Трансформаторлық май күйінің бағасы

Трансформаторлық май трансформаторда ү ш негізгі функцияны орындайды:

1) Белсенді бө ліктің кернеу астында табылатын тү йіндері оқ шауланады;

2) Белсенді бө ліктің тү йіндерінің жұ мысы кезінде кү юшіні салқ ындатады;

3) Ораманың қ атты оқ шауламасын ылғ алданудан қ орғ айды.

Майдың пайдалану қ асиеті жә не оның сапасы майдың химиялық қ ұ рамымен анық талады. Қ айтадан тү суші майда ө ндіруші – қ оюшының май стандартына сә йкестігін бекітетін сертификаты болуы керек. Трансформатормен бірге болатын майдың стандартқ а сә йкестігі трансформатор тө лқ ұ жатындағ ы жазумен дә лелденеді.

При каждом осмотре Трансформаторды ә р тексеруі кезінде майдың жоғ арғ ы қ абатындағ ы термометрмен немесе термосигнализатормен бақ ыланатын температурасы тексеріледі. Бұ л температура 95°С-тан аспауы керек. Керісінше жағ дайда трансформатор жү ктемесі тө мендеуі керек.

Май кү йі кө лем тә уелділігінен ү ш тү рге бө лінетін тексеру нә тижесі бойынша бағ аланады.

1. электрлік беріктілікке тексеру. Мұ нда майдың сынақ кернеуі U_пр анық талады, механикалық қ оспа жә не ылғ ал қ ұ рамы кө збен шалып (сапалы) анық талады.

Электрлік беріктілік - диэлектрлік май қ асиетінің негізгі сипаттамаларының бірі. Майды электрлік беріктілікке тексеру ө зімен бірге фарфорлы қ ұ тыны 1, екі жазық электродта 2 жө нделетін кө рсететін стандартты май сынамасында жү ргізіледі(1.6-сурет).

Май май сынамасына қ ұ йылады жә не одан ауа қ осылыстарының жойылуы ү шін 20 минут бойы қ орғ алады. Кернеу май сынамасының электродында май сынағ ына дейін баяу жоғ арылайды. 10 мин. интервалымен алты сынақ орындалады. Бірінші сынақ есептелмейді, ал басқ а бес сынақ тың орташа арифметикалық қ осындысы майдың сынақ тық кернеуі ү шін қ абылданады.

Сынақ тық кернеудің азаюы ондағ ы еріген ауаның бар болуы майдың ылғ алдануы, қ атты оқ шауламадан жә не басқ а ойық тардан май талшық тарының ластануы туралы куә ландырады.

1.6- сурет Стандартты май сынамасы

1.7- сурет Сынаушы қ ұ ралдар сұ лбасы:
1 - жоғ ары кернеулі сынаушы трансформатор; 2 - реттегіш трансформатор; 3 –ө лшеуіш ұ яшық; 4 - вольтметр; 5 – сигналды шырақ; 6- қ орғ аныс резисторы

Сынаушы кернеуді анық тау 15 кВ-тан жоғ арылайтын кернеуді тексеру кезінде ЖК жағ ында барлық қ олданушы диапазонда 20 мА- ден аз токты сынау кезінде қ уаты бар қ ондырғ ыда ө ндірілуі керек (1.7-сурет). Трансформатор сұ йық тық тың орта сынау кернеуі трансформатордың ЖК жағ ында қ алыпты кернеуден 15 %-тен кем емес етіп таң далуы керек.

Қ ондырғ ының қ оректендіру кө зі, трансформатор жә не реттегіш қ ондырғ ы синусоидалы кернеуді амплитудалы коэффициентімен (максималды мә ннің ә сер етушіге қ атынасы) (50 ± 5) Гц жиілікте (V2 ±5) % шегінде қ амтуы керек. Қ ондырғ ыны жә не электродты қ орғ ау ү шін тексеруші трансформатордың ЖК жағ ында 1 В-та 0, 2... 1, 0 Ом резисторды тізбектеп қ осу жолымен Қ Т тогы шектеледі.

Трансформатордың алғ ашқ ы тізбегінде сынақ кезінде жұ мыс істейтін ажыратқ ыш орнатылады. Жұ мыс уақ ыты 0, 02 с-тан аспауы керек.

Тексерілетін кернеуді ө лшеу ү шін қ олданылатын қ ұ ралдардың 1, 5-ден тө мен дә лдік класы болуы керек.

Кернеудің кө терілуі баяу, мү мкіндігінше автоматты тү рде, 2 кВ/c ± 20%-ғ а тең тұ рақ ты жылдамдық пен ө ндіріледі.

Ұ яшық ты трансформатор майымен толтыру кезінде 5 мин. интервалмен тізбекті алты сынақ жү зеге асады. Ә р сынақ тан кейін ә йнек таяқ ша кө мегі кезінде май мен электродтар арасында электрод аралық кең істікте ыдырау ө німдерін жою ү шін, ауа кө біктерінің тү зілуі кезінде рұ қ сат етпей мұ қ ият араластырылады.

Тексеру нә тижелерін ө ң деу:

Сынақ кернеуінің арифметикалық мә ні U_пр, кВ, тө мендегі формуламен есептеледі:

, (1.3)

мұ ндағ ы U_пр- напряжение пробоя в i-ші тексерудегі сынақ кернеуі, i=1, n.

Значение U_пр мә ні V вариа-
циясының тө мендегі формула бойынша есептелген, нормаланғ ан мә ніне жауап беруі керек:

(1.4)

U_пр орта арифметикалық мә нінің орташа квадраттық қ ателігі бө лінеді:

, (1.5)

Егер V мә ні 20% жоғ арыласа, тағ ы бір ұ яшық сынамалы маймен толтырылады жә не қ осымша алты тексеру орындалады. Бұ дан кейін n= 12 кезіндегі σ _u жә не U_пр, V мә ні анық талады.

2. Майдың қ ысқ артылғ ан талдауы. Мұ нда п.1- ғ а қ осымша май жарқ ылының температурасы жә не қ ышқ ылдық саны анық талады.

Жабық тигелдегі май жұ бының жарқ ыл температурасы майдың фракциялық қ ұ рамын сипаттайды жә не трансформатордағ ы май ыдырау ү рдісін табу ү шін қ ызмет етеді.

Қ ышқ ылдық сан – бұ л ащы калийдің (КОН), мг жә не қ ышқ ылды бейтараптау ү шін қ ажетті 1г майдағ ы қ ұ раушылар. Майдың тозуы оның қ ұ рамындағ ы қ ышқ ылдық байланыстардың жоғ арылауымен қ оса жү реді, сондық тан, қ ышқ ылдық сан май тозуының дә режесімен сипатталады.

3. Майдың толық талдауы. Мұ нда п.2-ғ а қ осымша ылғ алдың жә не механикалық қ оспаның, тангенс бұ рышының диэлектрлік шығ ыны, суда ерігіш қ ышқ ылдың жә не сілтінің қ ұ рамы, қ ышқ ылғ а қ арсы отырғ ызудың қ ұ рамы, суу температурасы, газ қ ұ рамы жә не басқ а да кө рсеткіштерімен анық талады.

Диэлектрлік шығ ын ө лшемі майдың тозуының жә не ластануының дә режесін сипаттайды.

Егер ойдағ ыдай диэлектрикке айнымалы U (1.8-сурет) кернеуін бірге ұ сынса, онда сол арқ ылы кө лемді тогы жү реді. Нақ ты диэлектрикте токтан басқ а диэлектрикте себілетін қ уатты анық таушы, белсенді қ ұ раушысы болады. Бұ л қ уат диэлектрлік шығ ын деп аталады. Нақ ты диэлектриктегі қ осынды тогы, соның ішінде, майдағ ы кернеуден 90°-қ а жылжитын, ал 90°-қ а тең кіші бұ рыштағ ысы – d болып табылады. Диэлектрик қ аншалық ты нашар болса (немесе соғ ан сә йкес май сапасы нашар болса), ондағ ы шығ ын, белсенді ток қ ұ раушысы жә не d бұ рышысы соншалық ты ү лкен. Диэлектрлік шығ ынды осы тангенс бұ рышымен сиапттау қ абылданғ ан.

1.8-сурет Диэлектриктегі кернеу жә не токтың векторлық диаграммасы

Олай болса, шығ ын:

, то немесе пайыз бойынша

анық тау ү шін май цилиндрлік немесе жазық электродты арнайы қ ұ тығ а толтырылады. Ө лшеу айнымалы ток тү рінің кө пірінің кө мегімен Р525, Р5026 жә не т.б. тура деп аталатын сұ лба бойынша жү ргізіледі. Тура сұ лба бір де бір электрод (полюс) тексерілетін объект жермен байланыспағ анда қ олданылады. Егер полюстардың біреуі жерлендірілсе (ә детте бұ л корпус немесе бак), бұ рылғ ан деп аталатын сұ лба қ олданылады. Кө пірдің тура жә не бұ рылғ ан қ осылу сұ лбалары 1.9-суретте келтірілген. Сонымен, электродтағ ы кернеу 2 кВ (арақ ашық тығ ы 2 мм болғ анда) болуы керек, кө пірдің қ оректенуі Т трансформаторы арқ ылы жү зеге асады. R₃ жә не С₄ –ті реттеп, кө пірдің тең сіздігі қ осылады. Кө пірдің жә не эталонды конденсатор кедергісі бойынша таң далады. Яғ ни, ө лшеу кезінде сыйымдылық тан С есеп алу жеткілікті. R₃ мә ні майдың диэлектрлік шығ ынының барлық ө лшеуі кезінде ө згермейді.

1.9-сурет Айнымалы ток кө пірінің принципиалды сұ лбасы

Т - трансформатор; С_x – тексерілетін объект; С₀ – ү лгі конденсатор; N - нө л-индикатор (гальванометр); R₃ – кө пірдің реттегіш резисторы; С₄ - кө пірдің реттегіш конденсаторы; Э – кө пір экраны

Ө лшеуден бұ рын шығ ынның екендігіне, оғ ан қ ұ ты электродтарының байланыстарымен кө пір сұ лбасын тексеру қ ажет. Мұ ны таксерілетін майды қ ұ тығ а қ ұ яр алдында жасайды. Егер С₄=0, онда шығ ын жоқ. Керісінше жағ дайда, сұ лбаның жиналуын жә не электродтардың жиілігін тексеруге тура келеді. Ө кінішке орай, мұ ндай тексеріс ә рқ ашан жү ргізіле бермейді, жалғ ан нә тиже алуғ а тура келеді. Ә р ө лшеу мақ сатқ а жету ү шін екі рет қ айталанады – гальванометр полярлығ ының қ осқ ышының ә р тү рлі жағ дайында жә не оның максималды сезгіштігінде.

Ылғ ылды қ ұ рамы трансформатор майын пайдалану кезінде мұ қ ият бақ ыланады. Бұ л кө рсеткіштің нашарлауы трансформатордың герметикалылығ ының немесе рұ қ сат етілген жү ктеме режиміндегі жұ мысының бұ зылуы. Соң ғ ы жағ дайда целлюлозды оқ шауламаның тозу интенсивтілігі орын алады жә не жоғ ары температурадағ ы оғ ан ылғ ал ә серінің белгісі. Бұ дан басқ а, майдың тозу нә тижесінде жә не жоғ ары температура ә серінде еркін су тү рінде белгіленуі мү мкін май мен су химиялық байланыс қ ұ райды.

Газ қ ұ рамының жоғ арылауы (ауа оттегісі) майда қ ышқ ылды ү рдістердің интенсификациясына ә келеді. Бұ л кө рсеткіш трансформатордың герметикалылығ ын жанама сипаттайды.

Суу температурасы пайдаланылатын Шеткі Солтү стік аудандарындағ ы май ү шін маң ызды.

Майды балғ ын, қ айта генерацияланғ ан (қ айта орнатылғ ан) жә не пайдаланылатын деп ажыратады. Балғ ын жә не қ айта генерацияланғ ан майлар тә жірибеде айтарлық тай ерекшеленбейді. Пайдаланылатын май ү шін қ алыпты рұ қ сат етілген жә не сапасының шекті рұ қ сат етілген шек қ ойылғ ан.

Қ алыпты рұ қ сат етілген кө рсеткіштер жабдық тың қ алыпты жұ мысын кепілдендіреді. Майдың кө рсеткіштерінде, шекті рұ қ сат етілгендерге жақ ындары майдың пайдалану қ асиеттерін қ айта орнату немесе ауыстыруғ а ә келу ү шін кө лемін қ абылдау керек.

1.4-кестеде трансформатор майының кө рсеткіштері қ ысқ ыартылғ ан талдауымен сә йкестігі келтірілген.

1.4-кесте

Май кө рсеткіші	Жабдық, , кВ	Балғ ын май	Қ айта генерацияланғ ан май	Пайдаланылатын май
Қ ал.рұ қ с.	Шекті рұ қ с.
, кВ	35 дейін 150 дейін			-
Қ ышқ.саны, мг КОН/г	220 дейін	0, 02	0, 05	0, 1	0, 25
Жарқ ыл темп-сы, °С	220 дейін			*

* - алдың ғ ы талдаумен салыстыру бойынша 5°С-тан аспайтын азаю.

Май кө рсеткіштерін анық тау ү шін оның қ ұ рғ ақ, таза, ә йнек 1 л-ғ а жуық сыйымдылығ ы ә йнек тығ ыз тығ ынмен алынады. Май тө менгі қ абаттан арнайы сығ атын кранмен алынады. Майдың кейбір саны (2...3 л) ә йнек сыйымдылық ты шаю ү шін алдын ала сығ ылады. Сыйымдылық та сынақ тың қ ашан алынғ аны, мерзімі, сынақ ты сұ рыптау себебі жә не сынақ алушы тұ лғ аның аты-жө ні кө рсетілген этикетка болуы керек.

Май сынағ ын сұ рыптау мерзімділігі трансформатордың ағ ымдағ ы жө ндеу мерзімділігімен сә йкес келеді.

Атмосфералық ауамен майдың тікелей тү йіспесі майдың ылғ алмен жә не оттегімен қ анығ уына ә келеді. Нә тижесінде майдың электрлік беріктілігі азаяды, майдағ ы қ ышқ ылдық ү рдістер жылдамдатылады (май тозады).

Майдың тозу жә не ылғ алдану ү рдісінің баяулауы ү шін оғ ан қ ышқ ылдануғ а қ арсы отырғ ызу қ осады, ал трансформаторды қ ұ растыруда арнайы қ ұ рылғ ы қ арастырылады: термосифонды сү згілер, ауа кептіргіштер, пленкалы жә не азотты қ орғ аныстар.

Қ ышқ ылдануғ а қ арсы отырғ ызулар талап етілген май сапасының ұ зақ уақ ытқ а шыдауына мү мкіндік туғ ызады, сонымен ұ атар, трансформатордың басқ а да оқ шауланғ ан материалдарын қ орғ айды.Майдың қ ызмет ету уақ ыты осындай отырғ ызулармен 2...3 есе жоғ арылайды. Отырғ ызу қ ұ ны ұ зақ емес қ атысты. Отырғ ызулар қ осу 4...5 жылда бір рет орындалады. Қ ышқ ылдануғ а қ арсы отырғ ызулар мысалына май массасынан 3% кө лемде техникалық пирамидон қ ызмет етеді.

Термосифондық сү згі пайдалану ү рдісінде ылғ алдың жұ тылуы жә не майдың қ ышқ ылданатын жә не тозатын ө німдері ү шін арналғ ан.Общий вид Термосифондық сү згінің жалпы кө рінісі 1.10, а-суретте кө рсетілген. Сү згі корпусы1 адсорбентпен толтырылғ ан 2 (силикагель немесе басқ а заттармен), ылғ ал жұ тушы жә не майдың қ ышқ ылдану ө німдері. С помощью патрубков 5тү тікше кө мегімен трансформатор багінің жоғ арғ ы жә не тө менгі бө ліктеріне байланысқ ан. Май сү згі арқ ылы қ ызғ ан тығ ыздық (жоғ арғ ы қ абатында) жә не салқ ын май (тө менгі қ абатында) айырмашылық тары есебінен айналым жасайды.

Сү згідегі адсорбент санымай салмағ ының 1%-ке жуығ ын қ ұ райды.ылғ алмен қ анық қ ан адсорбент 4 бункер арқ ылы жойылады, ал 3 бункер арқ ылы жаң а адсорбент жү ктеледі. Қ олданылғ ан адсорбент 400...500°С температурағ а дейінгі қ ызумен қ айтадан генерацияланады.

Адсорбенттің ылғ алмен қ анығ уы оның тү сінің ө згеруі бойынша бақ ыланады. Жекелей алғ анда, силикагелге хлорлы кобальттың қ осылуы кө гілдір тү ске боялуына себепші болады. Алқ ызыл тү стің пайда болуы силикагелдің ылғ алмен жә не май тозуының ө німдерімен қ анығ уының белгісі.

1000 кВА жә не одан жоғ ары қ уатты трансформаторлар ү немі термосифондық сү згісі қ осылп пайдаланылуы қ ажет.

Май ө те ылғ ал жұ тқ ыш, егер кең ейткіш атмосферамен тікелей байланысса, онда ылғ ал оқ шауламалық қ асиетін азайтып, ауадан маймен жұ тылады. Мұ ны қ орғ ау ү шін кең ейткіш қ оршағ ан ортамен силикагелге толтырылғ ан ауа кептіргішпен байланысады(1.10, б-сурет, 3- позиция).

Пленкалы қ орғ аныс принципі (1.10, б-суретте) май кө лемінің температуралық ө згерісін компенсациялауғ а арналғ ан май герметизациясында қ ондырғ ы есебінен кең ейткіш ішінде 2 эластикалық сыйымдылық 1қ орытындыланады. Бұ л сыйымдылық қ оршағ ан ортадан соң ғ ы герметизацияны қ амтып, кең ейткіштің жә не майдың ішкі жоғ арылығ ына тығ ыз жанасады.

Эластикалық сыйымдылық тың ішкі қ уысы сыйымдылық ішіндегі ылғ алды конденсациялауғ а қ атысатын ауа кептіргіш 3 арқ ылы қ оршағ ан ортамен байланысқ ан. Тү тікше 4 кең ейткішті трансформатор багімен байланыстырады.

Азотты қ орғ аныс (1.10, в-сурет) герметикалық кең ейткіштің майлы кең істігіндегі 1 азотпен толтырылып қ орытындыланады. Май кө лемінің температуралық ө згерісінің компенсациясы жұ мсақ резервуармен 2 майлы кең істік байланысы есебінен жү зеге асады.

Барлық қ абылданғ ан қ орғ аныстарғ а қ арамастан, ұ зақ пайдалану ү рдісінде май ылғ алданады жә не тозады. Майдың кө рсеткіштері шекті рұ қ сат етілгендерге жақ ындау кезінде қ айта генерациялауғ а (қ айта орналастыру) душар етеді. Арнайы қ ондырғ ыларда май центрифугирланады, сү зеді, кептіреді, газдалады.

Генерацияланатын майдың қ ұ ны пайдалану сапасында жаң а майдың қ ұ нынан 50-60% жоғ арыламайды, толық қ айта орналастырылады.

а) б) в)

1.10-сурет Термосифондық сү згі (а),

май қ орғ анысының пленкалы (б) жә не азотты (в) принципті сұ лбасы

Центрифугирлау кезінде майдан майдан ү лкен тығ ыздығ ы бар, қ атты механикалық қ оспалар жә не ылғ ал бө лшектері жоғ алады. Сү зу кезінде май ерімейтін қ оспалар жә не бө лшек ылғ алды ұ стап тұ ратын ұ сақ саң ылаулы орта (картон, қ ағ аз) арқ ылы басып ө теді. Майды терең кептіру вакуумда немесе су малекулалары ұ стап қ алатын, бірақ, май молекуласын ө ткізетін, май молекулярлы елек- цеолитті қ абат арқ ылы сү зетін цеолитті қ ондырғ ыларда тозаң данумен орындалады. Майда еріген оттегі арнайы газдалғ ан қ ондырғ ыларда жойылады.

Трансформатор майын пайдалану кү рделілігі: ө оршағ ан ортадан қ орғ ау, кү йді бақ ылау мерзімділігі, тексеру, қ айта генерациялау – 1600 кВА –ге дейінгі номиналды қ уатпен шығ арылғ ан таратушы тораптардағ ы 6...35 кВ трансформаторлардың герметикалық орындауында (ТМГ) кең інен қ олдану келісілген. Бұ л трансформаторлар толығ ымен маймен толтырылғ ан жә не кең ейткіштері бар. Май кө лемінің температуралық ө згерісі кең ірдектелген бакпен қ абылданады.

ТМГ трансформаторында оның ылғ алдануын, қ ышқ ылдануын жә не тау жынысын тү зуін ерекшелейтін қ оршағ ан ортамен май тү йіспесі толық тай болмайды. Май тә жірибе жү зінде трансформатордың барлық қ ызмет мерзімінде ө зінің қ асиетін жоғ алтпайды. Сондық тан, осындай трансформаторларды пайдалану кезінде мерзімді сынақ алу жә не майды тексеру қ ажеттілігі болмайды.

Қ азіргі уақ ытта альтернативті трансформатор майына сұ йық диэлектриктер Мidel 7131, Софексил ТСЖ жә не басқ алары жатады. Экологиялық таза диэлектрик Міdel 7131 (сынақ кернеуі 55 кВ, қ ышқ ылдық саны 0, 02 мг КОН/г, жарқ ыл температурасы 257°С) жоғ ары ө рт қ ауіпсіздігін талап ететін – ө мір сү ретін, қ ызметтік, кейбір ө ндіріс кә сіпорындарынды қ абылданады.

Трансформатор майын қ айта генерациялауды (оның қ алыпты параметрлерін қ айта орналастыру) ә р тү рлі ә дістермен ө ндіреді: очистка масла цеолитпен майды тазалау, фильтр-прессада тазалау жә не центрифугада кептіріп тазалау (пурификация, кларификации жә не вакуумды кептірумен кларификация ә дісімен).

Цеолитты сү згімен тазалау ә дісі химиялық ө ндірісте кең інен қ олданылатын салмақ беру ү рдісінің негізінде шығ арылғ ан. Салмақ беру жылу беру сияқ ты бір фаза шегіндегі зат алмасу қ асиеті бар, сонымен қ атар, басқ а фазадағ ы жоғ арғ ы бө лік арқ ылы зат алмасу кү рделі ү рдіс болып табылады. Салмақ беру екі фазаның бқ ліну шегі арқ ылы жү ргізіледі. Ол келесі ү рдістерден тұ рады:

1) абсорбция –қ атты затпен газдан сұ йық тық ты жұ ту;

2) адсорбция – қ атты сорғ ыштың жоғ арылығ ымен зат компоненттерін жұ ту; керісінше ү рдісті десорбция деп атаймыз;

3) кристаллизация – заттың температура тө мендеген кезде ерігіштігінің ө згеруімен сұ йық кү йден қ атты фазағ а ө туі;

4) ерігіштік –кристаллизация ү рдісінің керісінше тү рі;

5) ректификация – ереже ретінде бір біріне қ арсы токта қ озғ алатын, сұ йық жә не газ фазалары арасындағ ы кө п ретті компоненттер алмасу жолымен қ оспаның ыдырауы;

6) кептіру –материалдан ылғ алды жою;

7) экстракция –араласпайтын немесе біріншісімен жекелей араласпайтын сұ йық тық тағ ы басқ а сұ йық тық қ а ерітіндіден затты шығ ару.

Трансформаторлық майды цеолитпен қ айта орналастыру (қ айта генерациялау) ү шін май берудің кең қ олданылатын компоненттерінің бірі –адсорбция ү рдісі.

Адсорбция ең эффективті жә не кү рделі техникалық жабдық ты талап етпейтін трансформатор майын тазалау ә дісі болып табылады. Оның маң ызы адсорбент қ абаты арқ ылы ө тетін майдағ ы ылғ алды бір ө ң деу циклі ү шін жоғ арыда ұ стап тұ ратындығ ымен қ орытындыланады. Осы мақ сат ү шін қ олданылатын адсорбент ү лкен адсорбциялы сыйымдылығ ы, жоғ арғ ы селективтілігі, яғ ни, белгілі бір заттың (бұ л жағ дайда судың) тек қ ана молекуласын адсорбциялау болу керек. Майдың кө мірсутектік қ ұ рамы жә не оның қ асиеті ө згермей қ алуы керек. Адсорбент ө зінің қ асиеттерін кө п рет қ айта орналастырып, отандық ө ндірісті дайындау жә не ө зінің экономикалық қ олдануын дә лелдеу керек. Бұ л барлық талаптарғ а синтетикалық цеолиттер – молекулярлы елек жауап береді.

Дымқ ыл май насоспен қ ыздырғ ыш жә не сү згі арқ ылы тө менгі коллекторғ а беріледі. Майдың адсорбердің тө менгі мойнынан жоғ арғ ысына қ ұ рамындағ ы ылғ ал цеолитпен адсорбцияланады. Қ ұ рғ атылғ ан май жоғ арғ ы коллекторда жиналады жә не қ ондырғ ыдан сү згі жә не санауыш арқ ылы шығ ады.

1.11 – сурет Майды кептіруге арналғ ан цеолитті қ ондырғ ы:

1 – вентиль; 2 – насос; 3 – майды электр қ ыздырғ ыш; 4 – манометрлер; 5 –сү згілер; 6 – адсорберлер; 7 –жоғ арғ ы коллектор; 8 – ауа тү сіруге арналғ ан кран; 9 – кө лемдік санауыш; 10 – сынақ ты сұ рыптауғ а жә не майды сығ уғ а арналғ ан кран; 11 – тө менгі коллектор

Қ ондырғ ының майды тазалауғ а арналғ ан технологиялық сұ лбасы 1.11-суретте кө рсетілген. Адсорбердің батареясы 6 негізгі жұ мыс бө лігі болып табылады. Екі коллектормен (жоғ арыда7 жә не тө менде 11) адсорберлер бірың ғ ай қ атты қ ұ рылымда жиналғ ан. Ә радсорбер ө зімен бірге цеолитке тірек қ ызметін атқ аратын металл тор пісірілген тө менгі мойынғ а қ уыс металл цилиндрді ұ сынады. Тормен бекітілген жоғ арғ ы мойын қ ақ пақ пен жабылады, адсорберлер тө менгі мойыннан жоғ арғ ы мойынғ а NаА типті цеолитпен толтырылғ ан. Май қ ысымын бақ ылау ү шін жоғ арғ ы коллекторда жә не қ ыздырғ ышта манометрлер орналастырылғ ан. Қ ысым тү суші май санына, оның температурасына тә уелді жә не 0.08...0, 1 МПа-дан жоғ арыламауы керек. Температураны ұ стап тұ ру ү шін электр қ ыздырғ ыштар тоғ ыз ТЭН-12 типті элементпен 3 қ ызмет етеді. Электр қ ыздырғ ышта май жү ргізу ү шін штуцері, манометр, ТС-100 типті термосигнализаторы жә не май сынамасын сұ рыптауғ а арналғ ан кран болады. Сү згі сапасында 5 сұ йық отынды тазалау ү шін ФГ-30 немесе ФГ-60 типті сү згілер қ олданылады. Осындай сү згілер цеолиттің ұ нтағ ын ұ стап тұ ру ү шін адсорбердің жоғ арғ ы қ абатындағ ы тордың зақ ымдануы кезінде қ ондырғ ыдан майдың шығ ар жерінде орналастырылады. Майдың берілу жылдамдығ ын анық тау ү шін 2-СВСШ-25 типті кө лемдік санауыш 9 қ ызмет етеді. Қ ондырғ ығ а май беретін насос 2, қ ондырғ ы жө нделген фургонның немесе вагонның еденінің астына орналастырылғ ан. Сорғ ыш май ө ткізгіш ү шін диаметрі 25 мм кең ірдектелген шланга қ олданылады. Бұ дан басқ а, қ ондырғ ы АИМ-90 типті май сынауышпен, басқ ару щитімен, қ ерктендіруге жә не жерлендіруге арналғ ан кабелмен жинақ талады.

Цеолитті қ ондырғ ының жоғ арғ ы ө ндірілуінде майдың терең кебуі олардың мобильділігі, қ ұ рылымның қ арапайымдылығ ы жә не қ ызмет кө рсету электрлі жө ндеу ө ндірісінде мү мкіндігінше жылдам нығ айтуғ а мү мкіндік береді. бұ л ә дістің ө зінің жеткіліксіздері бар: цеолит қ аиеттерін қ айта орнату ү шін арнайы аппараттарды қ олдану қ ажеттілігі, олардың жоғ ары емес ресурсқ а қ атынасы, адсорберлердің жоғ ары қ ұ ны, қ ондырғ ы жұ мысын ү немі бақ ылау қ ажеттілігі.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Трансформатор майы қ андай функцияларды орындайды?

2. Майды электрлік беріктілікке тексеру немен қ орытындыланады?

3. Сыналатын кернеудің орташа арифметикалық мә ні қ андай формуламен анық талады?

4. Тексерілетін қ ондырғ ының сұ лбасының жұ мыс принципін тү сіндірің дер.

5. Қ ысқ артылғ ан май талдауының мә ні неде?

6. Толық май талдауының мә ні неде?

7. Диэлектрлік шығ ын ө лшемі нені сипаттайды?

8. Трансформатор майының қ айта генерациялау қ алай жү зеге асады?

9. Адсорбция ү рдісін қ алай тү сінесің дер?

10. Қ ышқ ылдық сан дегеніміз не?