес қ ұ қ ық тары мен мү дделерiн қ орғ ау ү шiн қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық белгiленедi.

3. Бұ л мә н-жайлар балалардың мү дделеріне сай келетін жағ дайларды қ оспағ анда, бір отбасында тә рбиеленген бірге туғ ан ағ алы-інілер мен апалы-сің лілерді ә ртү рлі адамдардың қ орғ аншылық қ а немесе қ амқ оршылық қ а алуына жол берілмейді.

120-бап. Мемлекеттің қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық жө ніндегі функциялары

1. Мемлекет кә мелетке толмағ андарғ а жә не ә рекетке қ абілетсіз немесе ә рекетке қ абілеті шектеулі кә мелетке толғ ан адамдарғ а қ атысты қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық жө ніндегі ө з функцияларын жергілікті атқ арушы органдар арқ ылы жү зеге асырады.

2. Қ азақ стан Республикасының балалардың қ ұ қ ық тарын қ орғ ау саласындағ ы уә кілетті органы мен оның аумақ тық бө лімшелері мемлекеттік органдардың жә не ұ йымдардың кә мелетке толмағ андарғ а қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық жө ніндегі қ ызметін ү йлестіруді жә не ө зара іс-қ имылын ұ йымдастыруды жү зеге асырады.

3. Мемлекеттің қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық жө ніндегі функциялары Қ азақ стан Республикасының Ү кіметі айқ ындайтын тә ртіппен жү зеге асырылады.

121-бап. Қ орғ аншылық ты немесе қ амқ оршылық ты белгілеу

1. Қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық жө ніндегі функцияларды жү зеге асыратын органдар қ орғ аншылық қ а немесе қ амқ оршылық қ а мұ қ таж адамның тұ рғ ылық ты жерi бойынша не қ амқ орлық қ а жататын мү ліктің орналасқ ан жері бойынша қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық белгiлейдi. Жекелеген жағ дайларда қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық қ орғ аншының немесе қ амқ оршының тұ рғ ылық ты жерi бойынша белгiленуi мү мкiн.

2. Адамды ә рекетке қ абiлетсiз немесе ә рекет қ абiлетi шектеулі деп тану туралы шешiм заң ды кү шiне енген кезден бастап ү ш кү н iшiнде сот оғ ан қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық белгiлеу ү шiн бұ л туралы сол адамның тұ рғ ылық ты жерi бойынша қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық жө ніндегі функцияларды жү зеге асыратын органғ а хабарлауғ а мiндеттi.

3. Адамғ а қ орғ аншылық ты немесе қ амқ оршылық ты немесе мү лікке қ орғ аншылық ты белгiлеу қ ажеттiгi туралы тиiстi органдарғ а белгiлi болғ ан кезден бастап бiр ай iшiнде қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық белгiленедi.

4. Қ орғ аншы немесе қ амқ оршы тағ айындауғ а мү дделi адамдар сот тә ртiбiмен шағ ым жасауы мү мкiн.

122-бап. Қ орғ аншылар немесе қ амқ оршылар

1. Мыналарды:

1) сот ә рекетке қ абiлетсiз немесе ә рекет қ абiлетi шектеулі деп танығ ан адамдарды;

2) сот ата-ана қ ұ қ ық тарынан айырғ ан немесе сот ата-ана қ ұ қ ық тарын шектеген адамдарды;

3) ө зiне Қ азақ стан Республикасының заң ында жү ктелген мiндеттердi тиiсiнше орындамағ аны ү шiн қ орғ аншы немесе қ амқ оршы мiндеттерінен шеттетiлген адамдарды;

4) егер сот олардың кiнә сi бойынша бала асырап алудың кү шiн жойса, бұ рынғ ы бала асырап алушыларды;

5) денсаулық жағ дайына байланысты қ орғ аншы немесе қ амқ оршы мiндеттерін жү зеге асыра алмайтын адамдарды қ оспағ анда, тек қ ана кә мелетке толғ ан адамдар қ орғ аншылар немесе қ амқ оршылар бола алады.

2. Қ орғ аншы немесе қ амқ оршы тек қ ана оның келiсiмiмен тағ айындалуы мү мкiн. Егер бұ л қ амқ орлық қ а алынушының мү дделерiне қ айшы келмесе, жұ байы, ата-аналары, туыстары немесе қ амқ орлық қ а алынушығ а жақ ын басқ а да адамдар қ орғ аншы немесе қ амқ оршы болып тағ айындалуда басым қ ұ қ ық қ а ие болады.

Егер қ амқ орлық қ а алынушылардың мү дделерiнiң арасында қ айшылық тар болмаса, бiрнеше адам ү шін бiр қ орғ аншы немесе қ амқ оршы тағ айындауғ а жол берiледi.

3. Ә рекетке қ абiлеттi жә не ата-ана қ ұ қ ық тарынан айрылмағ ан, бiрақ олардың тә рбиесін жү зеге асыра алмайтын ата-аналардың кә мелетке толмағ ан балаларына қ орғ аншы немесе қ амқ оршы тағ айындау кезінде, қ орғ аншылар немесе қ амқ оршылар ата-аналардың тiлегi ескерiле отырып тағ айындалады.

Балағ а қ орғ аншы немесе қ амқ оршы тағ айындау кезiнде қ орғ аншының немесе қ амқ оршының адамгершiлiк жә не ө зге де жеке қ асиеттерi, оның қ орғ аншылық немесе қ амқ оршылық мiндеттерiн орындауғ а қ абiлетi, қ орғ аншы немесе қ амқ оршы мен баланың арасындағ ы қ атынастар, қ орғ аншының немесе қ амқ оршының отбасы мү шелерiнiң балағ а кө зқ арасы, сондай-ақ, егер бұ л мү мкiн болса, баланың ө з тiлегi ескерiледi.

Егер кә мелетке толмағ ан балағ а қ орғ аншы немесе қ амқ оршы болып тағ айындалатын адам некеде тұ рса (ерлі-зайыпты болса), оның жұ байының келiсiмi талап етiледi.

4. Қ орғ аншылық қ а немесе қ амқ оршылық қ а мұ қ таж жә не тиiстi білім беру, медициналық ұ йымдардағ ы, халық ты ә леуметтiк қ орғ ау ұ йымдарындағ ы адамдардың қ орғ аншылары немесе қ амқ оршылары осы ұ йымдардың ә кiмшiлiктері болып табылады.

Қ орғ аншының немесе қ амқ оршының мұ ндай ұ йымғ а баланы уақ ытша орналастыруы қ орғ аншының немесе қ амқ оршының осы балағ а қ атысты қ ұ қ ық тары мен мiндеттерiн тоқ татпайды.