Экологиялық қауiпсiздiк және қоршаған ортаны қорғау

Сү т ө неркә сiбі аймақ пен бiр алаң да жайғ астырылғ ан. Ең жақ ын тұ рғ ын ү йге дейiн қ ашық тығ ы 150 метр. Стандартқ а сә йкес, бұ л кә сiпорын (тұ рғ ын ү йлерден алыстығ ы - 50 м) санитарлық қ орғ аныстың V классына жатады.

Атмосферағ а лақ тырып тасталатын зиянды заттардың аспапты ө лшемдерiнiң негiздеуiндегi зауыт ү шiн ө ң делген ПДВ нормативтерiнiң жобасы:

- ө неркә сiптiк алаң дардың сан - 1 дана,

- залал шығ ару кө зінің саны - 8 дана,

- зиянды заттардың кө лемі - 2 кг/м³.

Ө ндірістен шық қ ан шаң ды кә сiпорында циклонмен тазалайды. Егер ө ндіріс шық қ ан шаң нан ауаның тазартып алмасақ, онда ө ндiрiсте ү лкен шығ ын болар еді жә не қ оршағ ан ортаны елеулi ластау мү мкіндігі бар. Кә сiпорындардың шығ у ә келген экономикалық зияны мың дағ ан тең гемен есептеледі. Шығ атын газды тазарту жү ргізілмейді.

Кейбір зауыттарда сусмалы ұ нтақ шикізаттар ыдысыз сақ тау қ олданылады. Ұ нтақ заттардан жасалғ ан шаң ө рт қ ауiптiгі қ асиетінің II класының А табына жатады ал, НКПВ - 20 г/м³. Ө здiгiнен тұ тану температурасы 395 ^оС. Ө ндірістік орын-жайдың жұ мыс жағ дайындағ ы ауаны тазалауды жә не шағ ын климатты нормаландыру. Жұ мыс орын-жайындағ ы сау ө ндірістік жағ дайды қ ұ ру ү шін оларда ауада таза болуы тиіс, ал оның ылғ алдық жә не жылдамдық орналастыруы температурасы «Жұ мыс аймағ ының ауасы. Жалпы санитарлық -гигиеналық талаптар» қ арастырылғ ан гигиеналық талаптарғ а сә йкес келуі тиіс.

Қ оршағ ан ортаның қ ауіпсіздігі - ол тиісті ортаның антропогендік жә не басқ а да факторлардың қ атерлі ә серінен қ орғ алуының жай-кү йі. Демек, қ оршағ ан ортаны қ орғ ау динамиканы қ ұ раса, ал экологиялық қ ауіпсіздік - табиғ атты тиімді, кешенді пайдалану жә не қ оршағ ан ортаны тиісті дең гейде қ орғ алу нә тижесін қ ұ райды. Дұ рыс нә тижеге жету немесе адам баласының талабын қ анағ аттандыратын қ ауіпсіздік кө рсеткішінің сақ талуы, осы бағ ыттағ ы заң нормаларының тиімді болуымен тікелей байланысты.

Жұ мыс аймағ ындағ ы ауа ортасын нормағ а келтіру ү шін жеке жабдық тар тү ріне кә сіпорын доғ алау жасауды жү зеге асырады. Шағ ын климаттың жағ ымсыз ә рекеттерінің алдын алу ү шін келесі іс-шаралары жү ргізеді:

· +45º С аспайтын температурада жабдық ты оқ шаландыру;

· желдеткішті пайдалану;

· жеке гигиенасын сақ тау;

· ең бекті дұ рыс ұ йымдастыру.

Шағ ын климаттың рұ қ сат етілген жә не оң тайлы параметрлері жеткіштің кө мегімен таза қ олданылады.

Желдеткіш жұ мысының негізгі талаптары:

· ауа кіру кө лемі ауа шығ атын кө леммен тең дей болуы тиіс;

· ауа ағ ындары жұ мысшыларғ а салқ ын тигізбеуі қ ажет;

· желдеткіш жү йесінің шуы рұ қ сат етілген дең гейден аспауы тиіс.

Су қ орларының ә сері. Қ азіргі уақ ытта ө неркә сіп суды ө те кө п мө лшерде пайдаланады. Ө неркә сіптің дамуы мен суды пайдаланудың ұ лғ айуына байланысты сұ йық қ алдық -ағ ымды су кө лемінде ө сіп жатыр. Қ азіргі уақ ытта тамақ ө неркә сібінде ағ ынды суды тазалаудың бірнеше тә сілін қ олданады. Олар: механикалық, химиялық, физика-химиялық, биохимиялық, жылулық. Ресурстарды тиімді пайдаланудың негізгі бағ ыттарының бірі – қ айта ө ң деп пайдалану, тазалаудың жаң а технологияларын қ олдану, ұ йымдастыру шаралары. Суды қ айталап (екінші рет) пайданалу ө неркә сіп орындарында ә ртү рлі технологиялық процестерде қ олданылады. Қ азіргі таң да суды тазалудың жаң а: физикалық, химиялық, биотехнологиялық ә дістері қ олданылады.

Физика-химиялық ә дістерге радиациялық, ион алмасу, тотығ у-тотық сыздану жә не т.б. ә дістер жатады. Радиациялық тазалауда иондалғ ан сә улелену ә серінен улы заттар залалсызданады. Ион алмасу арқ ылы тазалауда суды тек ластайтындардан ғ ана тазалап қ оймайды, сондай-ақ қ айта пайдалану ү шын бағ алы химиялық қ оспаларды жеке іріктеп, жинап та отырады.

Ақ па суларды адам организиміне қ ауіпті кө птеген органикалық жә не минералдық зианды заттар болады. Сондық тан ол суларды сү зу, тазалау орындарында, биологиялық тоғ андарда жә не т.б. жерлерде залалсыздандыру жә не тазалау қ ажет.

Химиялық тазалау – бейтараптаудан жә не тотығ у-тотық сызданудан тұ рады. Бейтараптау сілтілердің ә серімен ерітіндінің қ ышқ ылдық қ асиетін жоюғ а, ал қ ышқ ылдармен ерітіндінің сілтілік қ асиетін жоюғ а алып келетін химиялық реакция. Кез-келгентотығ у-тотық сыздану реакциясы сол мезеттегі кейбір компоненттердің тотығ уының, кейбіреулерінің тотық сыздануының нә тижесі. Кең тарағ ан тотық тырғ ыштарғ а: оттегі, ауа, озон, хлор, гипохлорит, сутегі қ ос тотығ ы, ал тотық сыздандырғ ыштарғ а – хлорит, темір сульфаты, гидросульфит, кү кірт диоксиді, кү кірттісутек жатады.

Биохимиялық тазалау – аэробты жә не анаэробты биохимиялық тазалау дан тұ рады. Аэробты биохимиялық тазалау – ө ндірістік жә не тұ рмыстық пайдаланылғ ан сулардың микроорганизмдер ә серінен тотығ уы нә тижесінде (оттегінің қ атысуымен) органикалық заттарын минералдауды айтады.

Суды залалсыздандыру – судың ауру тудырғ ыш микроорганизмдерден (оба, тырысқ ақ, іш сү зегі, жұ қ палы гипатит т.б.) тазалануы. Кө птеген жылдар бойы ішетін суды хлордың кө мегімен залалсыздандырып келді. Алайда, полихлорлыбифенилдердің улы екені, олар кө біне майлардың қ ұ рамында кездесетіні белгілі болды. Тотығ а отырып, олар ө те улы диоксинді тү зеді. Казіргі кезде суды озонмен ө ң дейді.

Ауа қ орларына ә сері. Жердегі атмосфераның негізгі ластаушы кө зі ө неркә сіптің ә сіресе энергетикалық қ ұ рылғ ылар мен кө лік қ ұ ралдарының қ ызметі болып табылады. Атмосферағ а келіп тү сетін барлық қ алдық тардың жартысынан астамы соң ғ ы аталғ андардың ү лесіне тиіді. Қ азақ станның кө птеген ө неркә сіптік қ алалар ауасының қ ұ рамында ә рқ ашан СО, SO, HS, CI сияқ ты зиянды жә не улы газдар жә не т.б. тү рлері бар. Олар адамдардың денсаулығ ына жағ ымсыз ә сер етеді, соның ө суіне кедергі келтіреді, ө неркә сіптік ғ имараттар мен тұ рғ ын ү йлердін, олардың қ ұ рылыстарының ерте бұ зылуына ә кеп соғ ады.

Ө неркә сіптік кә сіпорындар мен қ ала кварталдары дұ рыс орналастырмау нә тижесінде ауаны табиғ и церкулияциясы жиі байқ алады, соның кесірінен атмосфера одан ә рі ластанады. Басқ а да метеорололиялық элементтерге атап айтсақ, бұ лтты атмосфералық жауын-шашын, тұ манғ а да антропогендік факторлар ә сер тигізеді.

Қ азақ стан ірі 19 қ алаларындағ ы атмосфералық ауаның ластану жағ дайы «Қ азгидролит» РГП-ның 2000 жылғ ы бақ ылауларының негізінде сипатталады. Бұ л кезең дегі Қ азақ стан қ алаларының атмосфералық ауасындағ ы зиянды заттар ө те жоғ ары дә реже деп бағ аланады. Формальдигидтің орташа жылдық консентрациясы 3 ПДК-ден, финолдікі 2 ПДК-ден, шаң -тозаң мен азот диоксидінікі 1 ПДК-ден жоғ ары кө рсеткішті кө рсетіп отыр.

Тө тенше жағ дайлардағ ы қ ауiпсiздiк. Шикiзаттың негiзгi тү рі ұ нтақ болып табылады - ол ұ нтақ тә рiздi жанатын зат. Ауада қ алық тағ ан ұ нтақ тың шаң ында (ауа тозаң ы) жарылу қ ауіпi бар. Ауа тозаң ы жану жә не жарылуғ а байланысты кө пшiлiгiнде газ қ оспасына ұ қ сас. Ұ нның ө рт қ ауiптiлігіне сипаттамалар мыналар болып келедi: жарылудың минималды қ уаты 760 КПа, жанудың минималды қ уаты 50 КДж шамасында, қ ысымның ө су жылдамдығ ы 25 000 Кпа артады. Шаң аэрогельдiк кү йiнде (жабдық тарда, қ ұ рылыста, қ ұ ралымдарда, ауа қ ұ бырыларда тағ ы басқ аларда отырып қ алғ ан) ө ртке қ ауiптi, тұ тану температурасын 250-360 ^оС.

Дайын ө нiм - нан жә не ұ ннан пiсiрiлген бұ йымдар да жанғ ыш зат, олар ө зiменiң 50-60 % қ ұ рғ ақ жанар заттардан тұ рады.

Наубай кә сiпорындарындағ ы кейбір ү рдістерінде жарылу қ ауіпi бар, мысалы, ұ нның ыдыссыз сақ тауын процесі, қ апты соғ умен тазарту, қ ант пудрасын алу жатады.

Сусымалы заттардың ыдыссыз сақ талу ү рдісі ө рт қ аупі дә режесiнің ө ндiрiстiк Б категориясына жатады. Сорттау бө лімінетазартқ ыштар орнатылғ ан, жұ мыс барысында оның iшiнде шаң аралас ауа қ оспасының жарылыс қ ауiпi бар шаң ды аралас шоғ ырланулар жиналуы мү мкiн.

Бункерлердi жә не силостарды тазалауда қ ауiпті болып саналады. Оларда ауамен ұ нның қ оспасынан жарылысқ а қ ауiптi қ оспа тү зелуі мү мкiн, ұ нның қ алдығ ын сығ ымдалғ ан ауамен ү рлеу себебінен туады.

Ұ нтақ ө німнің қ ұ бырылармен, шнектермен, ауа тасымалдау қ ұ бырылармен, желдеткішпен ағ ынды қ озғ алысында статикалық электр тогы пайда болады. Терiс қ ұ рылғ ыда немесе жерге қ осу қ ұ рылғ ыларының ақ аулығ ы жә не статикалық электрдiң бұ руы ұ шқ ын ө ткiзуі мү мкiн, шаң аралас ауа қ оспасының жалындауы ү шiн бқ л қ уат жеткiлiктi.

Ө рт қ аупін ғ ана емес, жарылысты да ескере отырып, ыдыссыз сақ тау қ оймаларын пайдалануда ө рт қ ауiпсiздiгiнiң шаралары қ атал сақ тауы керек сонымен қ атар ұ нтақ тан пайда болатын шаң ның жарылысынан жә не ө рттен сақ тап қ алуы ү шiн мыналар орындалу керек:

- технологиялық жабдық тың тығ ыз бекiтiлгенi, қ ұ бырлардың қ осылу орнының беріктігін қ амтамасыз ету, сыйымдылық тар, нориялар, шнектер, мө лшерлегiштер, сү згiлер, ағ ынды қ ұ бырлар жә не басқ а.

- барлық жабдық тардан, қ ұ бырлардан, жылыту аспаптарынан, жарық тандыру арматурасынан, электр қ озғ алтқ ыштарынан шаң ды мұ қ ият тазалау керек. Ұ ннан пайда болғ ан шаң ды ө неркә сiптiк шаң сорғ ыштардың кө мегімен тазалағ ан орынды.

- ө ндiрiстiк ортаның ауасынң қ ұ рамын жылда бiр рет ауадағ ы шаң мө лшеріне тексеру керек.

- жұ мысқ а қ осу алдында арматура жә не электр ө ткiзгiштiң оқ шаулауын кү й ауыстырып қ осқ ыштарды мұ қ ият тексеруге керек.

- ашылғ ан клеммалармен ауыстырып қ осқ ыштарын жә не тү йiспелермен жұ мысқ а рұ қ сат бермейдi. Электр қ озғ алтқ ыштың жабық желдеткішпен орындалғ андары қ олданылады.

- Ұ нтақ (қ ұ рағ ақ сү т) сығ ымдалғ ан силосты сығ ымдалғ ан ауамен ү рлеуге, қ опсыту болмас ү шiн тыйым салынады.

- найзағ айдан қ орғ ауды қ олдануы (сырық ты жайтартқ ыштар, жайтартқ ыш жә не электр тоқ тартқ ыштар, жерге тұ йық тау электроды)

- ө ртке қ арсы нұ сқ ау жү ргiзу жә не ө ртке қ арсы техника минимум.

Ө ндiрiс орнындағ ы азаматтық қ орғ аныс ұ йымы. Сү т зауытында 52 адам жұ мыс iстейдi. Азаматтық қ орғ аныстың тобына 5 адам кiредi. АҚ объектісінің жетекшi - ол мекеме басшысы. Ол объектдегі қ ол астындағ ы ұ йымды, АҚ тұ рақ ты дайындық қ а толық жауапкершiлiктi алып жү редi.

Ғ имараттардағ ы жә не ө рттiң тууынiң жағ дайына жай немесе эвакуациялық шығ улар АҚ апат, қ абiлеттi қ ауiпсiз қ амтамасыз етуге есептеседi де, адамдарды жә не материалдық қ ұ ндылық тар шапшаң эвакуацияланады.

Эвакуациялық жолдарғ а коридорлар, фойе, ө тулер, эвакуациялық шығ у бағ ытталатын баспалдақ ты жат тағ ы сол сияқ тылар. Эвакуациялық ғ имараттан шығ атын есiктердi сан екiден кем емес. Тө тенше жағ дайдың жағ дайында жұ мыс ауысымы қ атты ә сер ететiн факторларды ә серден тиiстi паналы адамдардың оларында қ орғ анысты қ амтамасыз етуге қ олайлы тығ ылатын жерде баспаналайды. Қ орғ аныс ү шiн АҚ жағ дайда кә сiпорында дара қ орғ анысты қ аржы жеткiлiктi санда ие болу. Ә рекет пайда болатын тө тенше жағ дай адекватты болуы керек, жә не одан басқ а, айқ ын ү йлестiруге кереккен жә не шара комплекстi ө ткiзу.