CNO-циклі

Ауысу тең деуі

Мұ ндағ ы - ток кө зі функциясы.

Осы функциямен байланысқ ан жұ тылу немесе шағ ылу микроскопиялық коэффиценттерінің есептелуі

шешімі

Бұ л шешімнің қ арапайым физикалық шешімі болады: 1) сә улелену интенсивтілігінің ө те ү лкен оптикалық шешіне ; 2) егер , онда , сә уле бойымен азаяды;

3) егер , онда , сә уле бойымен ұ лғ аяды Қ орытындысы: ток кө зінің интенсивтілігі ә рқ ашанда ұ мтылады

Ә дебиеттер: [8]: негізгі, [6] қ осымша

3 Тақ ырып: Ядролық реакциялар, ядролық реакциялардың тү рлері

Ө ткізу тү рі: (Семинар 2 сағ ат, есеп шығ ару 2 сағ ат)

Сабақ тың мақ саты: «атомдық жә не ядролық физика» курсындағ ы негізгі тү сініктер, жұ лдыздарғ а қ атысты ү рдістерде қ олдану

Семинар сабағ ының жоспары:

Қ айталау

pp-циклі (Г. Бете, 1939)

жұ лдыздар массаларын жұ мсау.

1.

2.

3.

немесе

4. (35%)

немесе (0.1%)

CNO-циклі

жұ мсалуы

Сұ рақ тар:

1 Плазма кү йі дегеніміз не?

2 Жер шартында қ андай кү йлер кездеседі?

3 Термоядролық реакция ағ ымы

4 р-р – циклі мен CNО – циклі?

5 Энергетикалық шығ уынның жұ мсалуын есептең дер

Иродов есеп жинағ ынан тақ ырыпқ а байланысты есептер шығ арың дар.

Ә дебиеттер: [2] НӘ: [1]: [10],: [6] Қ Ә, [7].

4 тақ ырып: Қ ОЗҒ АЛЫСТАҒ Ы ЖҰ ЛДЫЗДАРДЫҢ Ү РДІСТЕРІНІҢ Қ ОРЫТЫНДЫСЫ

Ө ТКІЗУ ТҮ РІ (есеп шығ ару 2 сағ ат)

Сабақ тың мақ саты: бірінші тақ ырып бойынша қ орытындылау, бақ ылау жұ мысына дайындық

Сұ рақ тар

1 «жұ лдыз», «жұ лдыздық жү йе», «космостық орта» жә не «тұ мандық» тү сініктеріне анық тама;

2 Жұ лдыздардың классификацияғ а бө ліну принципі? Жұ лдыздық жү йенің? Космостық ортаның? Тұ манндық тың?

3 Жұ лдыз топтары мен жұ лдыз жү йелерінің қ андай кластарын сендер білесің дер? Оларғ а сипаттама берің дер.

4 Жұ лдыздарда қ андай ү рдістер ө теді, оғ ан сипаттама берің дер, теориялық кө з қ арастан сипаттама берің дер.

5 Термоядролық реакцияның физикалық ү рдісі қ алай? Қ андай шарттарда олар ө теді? Термоядролық реакцияғ а қ ысқ аша сипаттама берің дер. Неліктен термоядролық реакциялар космос кең істігінде ыдырап кетпейді?

6 Жұ лдыздарда термоядролық ү рдістер мен гравитациялық тең сіздіктер болғ анда қ андай термодинамикалық ү рдістер ө теді?

Семинар сабақ тарын дайындалуда ә дістемелік нұ сқ амалар:

Жалпы физика курсындағ ы барлық қ ажетті тү сініктерді қ айталаң дар

Ә ДЕБИЕТТЕР: [12]: [13]

5 ТАҚ ЫРЫП: БАҚ ЫЛАУ ЖҰ МЫСЫ

Ө ТКІЗУ ТҮ РІ (есеп шығ ару 2 сағ ат)

Сабақ тың мақ саты: Алғ ан білімдеріне тұ жырымдама жасау

Семинар сабағ ының жоспары:

Дайындалғ ан тапсырмаларды орындау мен есептерді шешу.

6 ТАҚ ЫРЫП: КОСМОСТЫҚ СӘ УЛЕЛЕНУІ

Ө ТКІЗУ ТҮ РІ (Семинар 2 сағ ат)

Сабақ тың мақ саты: Ө тілген барлық бө лшектерді қ айталау, олардың классификациясы мен сақ талу заң ы.

Семинар сабағ ының жоспары:

Сұ рақ тар:

1 Форбуша эффектісі немен қ орытындыланады?

2 Жер атмосферасында космостық сә улелену нені қ ұ райды?

3 Космостық сә улеленудің ө тілуі космологияның қ ай бө лігімен байланысты

Тапсырма:

«Жұ лдыздар эволюциясы» сұ лбасындағ ы барлық жұ лдыздарды оқ ып, ә р біреуіне анық тама берің дер:

Семинар сабағ ын дайындалуына ә дістемелік нұ сқ ама:

Космостық сә улелену кө здерін қ андай объектілерді болатының анық таң дар

Ә ДЕБИЕТТЕР: [10], [12-13] НӘ: [6] Қ Ә

7 ТАҚ ЫРЫП: КҮ Н нейтриноСЫ ОсцилляциЯСЫ

Ө ТКІЗУ ТҮ РІ(Семинар (1 сағ ат, есеп шығ ару 2 сағ ат)

Сабақ тың мақ саты: нейтрино тү сінігін анық таң дар

Семинар сабағ ының жоспары:

Кварктер мен лептондар ө зара симметриясының теориясы бойынша, формиондар ө рісі топтастырылғ ан:

кварктер дублеті:

лептондар дублеті:

Сұ рақ тар:

1 Кварк тү рлері мен лептон тү рлері

2 Лептондар сақ талу заң ы

3 Неліктен кең істікте тұ рақ ты бө лшектер еку болып қ ана бө лінген?

4 Лептондардың ө мір сү ру уақ ыты

5 Нейтрино осцилляциясы немен қ орытындылынғ ан

Тапсырма:

Физикалық вакуум кезінде энергетикалық флутация нә тижесінде космостық ү рдістер ө тіледі, соның даму эволюциясы, кең еюі, метагалактика жү йесінің қ азіргі кү йі, олардың кең еюі мен сығ ылуының шектелмеуі;

Семинар сабақ тарын дайындауда ә дістемелік нұ сқ ама:

Метагалактиканың пайда болуы, олардың дамуы, микробө лшектердің пайда болуы, галактика, жұ лдыздар қ азіргі кезде, галактика эволюциясының дамуы мен аяқ талуы туралы терең детіп оқ ың дар.

Ә ДЕБИЕТТЕР: [8, 12-13]НӘ: [1-10] Қ Ә

7 ТАҚ Ырып: Қ ОС ЖҰ ЛДЫЗДАР, Қ ОС Қ АРА ТЕСІК

Ө ТКІЗУ ТҮ РІ (Семинар 2 сағ ат)

Сабақ тың мақ саты: тақ ырыптың негізгі сә йкестігін оқ у

Семинар сабағ ының жоспары:

Сұ рақ тар

1 Кө гілдір гиганттың ортасындағ ы заттың қ ысымы мен температурасын анық таң дар.

2 Қ ызыл карликтің ортасындағ ы заттың қ ысымы мен температурасын анық таң дар.

3 Кү н мен Жер ө лшемдері, қ ара тесікке айналмауы? Осы қ ара тесік табандылық кө рсете алады ма?

4 «галактика» тү сінігіне анық тама берің дер. Галактиканың негізгі кластарын білесің дер ме?

5 Олар бір-бірінен айырмашылық тары бар ма? Олардың негізгі қ асиетірі бойынша олар қ андай класс негізіне жатады?

6 Квазарлер дегеніміз не? Белсенді галактика? Квазарлардың жоғ ары жарық тылығ ының себебі неде жә не белсенді галактика ядросындағ ы ү рдістер?

7 Галактика жү йесінің негіздері қ андай? Олардың бір-бірінен айырмашылығ ы?

Семинар сабақ тарын дайындалуда ә дістемелік нұ сқ ама:

Тақ ырып бойынша мектеп оқ улық тары мен ғ ылыми оқ улық тарынан қ ысқ аша дайындық жү ргізіп, семнар сабағ ында қ ысқ аша мә ліметтер туралы пікір талас жү ргізің дер

Ә ДЕБИЕТТЕР: [1-10] НӘ: [1-10] Қ Ә

9 Тақ ырып: Цефеид

Ө ткізу тү рі (Семинар 2 сағ ат)

Сабақ тың мақ саты: Жұ лдыз тү рлеріне физикалық ү рдістердің ә сері бар екендігін тү сіндіру

Семинар сабағ ының жоспары:

Сұ рақ тар

1 цефеидтер ауыспалы тү ріне жатады ма?

2 Басқ а ауыспалылар осы ауыспалы тү рінен айырмашылығ ы бар ма?

Тапсырма:

Тө менде кө рсетілген мә ндер макроскопиялық ө лшеммен микроскопиялық мә ндермен сә йкестенуі мү мкін бе

Электронның Комптон толқ ын ұ зындығ ы

Бірінші бор орбитасы радиусы

(мұ ндағ ы - жұ қ а қ ұ рылымның тұ рақ тысы).

Ә дебиеттер: [1-10]НӘ: [1-10] Қ Ә

10 Тақ ырып: Квазар мен галактикалық ядрО

Ө ткізу тү рі (Семинар 2 сағ ат)

Сабақ тың мақ саты:

Семинар сабағ ының жоспары:

Сұ рақ тар

1 квазар анық тамасы

2 микроквазар анық тамасы

3 Сейферт галактикасы

4 Маркарян галактикасы

5 радиогалактикасы

Семинар сабағ ына дайындалуына ә дістемелік нұ сқ амалары:

Квазарлер дегеніміз белсенді галактикалық ядро, қ уатты газ жиынымен 1000 км/сағ жылдамдық пен шығ арып тасталынады.

Микроквазарлер дегніміз қ ос жұ лдыздар жү йесі жә не де олар нағ ыз квазарлерді миниатюрде кө рсете алады. Осындай жү йеде заттар қ алыпты жұ лдыздар спираль тә різдес нейтронды жұ лдыздарғ а немесе қ ара тесікке аккреционды диск тә різдес болып қ ұ лайды. Диск ортасында газ струясы шартын қ ұ райды

Ә ДЕБИЕТТЕР: [1-10]НӘ: [1-10] Қ Ә

11 ТАҚ ЫРЫП: Доплер ЭффектІСІ (4сағ ат)

Ө ТКІЗУ ТҮ РІ (есеп шығ ару 4 сағ ат)

Сабақ тың мақ саты: доплерлік ауысу заң ын қ олдана отырып есептеу жү ргізу

Семинар сабағ ының жоспары:

Сұ рақ тар

1 Жұ лдыздар қ озғ алысы жылдамдық тарының сипаттамасы қ алай?

2 Сә улелік жә не тангенсиалды жылдамдық ты қ алай қ ұ райды?

3 Ток кө зі қ озғ алысы кезіндегі жарық ұ зындығ ының ө згерісі

Семинар сабақ тарын дайындалуғ а арналғ ан ә дістемелік нұ сқ ама::

Сә улелік жылдамдық жұ лдыздардың спектрі арқ ылы анық талады. Онда Доплер эффектісін қ олданады. Неліктен Доплер эффектісі қ олданылатынын анық тап кө релік. Ток кө зіне бақ ылаушығ а дейінгі арақ ашық тық болғ ан кезде, t уақ ыт аралығ ында толқ ын шағ ылады, мұ ндағ ы сә улелену жиілігі. Егер ток кө зі қ озғ алыссыз болса, онда қ имасы толқ ынына беттеседі, онда ұ зындық қ ұ райды. Жиіліктен толқ ын ұ зындығ ына дейін , ал бақ ылаушығ а дейінгі тең болады. Онда , , тең болады.

Егер де толқ ын жү йесі қ озғ алыссыз болса, OY () осі бойынша таралады. Онда:

;

.

.

Егер жұ лдыз бағ ытына телескоп перпендикуляр қ озғ алыста болса, онда телескп осі бағ ыты бойынша жарық таралдады да, сол ось бойымен есептейміз.