ІІ Қаржылық есеп берудің баптарын бағалау .

«Материалдық емес активтер» бабы бойынша шаруашылық қ ызметте ұ зақ уақ ыт бойы пайдаланлатын жә не кіріс келтіретін материалдық емес объектілерге кә сіпорынның жұ мсағ ан шығ ындары кө рсетіледі. Материалдық емес активтерді кә сіпорынның қ ұ рлтайшылары /меншік иелері/ жарғ ылық капиталғ а салым есебінде енгізуі, сондай – ақ кә сіпорын ө з қ ызметінің барысында сатып алуы мү мкін. Бап бойнша бастапқ ы бағ алау кезіндегі материалдық емес активтердің қ ұ ны, есептелген тозудың сомасы жекелей келтіріледі жә не қ алдық қ ұ ны кө рсетіледі. Материалдық емес активтер баланс валютасына қ алдық қ ұ нымен енгізіледі. Материалдық емес активтердің тозуы ө німнің /жұ мыстың, қ ызметтің / ө зіндік қ ұ нына олардың бастапқ ы қ ұ ны мен ұ тымды пайдалану мерзіміне қ арай кә сіпорыын есептеген нормалар бойынша, бірақ кә сіпорын қ ызметінің мерзімінен аспайтындай болып жатқ ызылады.

Ұ тымды пайдалану мерзімін анық тау мү мкін болмайтын материалдық емес активтер бойынша тозу нормасы он жыл мерзімге есептеліп, бірақ кә сіпорын қ ызметінің мерзімінен аспайтындай болып белгіленеді.

Баланстың «Материалдық емес активтер» деген бабын қ алдық қ ұ нымен толтыру ү шін 101 – “ Лицензиялық ккелісімдер “, 102 – “Бағ дарламалық қ амтамасыз ету”, 103 – “ Патенттер “, 104 - “Ұ йымдастыру шығ ындары “, 105 – “ Гудвилл “, 106 – “ Басқ алар “ жә не 112 – “ Материалдық емес активтердің амортизациясы – бағ дарламалық қ амтамасыз ету “, 115 – “ Материалдық емес активтердің амортизациясы – гудвилл “, 116 – “ Материалдық емес активтердің амортизациясы – басқ алар “ деген жинақ тамалы шоттардың ақ параттарын қ олдану қ ажет.

“ Негізгі қ ұ ралдар” бабы бойынша қ олданыстағ ы, консервациядағ ы немесе запастағ ы негізгі қ ұ ралдар бойынша мә ліметтер кө рсетіледі. Бұ л бап бойынша заң дарғ а сә йкес кә сіпорыннң меншігіне сатып алынғ ан жер учаскелерінің қ ұ ны да кө рсетіледі. Аталғ ан бап бойынша негізгі қ ұ ралдардың бастапқ ы қ ұ ны жә не тозуы жә не қ алдық қ ұ ны жеке – жеке кө рініс табады. Негізгі қ ұ ралдар баланс валютасына қ алдық қ ұ нымен енгізіледі. Негізгі қ ұ ралдардың тү гендеу нә тижесі бойынша анық талғ ан бастапқ ы қ ұ ны мен қ айта есептеу коэффициенттері негізгі қ ұ ралдарды қ айта бағ алауғ а арналғ ан алғ ашқ ы деректер болып табылады. Негізгі қ ұ ралдар олардың бастапқ ы қ ұ нын тиісті коэффициентке кө бейту жолымен қ алпына келтіруқ ұ нына дейін қ айта бағ аланады. Негізгі қ ұ ралдар қ айта бағ алағ аннан кейін негізгі қ ұ ралдардың бастапқ ы қ ұ ны қ алпына келтіру қ ұ нына алмастырылады / яғ ни қ алпына келтіру қ ұ ны баланстық қ ұ нғ а айналады /. Есеп беруде негізгі қ ұ ралдардың тозуы жекелей кө рсетіледі. Сонымен, баланстық “Негізгі қ ұ ралдар “ деген бабын толтыру ү шін мынадай жинақ тамалы шоттардың ақ параты қ ажет:

121 – “ Жер”, 112 - “ Ү йлер мен ғ имараттар”, 123 – “ Машиналар мен жабдық тар, беріліс қ ұ рылғ ылар”, 124 – “ Кө лік қ ұ ралдары”, 125 – “Басқ алар “, 126 – “ Аяқ талмағ ан қ ұ рылыс”, 131 - “ Ү йлер мен ғ имараттардың тозуы”, 132 – “ Машиналар мен жабдық тардың, беріліс қ ұ рылғ ылардың тозуы “, 133 – “ Кө лік қ ұ ралдарының тозуы “, 134 – “Басқ алардың тозуы “.

Ұ зақ мерзімді инестициялар бө лімі бойынша баланста кә сіпорының ұ зақ мерзімді инвестициялары, басқ а кә сіпорындардың активтеріне (бағ алы қ ағ аздар – акцилар, облигациялар) Қ азақ стан Республикасының аумағ ында қ ұ рылғ ан басқ а кә сіпорындардың жарғ ылық капиталдарына салымдар, сондай – ақ кә сіпорнның басқ а кә сіпорындарғ а берген қ арыздары кө рініс табады. Баланстың “ұ зақ мерзімді инвестициялар” деген бабын толтыру ү шін мынадай жинақ тамалы шоттардың ақ параттары қ олданылады: 141 – “Еншілес серіктестіктерге инвестициялар”, 142 – “ Тә уелді серіктестіктерге инвестициялар”, 143 – “Бірлесіп бақ ыланатын заң ды тұ лғ аларғ а инвестициялар”, 144 – “Басқ алар “.

“Ұ зақ мерзімді дебиторлық берешек” бө лімінде есеп беретін адамдарғ а берешектер кө рссетіледі.

Бұ л бапты толтыру ү шін 301 – “Алуғ а арналғ ан шоттар”, 302 – “Алынғ ан вексельдер”, 321 – “ Еншілес серіктестіктердің берешегі”, 322 – “Тә уелді серіктестіктердің берешегі”, 323 – “Бірлесіп бақ ыланатын заң ды тұ лғ алардың берешегі” деген жинақ тамалы шоттардың жә не 33 - “Ө зге де дебиторлық берешек” бө лімшесі шоттарының деректері қ олданылады.

Есеп берудің “Тауарлы – материалдық қ орлар (ТМҚ)” бабын толтырғ ан кезде ІІ бө лімдегі 20 – “ Материалдар”, 21 – “Аяқ талмағ ан ө ндіріс”, 22 – “Тауарлар” деген бө лімшелердің ақ параттары қ олданылады.

“Алдағ ы кезең дердің шығ ыстары” бабын толтыру ү шін 34 – “Алдағ ы кезең дердің шығ ыстары” деген бө лімшенің ақ параты қ олданылады.

Баланстың пассивіндегі “Бө лінбеген кіріс” бабы бойынша бө лінбеген пайданың қ алдығ ы кө рсетіледі.Бұ л бап бойынша кө рсеткіштер 561 – “ Бө лінбеген кіріс (жабылмағ ан зиян)”, 562 – “Алдың ғ ы жылдардың бө лінбеген кірісі (жабылмағ ан зиян)”, 571 – “ Жиынтық кіріс (зиян)” жинақ тамалы шоттарның деректері негізінде толтырылады.