Америкадағы радиохабардың даму үрдісі

Жиырмасыншы ғ асырдың басында Америка мен Батыс Европада жү здеген экспериментальді жә не ә уесқ ой хабарлар қ олданысқ а енгізілді. 1920 жылы «Вестингаус» корпарациясына бағ ынатын экспериментальді радиостанция «RDKA» (Питтсбург) бірінші болып алдын-ала жарияланғ ан АҚ Ш-тағ ы Президент сайлауының ө тетіні жайлы хабарлады. Ізінше жү йелі хабарларды жіберу Спрингфилдте (Массачусетс), в Ньюаркеде (Нью-Джерси) жә не ө зге де қ алаларда жү зеге асты. АҚ Ш-та радиохабарлардың дамуы бастапқ ыда коммерциялық бағ ыты басым болды. Бұ л кезде хабар тарату қ ызметі қ ұ қ ығ ына лицензия беру коммерцияның мемлекеттiк департаменті арқ ылы iске асты. Белсенді тү рде жарнама беру қ ызметі, радионың жаппай тың далуына жә не тың дармандар қ атарының толығ а тү суіне мү мкіндік туғ ызды.

Ә лемнің кө п елдерінде жү йелі хабар мен экспериментальді хабар беріле бастағ ан уақ ыт 1922-1923 жылдарды қ амтиды, бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралы ретінде радиохабардың дамуында кө п ө згерістерге ұ шырайды. 1922 жылы АҚ Ш-та радиоиндустрия біршама дең гейге кө терілді. Егер бірінші жылы бар-жоғ ы 300-ге жуық лицензиясы бар станса хабар тарату қ ұ қ ығ ына ие болса, жыл соң ына таман берілген лицензиялар саны 570-ке жеткен. Жиырмасыншы ғ асырдың басында радиостанциялар санының артуы ү немі бақ ыланып отырғ ан жә не алғ ашқ ы жылдары радиобағ дарламалардың хабар беруі ө те сирек, сондай-ақ пішіні мен тү рі жағ ынан бір-біріне ұ қ самайтындығ ымен ерекшеленді. Студиялардан музыкалық концерт, ә деби оқ у, драма қ ойылымы, радиоә ң гiме, дыбыстық жазбалар ү немі беріліп отырғ ан. Радиорепортаж бен радиосұ хбат жанрының негізі қ аланады. «Питтсбургская RDKA» радиосы репортаждың белгілерін, тікелей эфирде дә л осы кезде бейсбол командалары жарысының нә тижесін беруде қ олданады. 1922 жылы радиоэфирде коммерциялық жарнамалар беріле бастады. Ол радио сипатының қ ұ растырылуына жә не жанрлық ерекшелігіне шешуші ық пал етті.

Радионың болашағ ына сенген он мың дағ ан американдық тар радиоқ абылдағ ыштарды жә не хабарларды қ абылдауғ а қ ажетті қ ұ рал-саймандарды сатып алды. 1923 жылы радионы қ олданушылар жарты миллионғ а, ал ү ш жылдан кейін ә рбір алтыншы американдық жанұ я ү йінен орын алды. АҚ Ш-тағ ы радионың дамуы мен таралуында Ресейден шық қ ан, Американың (RCA) радиокорпарациясын басқ арушы Д.Сарновтың 1919 жылы жасағ ан «Дженерал Электрик» атты корпорациясының орны ерекше. «RCA» радио қ абылдағ ыштардың ө ндiрілуі мен ө ткiзуi жылдам ө сiп жетiлдi. 1926 жылы Д.Сарновтың жетекшілігімен жә не «Дженерал Электрик», «Вестингауз», «RCA» корпорациясының қ атысуымен Ұ лттық радиохабар серіктестігі (NBC) қ ұ рылды.

Радиостанциялардың бiр бө лiгi бiлiм беретiн ағ арту, дiни бағ ыттағ ы хабарларды жасауғ а мамандарды жұ мылдырды. АҚ Ш-та радиохабарлардың қ алыпты жү йесінің қ алыптасуында коммерциялық жекеменшік станциялардың рө лі маң ызды болды. 1925 жылы радиостанциялардың 43% коммерциялық мазмұ нды хабарларды таратты. Оның қ ұ рамына ең ірі жә не жақ сы жабдық талғ ан радиостанциялар кірді. 1927 жылы коммерциялық станциялардың екiншi iрi желiсi «CBS» «Колумбия хабар жү йесi» қ ұ рылды. 1930 жылы 6 000 радиостанция хабар жү ргізіп, 12 000 000 қ абылдағ ыштар іске қ осылды. Америкадағ ы жанұ ялардың 40%-ы радиохабарлармен қ амтамасыз етілді [1].

1927 жылы АҚ Ш-та радионың нарық тық ортадағ ы хабар қ ызметінің хаосты дамуын реттеу туралы заң қ абылданды. Заң ғ а сә йкес федеральдық комиссия қ ұ рылды. Заң мiндеттеріне хабар қ ызметiнің техникалық мә селенiң шешiмi, сондай-ақ хабар жиiлiктерiнiң ү лестiрiлуi жә не олардың хабар беру қ алыбы бойынша станциялардың классификациясына сә йкес лицензия беру жү ктелді.

Коммерциялық радиохабар тарату «классикалық» тү рде ең алғ ашқ ы негізі АҚ Ш-та қ аланды. Хабар тарату станцияларының барлық жерде санының артуы, радио тың даушылардың қ атарының кең еюі оғ ан негіз болды. 1930-1938 жылдар аралығ ында АҚ Ш-та радиоқ абылдағ ыштардың саны 100% артып, он жылдық тың аяқ жағ ында барша жұ ртты қ амтыды. Сонымен, қ ала отбасыларының 91%-ы, ауылдық тардың 70%-на жуық тұ рғ ыны радиоқ абылдағ ыштарғ а қ ол жеткізген. Ел президенті Ф.Д.Рузвельттің ауыл аймақ тарында электр қ уатын жү ргізуді арттыру жө ніндегі саясатының белсенді жү ргізілуі арқ асында Америка тү кпір-тү кпіріндегі алыс ө ң ірлер радионы тың даушылардың санын жедел тү рде ө сірді. Дегенмен, бү кіл америкалық радио тың даушылар 1950 жылы елдегі радио қ абылдағ ыштың 95% қ амтып, тың дады.

Қ ысқ а мерзім ішінде-ақ радио коммерциялық жарнама тарататын бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралы ретінде қ алыптасты. АҚ Ш-тағ ы радио саласының дамуы оның тек бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралы ғ ана емес, сонымен қ атар, жарнама бизнесімен тығ ыз байланысты ірі радио ө ндірістің кү шеюіне де себеп болды.

Отызыншы жылдардағ ы тағ ы бір кө рініс алғ ан қ ұ былыс радиостанциялар мен мерзімді баспасө здің арасындағ ы бә секелестіктің туындауы еді. Елдің кез-келген тү кпіріне жедел ақ паратты жеткізе алатын қ ұ діретімен қ атар, жарнама берушілерді ө зіне еш қ иындық сыз тарта алатын мық ты бә секелестің пайда болуы мерзімді баспасө здің жұ мысын қ иындатты. 1933 жылы коммерциялық радио арналардың қ ызметінің кү шті қ арқ ынмен дамуына уайымдағ ан Американың газет шығ арушыларының қ ауымдастығ ы «АNРА» мұ ның шешімі ретінде «АР», «UP» жә не «INS» секілді ақ парат агенттіктері ө зінің жаң алық тарын радио компанияларғ а сатуды тоқ татпақ болды. Мұ ндай ә рекет газет шығ арушылардың ойынша ө зінің дербес жедел ақ парат қ оры жоқ бә секелестерге қ атты соқ қ ы болып тиетіндігін айтады. Себебі, олар ақ парат агенттіктерінің қ ызметтеріне зә ру болатын. Алайда, бойкот жариялағ ан ақ парат агенттіктерінің ісіне жауап ретінде «CBS» жә не «NBC» радиостанциялары ө здерінің ақ параттық қ ызметтерін аша бастайды.

Отызыншы жылдардың ортасында ә лемдегі басты жаң алық тарды оқ иғ а орнынан тікелей репортаж арқ ылы жеткізу мақ сатымен радиостанциялар ө з тілшілерін шетелдерге іссапарғ а шығ ару тә жірибесін кең інен қ олданады. Жариялағ ан байкоттары еш нә тиже бермегендіктен, «UP» жә не «INS» агенттіктері бір жылдан соң -ақ радиостанцияларғ а ақ парат сатуды жалғ астырады. 1940 жылы олардың қ ұ рамына алдың ғ ы қ атарлы Америка мерзімді баспасө зімен тығ ыз байланысы бар «Ассошиэйтед Пресс» (АР) ақ парат агенттігі де келіп қ осылады.

Кейбір ірі баспасө з жә не радио корпорациялары ә ріптестіктегі бә секелестікті бә сең дету мақ сатындағ ы талаптарды қ абылдайды. 1930-1945 жылдары «CBS» жә не «NBC» корпорациялары жү йесіне енетін кө птеген коммерциялық радиостанциялары «The March of Time» («Уақ ыт Барысы») газетінің «Тайм Инк» Х.Люсаның медиа корпорациясымен бірлесіп дайындағ ан ақ параттық шолуын ү немі беріп отырады. 1935 жылы «The March of Time» газетінің дайындағ ан шолуын кино хроника тү ріндегі нұ сқ амен кө рсетіп келсе, ал «Уақ ыт барысы» телеарнасы пайда болғ аннан кейін телевизиялық ү лгіде шығ арылатын хабарлар кө бейді.

Шығ арушылар радио хабар компанияларымен бә секелестіктен гө рі бірлесіп, келісіммен жұ мыс істеудің жаң а жолдарын қ арастырады. Кең інен тарағ ан баспасө з компаниялары радиостанцияларды сатып алу, не келісімге келу арқ ылы серіктесіп қ ызмет атқ аруғ а кө шті. 1940 жылы АҚ Ш радиостанцияларының ү штен бірі не газет компанияларының қ арауына ө тіп, не солармен ә ріптестік ынтымақ тастық та болады. Радионың кең мү мкіндіктерін саясаткерлер белсенді пайдаланды. «Жаң а бағ ытты» жасағ ан Президент Ф.Д.Рузвельттің Америка халқ ына арнап радио арқ ылы сө йлеген сө зі де радиоғ а ү лкен мә ртебе ә келді. Халық тың ұ лттық жә не халық аралық саясатқ а қ атысты мә селелердегі кө зқ арасына радио арқ ылы жасалғ ан ү ндеулер зор ық пал етті.

1930 жылдары радиохабарлар қ ұ рылымы жағ ынан тұ рақ талып, оның жанрлары қ алыптаса бастады. Соғ ыстан бұ рынғ ы он жылда шық қ ан бағ дарламалардан журналистиканың сұ хбат, репортаж, радиоә ң гіме жанрлардың таралғ анын кө руге болады. Бұ л жанрлардың кең інен таралуына сол кездегі «CBS «журналистері Фон Калтерборн мен Э.Р. Мурроудың (кейін атақ ты телешоу жанрының негізін салушы ретінде тарихта қ алғ ан) енгізген жаң алығ ы болатын.

Жекеменшік радио компаниялардың қ ызметі жә не ондағ ы саяси бағ дарламалардың кө рініс табуы, жанрлардың қ алыптасу жү йесі коммерциялық ә рекеттермен айқ ындалады. Коммерциялық радиостанцияларда жарнамадан тү скен табыс қ аржыландыру кө зі болып табылатындық тан, олардың ең басты тың дарманының кө ң ілін аудару мә селесі бірінші кезекте тұ рды. Бә секелестік пен жарнама саласының ұ лғ аюы кө пшілік тың дарман қ ауымды тартуғ а жә не жылдам жетістіктерге жетуге, кө ң іл кө теретін бағ ыттағ ы бағ дарламаларды кө птеп шығ аруғ а қ олайлы болып келеді.

Радио журналистиканың ақ параттық жанрлары хабар-ошар, репортаж, сұ хбатпен қ атар шоу қ атар дамыды. Ток-шоу, сұ хбат жанрлары да дамып, драмалық жанрдағ ы хабарлар кө бейіп, коммерциялық радионың кә сіби бағ ытын жетілдіре тү сті. Ү й шаруасындағ ы ә йелдерге арналғ ан кү ндізгі уақ ытта жү ргізілетін «кө бікті опералар» кө п орын алды. «Кө бікті опералар» сюжеттері ерлер мен ә йелдер арасындағ ы ө зара тү сіністік, қ арым-қ атынас мә селесіне арналып, ә йелдер қ ауымының кө ң ілін ө зіне бірден аудартады жә не оның арасында кү нделікті тұ тыну тауарлары жарнамаланады. Эмоциялық қ асиеттерге қ анық бұ л бағ дарламалар тіс тазартқ ыш қ ұ ралдарымен қ оса, сабын ұ нтақ тарын жиі жарнамалайтындық тан, бағ дарлама атауының осылай болуына басты себепкер болады.

Драмалық фильмдердің тағ ы бір тү рі «триллер» пайда болды. Ол ағ ылшынның «to thrill» сө зі « ү рейлендіру» деген мағ ынаны білдіреді. Бұ л бағ дарламаның аудиториясын ер адамдар қ ұ рады. Қ ылмыстық оқ иғ алар, шу туғ ызғ ан кө ріністер бейнеленген сенсациялық триллер кө біне кешкі уақ ыттарда эфирге беріліп, арасында ерлерге арналғ ан тауарлар қ оса жарнамалануы аса ық палды болды. 1938 жылы Г.Уэллистің «Планета ә лемінің соғ ысы» атты кітабы желісімен жасалғ ан радиоспектакль радио триллердің классикалық ү лгісін кө рсетті. Басқ а планеталық тардың Жерге табан тіреген сә тінің нақ ты шынайы репортаждық пішінде берілуі ерекше ү рей туғ ызып, радио тың дармандарды дү р сілкіндірді, фантастикағ а неізделген туынды шынайы сенім туғ ыза алатын қ асиетімен ерекшеленді.

АҚ Ш-тың коммерциялық радиохабарын тарату орталық тарынан кейін мұ ндай жанр тү рлері ә лемнің ө зге де елдерінде нарық тық экономикамен қ атар кө рініс тауып жатты, жарнама саласы белсенді тү рде дамыды. Жарнамадан тү сетін табыстың кө лемі ү немі ө се тү суінің арқ асында радиохабар саласында ірі бірлестіктердің пайда болуына мү мкіндік туды. 1934 жылы «CBS-тің» радио жү йесінде 97 станция, «NBC-дің» екі жү йесі 127 радиостанцияны біріктірді. Радиостанциялардың кө бі ө здерінің коммерциялық сипаттарына сай белгілі аймақ тармен жақ сы арақ атынаста болып, нарық тың ерекшеліктеріне сай қ ызметтерін жү ргізді. Нью-Йорк, Вашингтон жә не ө зге де қ алалардың орталық тарындағ ы радиостанциялардың ұ лттық дең гейдегі ішкі хабарлары бір орталық тан басқ арылды.

Ә лемдегі экономикасы жоғ ары дамығ ан елдерде кең інен таралғ ан коммерциялық радиохабар ү лгілері нарық тағ ы ө згерістерге жарнаманың ү лкен ық палы болатынымен ерекшеленді. Соң ғ ы он жылдық та, жарнама берушілердің белгілі бө лігін ө зіне тарта бастағ ан телевидениенің бә секелестігі салдарынан коммерциялық радиолар ә р тү рлі жанрдағ ы кө лемі кең ауқ ымды бағ дарламаларды беруді тоқ татып, оның орнына бағ дарлама мазмұ нын тың даушы мү ддесіне негізделіп салалық хабарларғ а ауысты. Қ азіргі таң да коммерциялық радионың бағ дарламалары тың дарманның талғ амына сай келетін саздық -ақ параттық кө ң іл кө теру бағ ытын ұ станады. Соғ ыстан кейінгі жылдары қ ысқ а толқ ынды «FM» хабарлары кө рініс тауып, стерео дыбыстың пайда болуы радио тың даушыларғ а тұ рақ ты тү рде қ ысқ а ақ параттық -саздық туындылардың сапалы жазбаларын ұ сынуғ а мү мкіндік туғ ызды. Арнайы мақ сатқ а негізделген бағ дарламалар саны да, сапасы да артты. Бү гінгі коммерциялық радио ө з бағ дарламаларын тың дарман қ ауымның жас ерекшелігіне, ә леуметтік сипатына жә не сондай-ақ қ оғ амдық мү ддесіне сай жетілдіре тү суде.

Халық аралық радиохабар тарату. Радиобағ дарламаларды таратудың ең алғ аш басталғ ан сә тінен бастап, радиохабарды радиобағ ана орналасқ ан жерлердің барлығ ына жеткізуге болатыны анық талды. Ү лкен қ ашық тық тарды артта қ алдырып, мемлекеттік шекараларды елемей, аз уақ ытта ақ парат жеткізе алатын радио техникалық, саяси жә не заң саласында кө птеген проблемаларды туғ ызды. Халық аралық радио эфирдің пайда болуы бұ л саланы толық ретке келтіріп, бақ ылауды да қ ажет етті. 1927 жылы Вашингтонда ө ткен жиында территорияғ а байланысты жиіліктер бө лініп, бір радиостанцияның екіншісінің жұ мысына араласпауы жолғ а қ ойылды. Алайда, жиіліктерді бө лу нақ ты 1932 жылғ ы Мадрид конференциясынан кейін қ олғ а алынды. Кейінірек те ол «Телекоммуникация жө ніндегі халық аралық конвенциямен» реттелді.

Шетелдік аудиторияғ а бағ ытталғ ан мақ сатты бағ дарламаларды тарату 1920 жылдары басталды. 1924 жылы алғ аш АҚ Ш Панамерикалық одақ тың эгидасымен Латын Америкасына арнап бағ дарламалар таратты. 1929 жылы солтү стік американдық «NBC» жә не «СВS» хабар тарату корпорациялары Латын Америкасына қ ысқ а толқ ынды хабарлар таратты. 1930 жылдардың екінші жартысында Америка миллионер Рокфеллердің қ аржысына Бү кіл ә лемдік радиохабарларды тарату қ орын Латын Америкалық жә не Еуропалық аудиторияғ а арнап бірнеше хабарлар ұ йымдастырды. 1936 жылы АҚ Ш-та қ ұ рылғ ан «Шетелдік ақ параттар қ ызметі» Латын Америкасының аудиториясына панамериканизм идеясын насихаттап таратуғ а ү лкен кү ш жұ мсады.

«Америка даусы» («VОА») 1990 жылдары аптасына 1 300 сағ ат, 43 тілде 120 000 000 адамдық аудиторияғ а арнап хабар таратты. Радио қ азір бұ рынғ ы КСРО-да, ертеректе КСРО блогындағ ы елдердегі либерилизация ү рдістеріне дайындық жә не нарық тық экономикадағ ы реформаларды жү ргізуде ү лкен рө л атқ арды. Қ азіргі кү ндерде атаулы радиомен аналогтық қ ызметті АҚ Ш-тың «Еркін Азия» радиосы атқ арады. «Еркін Азия» радиосының кө птілді бағ дарламалары кө біне Қ ытай Халық Республикасы мен Вьетнамғ а бағ ытталғ ан. Сонымен қ атар, бұ л радио Орталық жә не Оң тү стік Азияны, Қ иыр Шығ ысты қ амтиды. 1985 жылдан бастап АҚ Ш-тың ақ параттық мекемесіне бағ ынатын «Радио Марти» Кубағ а ө з бағ дарламаларын беріп келеді. «Еуропағ ы Еркіндік радиосы», «Еркіндік» радиолары АҚ Ш-тың жә не оның жақ тастарының саяси-ә скери операциялары ө тіп жатқ ан елдерде ө з филиалдарын ашты. Оғ ан мысал, Ауғ анстан мен Иракта ашылғ ан «Еркін Ауғ аныстан» жә не «Еркін Ирак» радиолары.

Суық соғ ыс жылдарындағ ы трансшекаралық радио. 1942 жылдың ақ панының соң ында Еуропа аудиториясына бағ ытталғ ан неміс жә не итальян тіліндегі «Америка даусы» радиосы ө з трансляциясын бастады. Мұ нда Перл-Харбордегі тең із базасы туралы ақ параттар кө птеп таратылды. Сан-Францискода алып радиостанция салынып, жапон, қ ытай, корей тілдерінде бағ дарлама таратты. Осылай, соғ ыс жылдарында американдық радиохабар таратудың ең ү здік ү лгісі қ ұ рылып, «Америка даусы» алғ ышқ ы бө лімі қ ұ рылды. Соғ ыстан кейінгі жылдары Батыс пен Кең ес Одағ ы арасындағ ы радиохабар таратудың жаң а дең гейіне кө шті. Суық соғ ыс жылдарында бағ дарламалардың ұ зақ тығ ы артып, қ иын жағ дайғ а қ арамай қ ызмет атқ аратын радиостанциялары саны артты. Сонымен, 1950-1960 жылдары ә лемнің 27 мемлекетіндегі радио бағ дарламалардың таратылу ұ зақ тығ ы тө рт есеге дейін ө сті.

Ақ параттарды қ адағ алау ә дісі. 1980-1990 жылдары АҚ Ш-та жә не басқ а да елдерде хабарлау ұ йымдардың диверсификациясының ө сіп келе жатуын сылтауратып, ә кімшілік бұ йрығ ымен жә не заң мен шектейтін мә селелер кө бейді. Бұ л БАҚ -ты қ адағ алау идеясына ық пал етті, бұ л электронды БАҚ -қ а жә не басқ а бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралдарын толық ә сер етеді. Қ адағ алаудың негізгі мә ні хабарлардың нарық тық либерализациясын терең детіп, ү кімет тарапынан қ адағ алауды кү шейту болып табылады. Қ адағ алау кө п мә селені шешіп, нарық тық монополизацияғ а ә келеді.

Қ адағ алау саясаты шынайы практикалық тұ рғ ыда хабарлар қ орынан тү скен қ аражатқ а аса ірі корпорациялардың ө сіп-ө ркендеуіне кө мектеседі. 1940 жылы жекеменшік Америка компанияларының қ ұ рамына ү ш телестанса кіретін болса, 1953 жылы бестен кем емес, ал 1984 жылы жеке кә сіпкерлерге он екі стансаны иеленуге рұ қ сат етілді. 1996 жылы шектеусіз бекеттерді иеленуге мү мкіндік беріп, бірақ оның ә рқ айсысы міндетті тү рде ө зіне қ ызмет істеп отырғ ан нарық қ а 35%-дан астам ү лесін салық ретінде тө леді. Ө з кезегінде, телерадиобекеттерге де иелену шектеуі алынды [2, 29-б].

1940 жылы ортатолқ ынды 7 жә не ультратолқ ынды 7 бекет, 1994 жылы 20 бекетке дейін ақ парат тарту диапазондарына рұ қ сат етіліп, 1996 жылы барлық шектеулер толығ ымен алынып тасталды.

АҚ Ш-та 1996 жылы телекоммуникация саласын қ адағ алау туралы жаң а заң қ абылданып, консолидация процесі кү шейіп, Америка радиохабарлар жұ мысына кері ә сер етті. Бұ л, бә секелестікке, кө птү рлілікке, жергілікті ақ паратпен қ амтамасыз етіп отырғ ан «идеялар нарығ ына» деген сұ ранысын қ анағ аттандыруғ а жол ашты. Медиаконгломераттар елдің ә р территориясынан жү здеген радиобекеттерді сатып алып, қ ожайын болуғ а мү мкіндік алды. Тек бір компания ғ ана «Сlear-Сhannel» жекеменшік кә сіпкер ө з қ арамағ ына 1 200 радиобекет сатып алды. Ә рбір ү шінші бекет иесі жұ мысынан айырылып қ алды, ө йткені олардың радиобекеттері экономика жә не қ адағ алау жағ ынан қ ысым кө ріп, мық ты корпорациялардың қ оластына ө тті. Кө п жергілікті радио нарық қ а ашық бә секелестік ұ йымдастырылуынан алыс олигополия жағ дайы орын алып, бұ л нарық тағ ы аз болса субъектілердің арасындағ ы келісімге негізделді. Шығ ыны аз болғ анын қ алап, табысы кө п болғ ан жекеменшік корпорациялар жергілікті бекеттерге қ ызық ты бағ дарламалардың барлық қ алаларғ а таралуын қ адағ алайды. Бұ л тың дарманның ортақ тың дайтын, табыс ә келетін бағ дарламасы болу керек болды. Мұ ның қ орытындысы ретінде, тың дармандар ө зі ө мір сү ріп отырғ ан ә леуметтік қ оғ амнан алыстап, жергілікті мә селелерден алшақ тап, аудитория саны кү рт тө мендей бастады. Жергілікті радиохабарларды тарту бекеттері ө з жұ мыстарына аса мә н бермей, мұ ғ алімдер мен ата-аналардың бағ дарламағ а берген пікірлерін тың дамай, агрессия туғ ызып, балағ а кері ә сер ететін радиохабарлар дайындайды. Бір жағ ынан бұ л жекеменшік болғ андық тан бағ дарламалар бір сарынды болып кетуінен еді.

2002 жылдың желтоқ санында Американың қ оғ амдық ұ йымдары, БАҚ сарапшылары «Медиадемократияғ а шақ ыру» деген атпен басталатын іс-шара жү ргізді, мұ ның мақ саты «FСС» қ адағ алау жұ мыстарын жү ргізіп, қ орытындылар жасауғ а мү мкіндік алды [3, 89-б]. Федеральды комиссияның бұ йрығ ымен бір уақ ытта жә не бір нарық та жұ мыс істейтін радиобекеттер мен кү нделікті басылымдарды сату қ оғ ам сұ ранысына, талабына, қ ызығ ушылығ ына зияны бар деп табылғ ан. Жергілікті тұ рғ ындар телерадиокомпаниялар бір қ ожайынның қ олында болады деген шешімнен ү рейленеді. Осы кезде монополизм жә не бә секелестік жоқ болғ ан жағ дайда, ақ параттық таралуының да дең гейі тө мен болып, жағ ымсыз ә сер ете бастайды деген пікір қ алыптасты.

Комиссия ендігі кезекте бір уақ ытта екі бірдей телебекетті иеленуге қ арсы болды, ө йткені олар бір нарық ты жаулауда «АВС», «СВS», «FOX» жә не «NBC» бір басқ арушының қ оластындағ ы екі телебекеттің қ ызметі шектеліп, ө з бағ дарламалары 35 %-дан аспайтын америкалық отбасыларды ғ ана жаулай алады. Бұ л жағ дайғ а қ оғ амның араласуына тура келді, мұ ндағ ы басылымдар, телекомпаниялар жә не радиобекеттер бір-бірімен ө те тығ ыз байланысты жә не олардың саны кө п болып, бір аудандық нарық та таралуына байланысты бұ л БАҚ сапасының тө мендеуіне ә келіп соқ тырды. Бұ л демократияғ а зиянын тигізіп, тә уелсіз, сыни кө зқ арастың ө сіп-ө ркендеуіне кері ә серін тигізеді деген тү сінік қ алыптасты.

Коммуникацияның федеральды комиссиясының бір мү шесі М.Коппс: «Массмедияның жекеменшікке айналып кетуі қ атер туғ ызады, оның соң ы қ иын жағ дайғ а ә келіп соқ тыруы мү мкін, бү кіл БАҚ -тың бір қ ожайыны болуы қ ауіпті» [4, 5-б ], -деген пікір айтты.